De planeet Mars deel 5: de Marsbewoners (3)

Na de “ontdekking van de kanalen” op Mars door de Italiaanse sterrenkundige Giovanni Schiaparelli in 1877 zagen vele andere astronomen deze kanalen opeens ook. Degene die in Europa het vaakst met zijn ontdekkingen in publiciteit trad, was professor Flammarion uit Frankrijk. Hij had vlakbij Parijs een eigen privé-observatorium.

0000000000p flammarion

De professor aan het werk.

Flammarion zag niet alleen de kanalen op Mars – en stelde dat deze gegraven waren door Marsbewoners –  maar beweerde ook dat de helft van de planeet bedekt was met water. “Op de planeet Mars heeft het vasteland ongeveer een gelijke oppervlakte als het met water bedekte deel.” aldus de professor. (Dat er op de Mars-bodem – vanwege de te lage luchtdruk –  geen water in vloeibare vorm aanwezig kan zijn, wist de professor uiteraard niet.)

Flammarion is het bekendst vanwege zijn ideeën over Mars. Maar hij was van van vele markten thuis. Zo schreef hij tijdens zijn leven meer dan vijftig populair-wetenschappelijke boeken, met als hoogtepunt L’astronomie Populaire . Van dit in 1879 verschenen boek werden meer dan 100.000 exemplaren verkocht. Ook publiceerde Flammarion regelmatig allerlei even interessante als nutteloze feiten. Voor wat dat betreft een man naar mijn hart.

0000000000 sneeuw

0000000000 blikserm

0000000000 weer

0000000000 ijsdam

0000000000 gat

Flammarion hield zich ook bezig met onderzoek naar spiritisme en parapsychologisch onderzoek.

0000000000 spiritisme

Onder toezicht van Flammarion laat een medium een tafel leviteren (zweven). Foto uit 1881.

Gold Flammarion in zijn tijd als een groot astronoom, thans kijkt men daar iets anders tegen aan.  Weliswaar ontdekte hij met zijn telescoop meerdere planetoïden, maar zijn grote astronomische  “ontdekkingen” zoals de zeeën op Mars en de kanalen die hij zag, zowel op Mars als ook op Venus – ook daar zag hij kanalen – bleken achteraf bekeken allemaal onjuist te zijn.

(Over hoe het kon dat hij allerlei kanalen op Venus zag, gaf een wetenschappelijk medisch tijdschrift een aantal jaren geleden een mooie verklaring. Venus heeft de dichtste atmosfeer van alle planeten. Die atmosfeer bestaat voornamelijk uit koolstofdioxide. Daarnaast is de planeet omringd door een dikke laag wolken van zwavelzuur.

0000000000 venus

De planeet Venus met zijn wolkendek.

Het gevolg is dat het vanaf de aarde niet mogelijk is om ook maar iets van de oppervlakte van Venus te zien. Desondanks zag Flammarion allerlei grillige vormen op de oppervlakte van Venus. Het medische tijdschrift kwam nu met de suggestie dat Flammarion met zijn oog zo strak op de lens van zijn telescoop zat, dat zijn hersenen de adertjes in zijn oog interpreteerden als waarnemingen en deze vertaalden in kanalen. Het zou een verklaring zijn die Flammarion zelf had kunnen geven.)

Een andere grote misser van Flammarion was zijn voorspelling  dat de mensheid in 1910  wel eens ten onder kon gaan aan de komeet van Halley, die dat jaar weer zou verschijnen. De aarde zou volgens Flammarion in de staart van de komeet belanden. Een giftige stof  in de staart (Oxalonitril) zou vervolgens reageren met de zuurstof op aarde, waarna er blauwzuurgas zou ontstaan, waardoor de mensen zouden stikken. Later  kwam Flammarion weliswaar terug op deze voorspelling – de staart zou te verdund zijn –  maar de komst van de komeet werd toch door menigeen met grote zorg gadegeslagen,  zoals bijvoorbeeld door de afgezette Sultan van Turkije.

0000000000p flammarion turk

Gelukkig voor de Sultan en de andere wereldbewoners kwam de voorspelling van Flammarion niet uit.

0000000000p flammarion krant

Maar goed, tot zover Flammarion, terug naar de Marsbewoners. Ze zijn niet zo tevreden met al die karretjes die we naar hun planeet sturen.

0000000000 parkeren 0000000000 awagentje

Berichtje uit De Gelderlander van 28 mei 2013. Dat krijg je er van als je te veel karretjes naar Mars stuurt.

Maar helaas, ook in deze blogpost nog steeds geen spoor van hen. In de volgende blogpost gaan we het beslist wel over de Mars-bewoners hebben. Dan gaan we het ook hebben over Percival Lowell, de Amerikaan  die uitgebreid onderzoek naar hen deed en naar middelen zocht om met de Marsbewoners te  communiceren.

0000000000 lowell

Percival Lowel

 

 

De planeet Mars deel 4: de Marsbewoners (2)

Kent u deze foto uit 1969?

000000000 maanlanding

Nee, het zijn geen gevangen Marsbewoners. De drie mannen achter glas zijn (van links naar rechts) de astronauten Neil  Armstrong,  Michael Collins en Edwin (Buzz) Aldrin.  De man rechts is president Richard Nixon. Amstrong en Aldrin waren de eerste mensen die op de maan hebben gelopen. Omdat de NASA niet uitsloot – ze achtte de kans wel erg klein – dat ze mogelijk buitenaardse ziekteverwerkers van de maan hadden meegenomen, werden ze na terugkomst op aarde drie weken lang in een cabine in quarantaine gehouden. (Wie ooit de film Alien heeft gezien, vergeet nooit de mogelijkheid dat mensen buitenaardse wezens met zich mee kunnen dragen.)

De quarantaine – “to prepare for the remote possibility that they are harboring unknown lunar organisms that might endanger life on earth” –  was wettelijk voorgeschreven op grond van ‘The Extra-Terrestrial Exposure Law’ uit 1969.  Deze wet regelde dat iedereen die “extraterrestrially exposed” was – d.w.z. “has  touched directly or come within the atmospheric envelope of any other celestial body” in quarantaine moest.

Na drie maanlandingen kwam men tot de conclusie dat er geen buitenaards leven op de maan was, en werd de quarantaineperiode voor terugkerende astronauten afgeschaft. (In 1991 werd de wet helemaal geschrapt.)

De mogelijkheid van buitenaards leven op de maan of op andere hemellichamen is iets wat de mens altijd heeft aangesproken. Zie bijvoorbeeld deze advertentie voor een boek – “fraai uitgevoerde werkjes” – van een zekere ‘Heere van Fontenelle’, uit 1781 getiteld ‘Redevoering over verschillende Werelden in het HEELAL‘.

00000 0 1 0 a mars bewoond

In het boek verkondigt de ‘Heere van Fontenelle’,  met grote stelligheid dat er buitenaards leven is. ( Zo luidt de titel van Hoofdstuk 2: ‘De Maan is een bewoond Land’ en die van hoofdstuk 3: ‘De andere Planeten zijn mede bewoond.’) Het was al de derde druk van het boek. De belangstelling voor het boek was dan ook groot.

Bewijs dat er buitenaards leven bestond of heeft bestaan was er echter niet. Totdat de Italiaanse sterrenkundige Giovanni Schiaparelli,  de directeur van de Brerasterrenwacht te Milaan, in 1877 met zijn telescoop grote rechte donkere strepen op Mars zag. Hij noemde ze ‘canali’, Italiaans voor natuurlijk gevormde grote “greppels”.

000000000 kanalenkaart2Kaart gemaakt door Schiaparelli in 1877

Met ‘canali’ bedoelde Schiaparelli kanalen in de betekenis van het Engelse woord ‘channels’. Denk bijvoorbeeld aan ‘Het Kanaal’ tussen Engeland en Frankrijk’. ‘Canali’ werd echter foutief in Engels – en daardoor later ook in veel andere talen – vertaald als ‘canals’ oftewel kunstmatig aangelegde kanalen. (Het Nederlands kent geen goed onderscheid tussen deze woorden.)

000000000 taal

Het was ook de tijd dat de mens druk bezig was met het graven van grote kanalen. Zo was in 1869 het Suezkanaal voltooid en was men bezig met het maken van plannen voor het Panamakanaal.  Het gevolg was dat veel mensen tot de conclusie kwamen dat de grote kanalen op Mars kunstmatig gegraven waren en dat die het werk moesten zijn van Marsbewoners.

Omdat de kanalen heel lang  en breed waren, dachten sommigen dat de Marsbewoners heel groot waren.

00000 0 1 0 a aab

En de menschen die zulke kanalen maken, moeten reuzen zijn van minstens 14 voet lengte.” (14 voet is 4,3 meter.)

Men wist ook al snel te bedenken waarom Marsbewoners deze kanalen hadden gegraven, namelijk om water te transponeren van de poolkappen naar de droge gedeeltes van Mars. (De poolkappen van Mars bestaan overigens niet uit waterijs maar uit droogijs, d.w.z. bevroren koolstofdioxide).

Uit later onderzoek bleek dat de ‘kanalen’ die Schiaparelli zag deels berusten op gezichtsbedrog.  De hersenen van de mens nemen soms patronen waar die er niet zijn. Zo combineren de hersenen soms  meerdere donkere delen, waartussen lichte ruimtes zich bevinden, tot één lang donker stuk.

Zie bijvoorbeeld deze foto van de Valles Marineris op Mars. Links van het midden is een zwarte streep te zien, rechts van het midden ook. In het midden niet. Als je het beeld echter door een telescoop ziet, dan “maken” de hersenen  er vaak één lange zwarte streep van waardoor het net lijkt alsof er één groot lang “kanaal” is.

00000000 mars kloofsysteem 1

De Valles Marineris zijn trouwens giga groot. Met een lengte van 4500 km, een breedte van 200 km en een diepte van 11 km zijn de Valles Marineris tien maal langer, zeven maal breder en zeven maal dieper dan de Grand Canyon. Zie hier de kloof op een foto van Mars gemaakt door de Viking 1 in 1980.

00000000 mars kloofsysteem

Maar terug naar Schiaparelli, hij is een beetje tragische figuur. Niet alleen is zijn naam door een vertaalfout voor eeuwig verbonden met het idee dat er kunstmatige kanalen op Mars waren, maar ook bevat zijn biografie op de Wikipedia zinnen als: “Zijn bepalingen van de rotatieperioden van Venus en Mercurius zijn later fout gebleken”. 

000000000 italiaan2

Ondanks deze vergissingen geldt hij als een goede wetenschapper. Zo toonde hij aan dat er een verband is tussen de Perseïden meteorenzwerm en de komeet Swift-Tuttle .

Een Mars-landingsvaartuig waarvan het bedoeling was dat het in 2016 op Mars zou worden neergelaten droeg zijn naam. Door een kleine hapering gaf tijdens de landing een hoogtemeter één seconde lang geen gegevens door, waardoor een ander instrument dacht dat het voertuig al geland was en onmiddellijk (veel te vroeg) een parachute open liet gaan, die vervolgens scheurde, waardoor het vaartuig op de planeet te pletter stortte. (Typisch iets voor Schiaparelli.)

000000000 crash siteDe De crashsite van de Schiaparelli, ironisch genoeg vlakbij een klein kanaaltje.

Enfin, over wat er gebeurde na “de ontdekking van de kanalen” op Mars door Schiaparelli en de pogingen van de mens om in contact te komen met de Marsbewoners volgende keer meer.

 

De planeet Mars deel 3: de Marsbewoners (1)

Mars is vanaf de Aarde te zien als een oranje-rode ster. Reeds in de oudheid werd de roodachtige kleur van de planeet waargenomen. Zo noemden de oude Egyptenaren de planeet  ‘Ḥr Dšr’, wat ”rode Horus betekent. (Horus is een Egyptische god.)

000000000 mars 2

Mars in juli 2020; gezien vanaf de aarde; rechtsboven de planeten Saturnus en Jupiter; beeld uit een video van de NASA;

En de aarde (in het cirkeltje) gezien vanaf Mars; foto genomen door NASA’s Curiosity Rover, het karretje dat op Mars rond rijdt.

000000000 aarde 2

Veel meer dan dat Mars een roodachtige kleur heeft, zagen de waarnemers in het verleden met het blote oog niet. Daarvoor is de planeet – hij staat op een afstand die wisselt van 60 tot 100 miljoen kilometer – te klein. (Mars heeft een middellijn van 6.794 kilometer; dat is iets meer dan de helft van de middellijn van de aarde.)

000000000 draakDat er zich op Mars een gigantische draak bevindt, is slechts te zien als je er op een afstand van 257 km boven vliegt. foto NASA/JPL/UArizona

Als Mars relatief gezien dichtbij staat – zo staat hij op 6 oktober van dit jaar op 62 miljoen kilometer – dan is de planeet goed vanaf de aarde te zien. Op de maan en Venus na is Mars dan het helderste hemellichaam, veel helderder dan alle sterren. Maar als hij verder weg staat (zoals op 20 februari 2027; 102 miljoen kilometer) dan is hij veel moeilijker te spotten. Noteert u alvast de datum van 11 september 2035 in uw agenda. Dan bedraagt de afstand tot de planeet slechts 57 miljoen kilometer.

In 1608 vond de mens, in de persoon van Hans Lipperhey uit Middelburg, de telescoop (‘een seecker instrument om verre te sien’) uit, waardoor de hemellichamen letterlijk in beeld kwamen.

000000000 telescoopAfbeelding uit 1624 van Adriaen van de Venne; afkomstig uit het boek “Emblemata of zinne-werck” (Middelburg, 1624)

Mensen als Galileo , Keppler en Christiaan Huygens verbeterden zijn uitvinding en vooral de telescoop van Huijgens (deze kon voorwerpen liefst 50 keer vergroten) leidde tot talrijke astronomische ontdekkingen. Zo ontdekte Huijgens  dat Saturnus ringen had – Galileo had ze met zijn slechtere telescoop al eerder gezien, maar interpreteerde ze niet als ringen (hij dacht opmerkelijk genoeg dat het een soort hengsels van de planeet waren) – alsmede ook een maan (Titan).

0000000 mars huijgens saturnusAfbeelding van Satrunus met zijn ringen, afkomstig uit de originele aantekeningen van Huijgens.

Huijgens richtte in 1659 zijn telescoop ook op  Mars en zag daar een donkere vlek op de oppervlakte.

0000000 mars tekening  000000000 mars vlek

Links de originele tekening van Huijgens met de vlek op Mars. (Omdat de telescoop van Huijgens het beeld op zijn kop zette, moet je de afbeelding 180 graden draaien. Vermoedelijk zag Huijgens de donkere vlek van het het zogenaamde Syrtis Major gebied (zie de foto rechts met de ‘vlek’; Deze foto staat wel met de goede kant naar boven). Er bevinden zich in de Syrtis Major meerdere dode vulkanen. Het is de bedoeling dat de Amerikaanse sonde van 2020 hier ergens gaat landen.

Toen Huijgens anderhalf uur later weer naar Mars keek, zag hij dat  de vlek een stuk opgeschoven was. Daaruit concludeerde hij terecht dat ook Mars om haar as draaide. Hij schatte dat Mars, net zoals de aarde, in ongeveer 24 uur om zijn as draaide. (In werkelijkheid is het 24 uur 37 minuten en 23 seconden.)

Dertien jaar later – hij had toen een betere telescoop gemaakt –  kwam hij met deze tekening van Mars, waarop onder andere een poolkap te zien is.

000000000 mars tekenig 000000000 mars tekenig 2

De poolkap op de tekening van Huijgens is bovenin te zien. Maar omdat ook zijn telescoop uit 1672 de boel op zijn kop weergaf, zien we op zijn tekening vermoedelijk de zuidelijke ijskap van Mars. Rechts een foto van Mars, gemaakt door de Hubble Space Telescope van de NASA – die telescoop is nog beter dan die van Huijgens –  waarop de Zuidpool te zien is.

In 1695 overleed Huijgens. Drie jaar later verscheen postuum zijn boek ‘Cosmotheoros’. Hierin speculeert hij over de mogelijkheid dat er elders in het heelal ook levensvormen zouden zijn. Dit vanwege het grote aantallen sterren, waar volgens Huijgens net zoals bij onze zon allemaal planeten om heen zouden draaien.

Wel achtte Huijgens de aanwezigheid van vloeibaar water op een planeet een noodzakelijke voorwaarde voor het ontstaan van leven. Hij sloot ook leven op Mars niet uit. Weliswaar was er nog nergens vloeibaar water op Mars waargenomen, maar volgens hem zouden de donkere gebieden op Mars best vloeibaar water kunnen bevatten.

Wat Huijgens niet wist, en wij nu wel, is dat er theoretisch gezien geen vloeibaar water op de oppervlakte van Mars kan voorkomen. Dit vanwege de luchtdruk. Op aarde bedraagt de luchtdruk ongeveer 1000 millibar. Nu heeft Mars een heel dunne atmosfeer. Op Mars bedraagt de luchtdruk minder dan 6 millibar. Nu is het zo dat er een verband is tussen de temperatuur waarop water gaat koken en de luchtdruk. Hoe lager de luchtdruk, hoe eerder water gaat koken.

Bij de luchtdruk die we op aarde hebben, kookt water bij een temperatuur van ongeveer 100 graden. Maar bij een luchtdruk van bijvoorbeeld 12 millibar kookt water al bij een temperatuur van 10 graden en bij een luchtdruk van 6,1 millibar zelfs al bij een temperatuur van 0 graden. Echter bij een temperatuur van 0 graden of lager bevriest water.

Omdat de luchtdruk op Mars lager is dan 6 millibar, is het daarom op de oppervlakte op Mars niet mogelijk dat er water in vloeibare vorm voorkomt. Immers als de temperatuur lager dan 0 graden is, dan bevriest het water. Zo gauw bevroren water onder invloed van zonlicht smelt, en de temperatuur boven de nul graden uitkomt, begint het water op Mars direct te koken en verdamp het. Vloeibaar water op de oppervlakte van Mars is daarom niet mogelijk. (De overgang van vaste in een dampvormige toestand zonder vloeibaar te worden noem je sublimeren.)

Maar goed, dat van die lage luchtdruk wist Huijgens dus niet, en ook niet de Italiaanse sterrenkundige Giovanni Schiaparelli die in 1877 kanalen met water op Mars meende te zien en vervolgens veronderstelde dat deze door Marsbewoners waren gegraven, waarop een wereldwijde belangstelling voor Marsbewoners ontstond. Maar daarover de volgende keer meer.

ps. Mocht u nu klagen dat er in deze blogpost ondanks de titel nog helemaal geen Marsbewoners voorkomen, weet dan dat ze zich heel weinig  laten zien. En heb geduld tot de volgende blogpost.

Ik zal eindigen met een cliffhanger. De Marbewoners hebben een groot beeld achtergelaten op Mars. Zie deze beroemde foto van het ‘Gezicht op Mars’. De foto is gemaakt door de Viking 1 in 1976

000000000 gezcht

Sommigen mensen denken dat dit ‘beeld’ is achtergelaten door een intelligente beschaving, die ooit op Mars heeft gewoond. (De zwarte stippen op het gezicht zijn overigens ‘data-errors’ zoals de NASA ze noemt.)

Oké, voor wat betreft het gezicht op Mars zal ik direct de pret bederven. Het is gewoon een rotspartij, die door het effect van schaduwen op bepaalde tijdstippen op een gezicht lijkt. Zie deze foto gemaakt op een ander tijdstip van dezelfde rotspartij.

0000000000p mars gezicht

 

De planeet Mars: deel2 Mars op een rijtje

Gisteren schreef ik over de sondes die op weg zijn naar de planeet Mars. Nieuwsgierigheid naar andere hemellichamen is niet iets wat alleen van deze tijd is.  Omdat de oude Grieken en Mesopotamiërs niet beschikten over tv’s, laptops, mobieltjes en andere schermen, hadden ze ’s avonds genoeg tijd om de sterrenhemel te bestuderen. Daar zagen ze tussen de sterren een vijftal hemellichamen (zes als je de maan mee telt) die afwijkende banen vertoonden ten opzichte van de achterliggende  sterrenhemel: de planeten.

Nauwkeurig werden de bewegingen van deze “zwervers” zoals de Grieken ze noemden – het woord planeet is gebaseerd op het Griekse woord ‘planētēs’ dat ronddolen, rondzwerven betekent – vastgelegd. Het betrof de planeten Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus. (De planeten Uranus en Neptunus stonden te ver weg om met het blote oog waargenomen te kunnen worden.) Zie hier de planeten, gezien vanaf de zon, in verhouding tot elkaar qua grootte.

000000 kaart mars planeten 2

Bovenaan een stukje van de zon, daaronder de planeten op schaal. 1. Mercurius 2. Venus 3. Aarde 4. Mars 5. Jupiter 6. Saturnus 7. Uranus 8. Neptunus. Het nauwelijks zichtbare stipje bij nummer 9 is Pluto. De zon is niet op schaal weergegeven. Zou je dat wel doen, dan zou je zoiets krijgen.

000000 kaart mars zonAfbeelding Lsmpascal; Wikipedia

Aanvankelijk werd Pluto – hij is nog kleiner dan onze maan – ook als een planeet betiteld, maar sinds het 26e congres van de IAU (de International Astronomical Union) op 24 augustus 2006 is hij deze status kwijt geraakt. Sindsdien gaat Pluto, ontdekt in 1930, als een dwergplaneet door het leven. Ik had hem daarom strikt formeel van de afbeelding met de planeten moeten afknippen, maar hij is zo klein dat je hem toch niet ziet.

(Het IAU-congres stelde in 2006 drie voorwaarden vast voor een object om als een planeet te worden betiteld. Het moest door zijn eigen zwaartekracht bolvormig zijn, zich in een baan rond een ster bevinden en de omgeving van zijn baan schoongeveegd hebben van andere objecten. Pluto voldeed wel aan de eerste twee voorwaarden, maar niet aan de laatste.  Pluto is sindsdien samen met onder andere Eris en Ceres geklasseerd als een dwergplaneet.)

Op bovenstaande afbeelding met de planeten staan alle planeten keurig op een rijtje weergegeven. In de praktijk komt dat niet echt voor. De acht planeten van het zonnestelsel draaien om de zon met verschillende omlooptijden: Mercurius draait het snelste om de zon (88 dagen), Neptunus doet er het langst over (165 jaar). De kans dat ze daarom allemaal tegelijkertijd op één lijn staan is gering.

Daarnaast geldt dat de planeten nooit echt helemaal op één lijn kunnen komen, want ze draaien niet in hetzelfde vlak om de zon. Het jaar 2854  – noteert u het alvast in uw agenda – zal het eerst komende jaar zijn dat alle acht planeten enigszins een rij (met wat bobbels) vormen.

De vijf met het blote oog zichtbare planeten (Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus)  plus de maan staan wel af en toe “op een rijtje”. Zie ze hier op 30 januari 2016 om 7.25 uur min of meer op één lijn staan.

000000 kaart mars aarde vifAfbeelding: Marieke Baan via Stellarium via het blog van NewScientist.

Mars is na de aarde en de maan het meest bestudeerde object in ons zonnestelsel. De planeet dankt zijn rode kleur aan het overvloedig aanwezige ijzer dat roest.

000000 kaart mars roodDeze opname in ware kleuren van de planeet Mars is in 2007 op een afstand van 240.000 km gemaakt door de ruimtesonde Rosetta van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA. Op de polen komen ijskappen van bevroren water en droogijs (bevroren koolstofdioxide) voor.  De poolkappen groeien aan en smelten af in de loop van de seizoenen.

Mars heeft een atmosfeer, maar deze is erg dun. De dichtheid is ongeveer 1,2% van de dichtheid van de atmosfeer van de aarde. De chemische samenstelling van de atmosfeer van Mars bestaat, net zoals die van Venus , voornamelijk uit kooldioxide.

000000 kaart mars aarde atmossfeerDe atmosfeer boven de horizon van Mars is te zien als een dunne wazige sluier. Foto NASA, genomen vanuit de Viking 1 in 1976

Op Mars komen regelmatig reusachtige stofwolken voor.

000000 kaart mars aarde tofwolk

Links Mars zonder stofwolken en rechts Mars met stofwolken. Deze foto’s uit juni respectievelijk september 2001 zijn gemaakt door de  Hubble Space Telescope van de NASA. In september 2001 woedde de storm al bijna twee maanden over de hele planeet en verduisterde alle oppervlakte-kenmerken.

Sommige wetenschappers vermoeden dat er ooit leven op Mars is geweest.  Vooral aan het einde van de negentiende eeuw deden daar allerlei theorieën de ronde over.

000000 kaartnrc

Berichten als dit inspireerden in ieder geval H.G. Wells tot het schrijven van zijn in 1897 verschenen beroemde boek ‘War of the Worlds’, waarin de bewoners van Mars de aarde aanvielen.

0000000 war world 5

Gelukkig was het een fiction en geen non-fiction boek. Meer over de theorieën die eind negentiende eeuw over leven op Mars werden ge-uit de volgende keer.

De planeet Mars: deel 1 Op weg naar Mars

Vandaag heeft China een ruimtesonde richting Mars gelanceerd. De ‘Tianwen-1’  (dat staat voor ‘Hemelse Vragen-1’)  brengt een onbemand – dat ‘onbemand’ is wellicht overbodig om te vermelden – karretje naar de Rode Planeet, dat daar over zeven maanden rond moet gaan rijden.

Althans, dat is het plan. Zulke reizen willen nog wel eens mis gaan. In 2011 deden de Chinezen, samen met de Russen, een eerdere poging om Mars (en de Mars-maan Phobus) te bereiken, maar door een probleem bij de lancering kwam de Phobos-Grunt – zo heette de sonde –  in een baan om de Aarde terecht die niet geschikt was om de reis naar Mars te vervolgen. De Phobos-Grunt stortte na twee maanden neer in de Stille Oceaan.

000000 kaart mars aardeMars weergegeven in verhouding tot de aarde (Ik had hier eerst per ongeluk getypt ‘Mars weergegeven op ware grootte’. Dat klopt uiteraard niet).

Sinds 10 november 1960 zijn er wereldwijd 48 pogingen ondernomen om Mars te bereiken. Daarvan mislukten er achttien. De eerste zes vluchten mislukten allen. Pas nummer zeven, de Mariner 4, vertrokken op 28 november 1964, bereikte Mars wel (op 14 juli 1965) en zond de eerste “gedetailleerde” foto van het oppervlakte van Mars terug naar aarde. (In totaal nam de sonde 21 foto’s terwijl hij langs Mars vloog, de kortste afstand tot de planeet bedroeg 9600 km.)

000000 kaart mars oppervlakte 2

Deze NASA-foto,  gemaakt op 15 juli 1965,  laat een gebied zien van 1200 km bij 330 km. Tegenwoordig kunnen we, dankzij de karretjes op Mars,  heel wat scherpere foto’s maken.

000000 kaart mars oppervlakte

De geslaagde vlucht van de Mariner-4 was overigens nog bijna mislukt. Ik citeer even de Wikipedia

Na acht dagen volgde een koerscorrectie, die bijna fataal afliep door een fout van een vluchtleider. Nadat de noodzakelijke commando’s hiervoor in een datapakketje waren verpakt, begon het grondstation met het verzenden daarvan. Echter, tijdens het overseinen liep er toevallig een technicus de zaal binnen, die opmerkte dat een schakelaar op “aan” stond en hij zette deze uit, in de normale positie. Slechts het bevel tot koerswijziging was nu doorgezonden, maar het commando om daarna de zonnepanelen opnieuw op de zon te richten niet. Gelukkig bleef dit zonder grote gevolgen, aangezien het koerswijzigingsbevel nu een fout bevatte, waardoor Mariner 4 de ontvangen instructies niet uitvoerde.”

Menselijke fouten hebben meerdere malen voor mislukkingen van Mars-projecten gezorgd. Zo vertrok in 1998 de Amerikaanse Mars-sonde ‘Mars Climate Orbiter‘ naar Mars, om daar in september 1999 zo ongeveer direct te verbranden in de atmosfeer. Dat kwam door een rekenfout. ‘De berekeningen voor de stuurmotoren werden uitgevoerd met een eenheid van het Brits-Amerikaanse maatsysteem, pond-seconden (lbf×s), in plaats van Newton-seconden (N×s), een eenheid uit het Europese maatsysteem, zoals in de software was ingeprogrammeerd. Hierdoor benaderde de ruimtesonde Mars veel te laag en brandde op in de atmosfeer.’, aldus de Wikipedia

Een ander voorbeeld is de Russische Kosmos 419.  Daarmee ging het in 1971 mis, omdat iemand de klok verkeerd had ingesteld die er voor moest zorgen dat de vierde trap van de raket ging ontbranden. Hij stond per ongeluk op 1,5 jaar ingesteld in plaats van op 1,5 uur.

Ook bij het Europese Arianne-project is wel eens iets mislukt door menselijk falen. Uit de Volkskrant van 12 december 2002: “De eerste Ariane 5-raket explodeerde door een domme softwarefout. De software die de standregeling van de raket verzorgde, was klakkeloos gekopieerd van de Ariane 4. Maar omdat de Ariane 5 eerder afbuigt, kreeg de boordcomputer getallen voor de kiezen waar hij geen raad mee wist. Gevolg: een abrupte koerswijziging die de raket deed scheuren, waarna het veiligheidssysteem de Ariane 5 tot ontploffing bracht.”

000000 arianne 5

Een Arianne 5  raket in 2013. Foto ESA

Ooit werd aan een Amerikaanse astronaut gevraagd hoe het nou voelde om in een raket te zitten, zo vlak voor de lancering. Hij antwoordde:  “Hoe zou u zich voelen als u in een raket zit, die bestaat uit zo’n 5000 onderdelen, die stuk voor stuk door de goedkoopste inschrijver zijn geleverd?

Maar goed, terug naar Mars – niet letterlijk uiteraard –  behalve de Chinese sonde is er nog een sonde onderweg naar Mars. Maandag lanceerde de Verenigde Arabische Emiraten al een sonde en aan het einde van deze maand vertrekt een Amerikaans exemplaar naar Mars. (Verkeersinformatie; het is druk richting Mars, hou rekening met een vertraging van twee maanden.” )

De reden dat al deze sondes nu worden gelanceerd, is dat Mars nu relatief gezien dichtbij de aarde staat (de afstand bedraagt momenteel zo’n 62 miljoen km). De onderlinge afstand varieert nogal en er is dan ook een soort cyclus van twee jaar om te lanceren.

000000 kaart mars afstand

Tot slot van dit blog, met de Amerikaanse sonde had u meegekund naar Mars. Althans uw naam. Je kon je naam opgeven en alle opgegeven namen staan op  drie chips die aan de Marsrover Perseverance zijn bevestigd. In totaal hebben zo’n 10,5 miljoen mensen hun naam opgegeven, waaronder 52.347 Nederlanders.

Denkt u nu, “oh, dat ik ook wel gewild”, u krijgt een herkansing. U kunt nu al uw naam opgeven voor toekomstige vluchten. Zie hier het invulformulier en hier voor een toelichting. Je kan zelfs ‘frequent flyer’ worden!

 

Vakantiefoto’s

De meeste mensen maken hun vakantiefoto’s tijden hun vakantie, maar onze koninklijke familie laat ze altijd al voor hun vakantie maken. Vorige week was er weer de halfjaarlijkse vakantie-fotosessie. Uw fotograaf was er uiteraard weer bij.

00000 0 1 0 maxima blm 2

Als eerste wil ik wat opmerkingen maken over hun kledij. De royals kozen allemaal voor lichte en zomerse outfits. Amalia en Alexia droegen allebei een prachtige hemelsblauwe jurk. Amalia van Selfportrait, een van de kroonprinses haar favoriete labels. Alexia koos voor een blauwe overhemdjurk van Tommy Hilfiger. Ariane, de jongste telg, koos voor een crèmekleurig jurk van het label Maje.

Onze koning droeg een colbert in dezelfde tint als de jurken van Amalia en Alexia. Het jasje is te koop bij Suitsupply.

00000 0 1 0 a suit

Máxima koos deze keer voor een crèmekleurig broekpak. Helaas kon ik niet direct achterhalen van welk merk het was.

Het gezin was perfect op elkaar afgestemd, vond ik, maar we zijn niet anders van ze gewend. Ik heb zelf ook meteen zin gekregen om hemelsblauwe kledingstukken uit de kast te vissen. Een kleur die meteen een zomers gevoel geeft.

Op een gegeven moment ging de koning even door te knieën.

00000 0 1 0 maxima blm

Waarom hij dat deed was niet duidelijk. Het had in ieder geval niets met de Black Lives Matter-beweging te maken, “‘Ik volg de discussie, maar neem daar niet aan deel’, aldus de koning na afloop tijdens de persconferentie.

00000 0 1 0 maxima live3

Als u goed naar bovenstaande foto kijkt, kunt u overigens zien dat Willem-Alexander, ondanks dat hij protestant is, zijn trouwring  niet rechts draagt.  Ik heb de RVD even  naar het waarom hiervan gevraagd. Deze bevestigde dat de trouwring in de Protestantse traditie inderdaad rechts gedragen wordt, maar dat om praktische redenen koning Willem-Alexander de ring doorgaans aan de linkerhand draagt, dit vanwege het veelvuldig schudden van handen. Wel verzekerde de RVD dat de koning momenteel helemaal geen handen schudt.

Tijdens de fotosessie was er nog even een grappig momentje. Ik stelde de vraag waar de vakantie heen ging? Of ze soms net als het Jumbo-gezin in de Hintergarten gingen kamperen?

00000 0 1 0 aa lammers

We gaan stemmen meiden“, riep Maxima olijk. “Wie naar Griekenland wil moet bij papa gaan staan.  Kan papa zijn nieuw gekochte nieuwe speedboot uitproberen. Wie naar Italië wil om te kijken hoe het met ons huis na de inbraak staat, moet bij mama gaan staan.” 

Uit de knipselkrant:

00000 0 1 0 a boot

00000 0 1 0 a inbraak

De stemming was verdeeld. Twee dochters kozen voor Griekenland. Eén voor Italië. Maar omdat de meeste stemmen gelden, wordt het dus Griekenland.

00000 0 1 0 maxima hoelaat thuis

00000 0 1 0 maxima

Tot slot, er gaan geruchten dat ik helemaal niet aanwezig was bij de fotosessie maar dat ik bovenstaande “foto’s” tijdens de livesessie op Nu.nl heb gemaakt met hulp van een knipprogramma. Dat gelooft u toch niet, mag ik hopen.

Johan Cruijff: “Als ik ergens ben, dan ben ik ook nadrukkelijk aanwezig.”

 

 

 

Hoe laat is het op de maan?

Vorig jaar was het op deze dag exact vijftig jaar geleden dat Neil Amstrong als eerste mens voet op de maan zette en de beroemde eerste woorden “Anybody out there?” sprak. Dat feit werd vorig jaar uitgebreid herdacht.

Vanochtend las ik op de site van Fox News – ja, ja, ik lees niet alleen fakenews maar ook ‘real news’ – dat het vandaag exact 51 jaar geleden was dat Neil Amstrong voet op de maan zette. Tja, zo kan je elk jaar wel aan de gang blijven met herdenken. (Overigens, door hier iets te publiceren wat ik op Fox News zag, ben ik net Donald Trump – alleen hij twittert er over en ik blog over).

Vorig jaar – bij die 50 jaar dus –  heb ik ook aandacht aan dit gebeuren besteed. Ik schreef onder andere dat het eerste wat Amstrong deed, toen hij de deur van het maanlandingstoestel opende, was het op de maan gooien van een zak afval, maar dat weet u vast niet meer.

00000 0 1 0 afvalDe door Amstrong naar buiten gegooide zak afval op de maan.

Nu vermeldde het bericht  van Fox News het tijdstip dat Amstrong voet op de maan zette.  Dat was 10:56 p.m. EDT, dat is in onze tijdnotatie 22.56 uur EDT

(P.M. staat voor Post Meridiem (na de middag), dat  is de tijdaanduiding voor het tijdvak dat loopt van 12 uur ’s middags tot 12 uur ’s nachts, niet te verwarren met A.M, oftewel het tijdvak 12 uur ’s nachts tot 12 uur ’s middags. Twee Ezelsbruggetjes voor de prijs van één. Ezelsbruggetje 1:  De A komt in het alfabet voor de P, dus eerst zijn op een dag de uren met een A aan de beurt en dan (na 12 uur ’s middags) wordt de tijd aangegeven met een P. Ezelsbruggetje 2: Beschouw A.M als een afkorting voor After Midnight, dus de tijd die begint na 12 uur ’s nachts.)

De afkorting EDT in de tijdmelding van de eerste voetstap op de maan staat voor ‘Eastern Standard Time’, oftewel de tijd die geldt aan de oostkant – hoe verrassend – van de Verenigde Staten. Bij ons was het op dat moment echter al een paar uur later en zette Amstrong in de vroege uurtjes van 21 juli voet op de maan.

00000 0 1 0 a tijdzonesDe wereld in tijdzones.

Nu zit ik dus met de belangrijke vraag, zette Amstrong op 20 juli of op 21 juli voet op de maan? Oftewel: welke tijdzone geldt er op de maan?

00000 0 1 0 a klok

Enig onderzoek leert me dat er internationale afspraken zijn gemaakt over een universele tijd die niet alleen geldt op de aarde, maar ook op de maan en het heelal. Dat is de UTC. (Het internationale letterwoord UTC is een compromis tussen het Franse “TUC” (Temps universel coordonné) en het Engelse “CUT” (Coordinated Universal Time).

De UTC is bijna gelijk aan de Greenwich Mean Time (GMT) – zeg maar de tijd van de Engelsen – maar niet helemaal. “Om het door de vertraagde aardrotatie veroorzaakte verschil te compenseren, moeten er schrikkelsecondes worden gebruikt. Het verschil is nooit meer dan een seconde en voor de meeste toepassingen dan ook niet van belang, aldus de Wikipedia.  (De UTC wordt niet alleen theoretisch gebruikt, maar ook praktisch. Zo maakt de digitale tachograaf die in vrachtwagens zit gebruik van de UTC, wat de controle van internationaal vervoer op rij- en rusttijden vergemakkelijkt.)

Enfin, de eerste stap op de maan volgens de UTC-tijdsindeling vond plaats op 2:56 UTC, dus op 21 juli 1969. Ik ben daarom een dag te vroeg met deze blogpost. (Herhaal ik hem toch gewoon morgen). En, zoals Albert Einstein al met zijn relativiteitstheorie aantoonde en uitlegde, tijd is relatief.

Een uur zitten bij een aardig meisje vliegt voorbij als een minuut, maar een minuut op een brandende kachel lijkt wel een uur. Dat is relativiteit.” – Albert Einstein in de New York Times, maart 1929 . (Fake News zou Trump zeggen.)

p.s. Vond u ook niet dat dit een heel leerzame blogpost was?

De Titanic, een groot schip?

Maandag was de film ‘Titanic’ uit 1997 van regisseur James Cameron, met onder andere Leonardo DiCaprio en Kate Winslet, weer eens op de tv te zien. Spoiler alert:  het schip raakt een ijsberg en zinkt.

Ik was aan het zappen en kwam er toevallig in bij de scene waarin de reder de kapitein suggereert om sneller te varen om zo een dag eerder in New York te arriveren. Nu weet ik wel wat van de geschiedenis van de Titanic af. Ik heb namelijk een keertje een mooi boek over de geschiedenis van het schip en de ramp gelezen. Zie onder. (Ik kan het mede namens WC-eend van harte aanbevelen.)

00000 0 1 0 titanic

In dit boek valt te lezen dat het hoogst onwaarschijnlijk was dat de reder de kapitein opdracht gaf om sneller te varen. Daar had de reder namelijk geen belang bij. Het was voor een rederij qua betrouwbaarheid veel belangrijker om op het afgegeven tijdstip aan te komen.

De film bevat naast deze historische vergissing nog één grote feitelijke onjuistheid, namelijk de scène waarin te zien is hoe hoofdofficier William Murdoch op een passagier schiet om hem weg te houden van een reddingsboot, waarna Murdoch even later zelfmoord pleegt. Er is geen enkele overlevende van de ramp die na aankomst in New York Murdoch hiervan heeft beschuldigd. De vice-president van de filmmaatschappij  20th Century Fox reisde daarom een paar maanden na het uitkomen van de film af naar het Schotse plaatsje Dalbeattie, waar Murdoch woonde, om namens de filmmaatschappij excuses aan te bieden. Tevens gaf hij de plaatselijke school een cheque van 5000 pond voor de jaarlijkse ‘William Murdoch Memorial Prize’. (Dat kon er wel van af; in totaal heeft de film tot nu toe 2,2 miljard dollar opgebracht; de productiekosten bedroegen ongeveer $200 miljoen.)

Naast deze twee grote ‘fouten’  bevat de film nog een aantal kleinere onjuistheden. Zo dreigt hoofdpersoon Rose (Kate Winslet) in het begin van de film in het water te springen. Om haar te kalmeren vertelt de andere hoofdpersoon Jack (Leonardo DiCaprio) over het koude water van Lake Wissota in de staat Wisconsin. Dat is opmerkelijk want het meer ontstond pas in 1918 dankzij een stuwdam in de Chippewa River.

00000 0 1 0 lake wissotaLake Wissota, ontstaan in 1918; foto McGhiever

Verderop in de film vertelt Rose over theorieën, die Sigmund Freud pas in 1920 zou publiceren en worden er in de film filtersigaretten gerookt. Die bestonden in 1912 nog niet. Het digitale horloge dat een van de passagiers in de reddingsboten draagt evenmin. Aan het einde van de film ziet Rose het verlichte Vrijheidsbeeld, met een goudkleurige fakkel. Het Vrijheidsbeeld was in 1912 niet verlicht en de fakkel was toen grijs. Pas in 1986 werd de vlam goudkleurig geschilderd.

Enfin, het zinken van de Titanic geldt als één van de grootste maritieme rampen uit de geschiedenis.

00000 0 1 0 tianicEen ietwat gedramatiseerde tekening uit 1912. Het schip zit hier vast in de ijsberg. Als dat zo was, dan hadden de passagiers, waarvoor geen plaats in de reddingsboten was, veel beter op de ijsberg kunnen plaatsnemen dan in het water te springen. Tekening van professor Willy Stöwer voor het Duitse blad ‘Die Gartenlaube’.

De Titanic was in 1912 het grootste schip ter wereld. Het was zo groot dat het bij de tussenstop in Cherbough niet in de haven kon aanleggen, waardoor de passagiers die daar aan boord gingen met bootjes naar het schip moesten worden gebracht.

Tegenwoordig heb je echter veel grotere boten. Denk maar eens aan de moderne cruiseschepen. Heel toevallig twitterde de site ‘Tips en Weetjes’ afgelopen zondag een afbeelding waarin de Titanic werd vergeleken met een cruiseschip.

00000 0 1 0 titanic 2

Een bootje van niks die Titanic.

 

 

 

James Cameron

Taalvoutjes

Eén van de twitteraccounts die ik volg is die van Taalvoutjes. Die verzamelen en publiceren allerlei soorten taalfoutjes en verschrijvingen. Er zitten regelmatig wat pareltjes tussen. Ik heb hier in het verleden wel eens eerder wat voorbeelden laten zien. Ter lering en vermaak hier wat voorbeelden van dit jaar. Allereerst over het reizen in het corona-tijdperk.

Het corona-virus organiseert nu zelf vakantiereizen:

00000 0 1 0 taalfoutje 2

En Griekenland heeft volgens het AD de populairste besmettingen weer geopend.

00000 0 1 0 taalfoutje

Sommige mensen schijnen baat te hebben bij corona:

00000 0 1 0 taalfoutje 4

En nog wat corona gerelateerde zaken:

00000 0 1 0 taalfoutje 9

00000 0 1 0 taalfoutje 8

00000 0 1 0 taalfoutje 6

Uiteraard zijn er ook niet-corona gerelateerde zaken. Wat dacht u bijvoorbeeld van een vakantiehuisje met uitzicht op een waterkoker?

00000 0 1 0 taalfoutje 3

En als u op zoek bent naar werk, de politie  zoekt nog drie daders voor een laffe overval.

00000 0 1 0 taalfoutje 5

Wel moet u uitkijken dat u niet gepakt wordt, want voordat je het weet wordt je achternaam op een sluwe wijze door RTL4 gepubliceerd.

00000 0 1 0 taalfoutje 10

Als u niet weet hoe u uw kind moet opeten, daar is tegenwoordig een folder voor:

00000 0 1 0 taalfoutje 7

Tot slot, als u binnen Nederland op vakantie gaat, weet dan dat Alkmaar warme nachten kent.

00000 0 1 0 taalfoutje 11

Komeet Neowise

Momenteel kan je ’s nachts met het blote oog de komeet Neowise zien. Het komt niet zo vaak voor dat je met het blote oog een komeet kan zien. In Nederland was de  komeet Hale-Boppe in 1997 de laatste.  Deze komeet was liefst 18 maanden met het blote oog zichtbaar.

00000 0 1 komeet hb

De komeet Hale-Bopp gefotografeerd boven Kroatië in maart 1997; foto Philipp Salzgeber.

De bekendste komeet is die van Halley. Deze heeft een omlooptijd van ongeveer 76 jaar (variërend tussen de 74–79 jaar). De laatste keer dat hij verscheen. was in 1986, maar toen was de komeet nauwelijks met het blote oog te zien. In 2061 krijgt hij een herkansing. (Ik ben dan 106 jaar oud, het zou fijn zijn als tegen die tijd iemand mij herinnert aan zijn komst.)

00000 0 1 komeet hballey

Hier is de komeet van Halley te zien op het Tapijt van Bayeux uit 1068.

Maar nu hebben we dus komeet C / 2020 F3, beter bekend onder zijn roepnaam Neowise. Deze komeet heeft een diameter van zo’n vijf kilometer. Wat we vooral zien, is zijn staart. Kometen bestaan uit ijs en rotsen en worden om die reden ook wel vuile sneeuwballen genoemd. Onder invloed van de zonnewarmte verliezen ze een deel van hun materiaal en dat veroorzaakt de lange staarten.  Die kunnen wel zo’n 100.000 tot 1 miljoen kilometer lang worden.

Uiteraard verschenen er op twitter allerlei prachtige foto’s van het verschijnsel.

00000 0 1 kom twitter2

00000 0 1 kom twitter3

00000 0 1 kom twitter34Deze laatste foto is gemaakt vanuit het International Space Station.

Zelf trokken Marianne en ik er zaterdagnacht ook op uit om de komeet te zien. Om geen last te hebben van het “stadslicht”, fietsen we een klein stuk richting de Horsten in Wassenaar en na enig gespeur – hij stond om twaalf uur vrij laag – zagen we het ding. Hij stond rechtsonder het sterrenbeeld Grote Beer.

Marianne had haar fototoestel meegenomen, maar ter plekke bleek dat de batterij van het toestel leeg was. Heeft zij weer. Omdat ik vergeten was om een verrekijker mee te nemen – heb ik weer –  konden we de komeet wat minder goed te zien. Daarom zijn we nog maar even terug naar huis gefietst om een andere batterij en een verrekijker te halen. Met de verrekijker konden we de komeet met zijn staart nu wel goed zien, maar helaas lukte het niet om een fatsoenlijke foto te maken.

Maar niet getreurd! Ik heb de situatie gewoon even voor u getekend. Eigenlijk nog een betere weergave van het verschijnsel dan een foto, want hier staat wij beide ook nog op.

00000 0 1 komeet

Overigens vroeger, voor de uitvinding van de fotografie, moest men het sowieso met tekeningen en schilderijen doen.

00000 0 1 kom tekening

“Mr Babinet, warned by his concierge of the arrival of the comet”, illustration for Le Charivari, 22 September 1858. Tekening Honoré Daumier

U heeft nog een paar dagen – lees nachten – de tijd om Neowise te bekijken. Zie hier hoe u hem met behulp van het sterrenbeeld Grote Beer kan vinden. (afbeelding afkomstig van de site van het AD.)

00000 0 1 kom positie

Mocht u hem missen, geen paniek, over 7000 jaar is hij – ijs en weder dienende – weer terug.

 

Gemiste nieuwsberichten

Omdat ik bezig was met mijn serie over het werken bij de PTT / KPN,  heb ik een aantal actuele nieuwsberichten noodgedwongen even links moeten laten liggen. Maar zoals Wim de Bie – die van Koot en Bie; is het een teken des tijds, dat ik dit er bij zeg? – al eens zei: “Wie het heden beoordeelt, moet over voldoende verleden beschikken.” Dus af en toe ruimte voor het verleden moet kunnen.

Enfin, ik zal u even bijpraten, over naar het heden dus. De kermissen mogen weer open, maar dat leidde her en der tot problemen. Zo verhaalde ‘De Telegraaf’ vorige week over “een grimmige sfeer” op de kermis in Zevenaar. De kermis moest zelfs worden stilgelegd. Een teken des tijds. Een zekere Yorin twitterde naar aanleiding van het bericht van ‘De Telegraaf’ “Als bejaarden al met geweren gaan rondlopen op de kermis, dan weet je dat het goed mis is. Geen woorden voor. Waar gaat het heen met deze maatschappij.”

00000 0 1

Tja, waar het gaat heen met onze maatschappij. Overal protesten: boeren met tractors,  bejaarden met geweren en mensen met viruswaanzin. Die laatste groep protesteerde vorige week tegen de media die hen niet goed zouden informeren. Ze stonden echter bij het verkeerde gebouw.

00000 0 3

Om zo iets moet ik vreselijk hard lachen. Zeker toen ik las dat hun voorman, dansleraar Willem Engel, op zijn Facebook-pagina klaagde dat er opvallend veel politiemensen aanwezig waren.

00000 0 2

Ook wordt er in diverse landen weer volop gevoetbald. Weliswaar zonder publiek op de tribunes, maar het geluid van supporters mis je op tv niet, want dat wordt door middel van een geluidsband toegevoegd. Doet me erg denken aan die komedies op tv van vroeger met zo’n lachband er bij.

Lionel Messi maakte ondertussen zijn 700-ste doelpunt.  Het blad Goal liet in een twitterbericht zien, tegen welke clubs hij allemaal had gescoord en hoe vaak.

00000 05

Een fan van mijn clubje (Kowet) merkte fijntjes op dat hij nog nooit tegen ons had gescoord.

00000 04

Er zijn ook serieuze zaken te melden. Zo ontdekten wetenschappers in een sterrenstelsel een zwart gat, J2157 geheten, dat elke dag een ster “oppeuzelt”.  Het bericht verscheen in het Monthly Notices of the Royal Astronomical Society van 30 juni 2020.

Wetenschappelijk gezien ging het artikel een beetje boven mijn pet:

00000 0 7

En dit was nog maar de samenvatting! Gelukkig wist Nu.nl het verhaal te vertalen in een iets leesbaarder stuk.

00000 0 5

Ik vind het maar eng idee, zo’n zwart gat dat elk dag een ster opslokt. Weliswaar bevindt dit sterrenstelsel zich ‘far, far, away’, maar ook in het centrum van ons sterrenstelsel, de Melkweg, bevindt zich een zwart gat (Sagittarius A*). Stel je eens voor dat die opeens ook als een Holle Bolle Gijs (Hij kon schrokken, grote brokken ….) sterren gaat opeten.

En zeg nou niet dat dit niet gebeurt. Ruim 130 jaar geleden verdween er ook al een keer van de ene op de andere dag een ster, wat bij toeval werd vastgelegd door onze landgenoot Vincent van Gogh. Vergelijk maar eens zijn twee beroemde ‘Sterrennacht’-schilderijen die hij in juni 1889 schilderde. Duidelijk te zien is dat er op de tweede versie een ster ontbreekt.

000 a sterrennachtDe eerste versie van Vincent van Gogh

000 a sterrennacht 3En de tweede versie, een paar dagen later geschilderd.

Ik heb voor uw gemak (delen van ) de twee schilderijen even naast elkaar gezet. Ziet u de missende ster? (Uiteraard niet in het plaatje rechts, want daar ontbreekt hij.)

00000 0 11

Maar ach, laten we niet somberen. Immers ’s nachts een ster, overdag een zon.

 

Werken bij de PTT (10); Interne mobieltjes

Halverwege de jaren negentig werkte ik bij I&AT. Dat was de automatiseringsclub van KPN. I&A stond voor Informatisering en Automatisering en T voor Telecom. Het bestond uit meerdere datacentra, een softwarehuis en een werkplekkendienst.

00000 1atEen telefoonkaart uit 1994 van het datacentrum waar de Tandem-computers stonden.

Op een gegeven moment werd het functioneel beheer van het interne KPN-telefoonnet aan ons overdragen. Tot dan werd dit verzorgd door de afdeling KPN Netwerkdiensten, die een puinhoop had gemaakt van de administratie.

00000 1at 2 328 maart 1957; Ir. A. W. van der Plassche van de Nederlandse Heide Maatschappij stelt een elektronische administratiemachine in gebruik te Arnhem. Foto Joop van Bilsen; Nationaal Archief.

Zo stonden er honderden mobieltjes in het bestand met alleen maar het mobiele nummer.  Wie het mobieltje gebruikte en bij welke afdeling de persoon werkte, stond niet geadministreerd. Voor hetzelfde geld werkte de persoon al jaren niet meer bij KPN, maar had deze het toestel bij zijn vertrek meegenomen en belde nog steeds op kosten van KPN met het toestel.
00000 1-martin cooper

Dit is niet een oud-KPN-werknemer met zijn toestel maar de Amerikaan Martin Cooper in 2007. Begin jaren zeventig leidde Martin Cooper bij Motorola het onderzoeksteam dat de eerste draagbare mobiele telefoon ontwikkelde. Op 3 april 1973 voerde hij in New York, staande op Sixth Avenue  het allereerste mobiele telefoongesprek met een toestel waarmee hij in 2007 op de foto staat.

We besloten om naar alle mobieltjes, waarvan alleen een nummer in het bestand stond, een sms-je te sturen met het verzoek om de naam en de afdelingsnaam van de gebruiker op te sturen naar onze administratie. Twee weken later – een beperkt aantal mensen had contact opgenomen – herhaalden wij dit verzoek. Veel extra reacties leverde dit tweede sms-je echter niet op.

Daarom stuurden we een derde sms-je. Dit maal voegden we de mededeling toe dat als de bezitter binnen een maand geen contact opnam, we het nummer zouden afsluiten. Nu reageerden er veel meer mensen, maar er bleven toch nog enkele tientallen nummers  over zonder reactie.

Het was de tijd dat er allerlei kwaliteitsprogramma’s bij KPN werden geïntroduceerd met kreten als ‘Meten is weten’, ‘In één keer goed’, ‘De klant is koning’  (en de koning is klant, zeiden wij in Den Haag; Paleis Huis ten Bosch zat aangesloten op de wijkcentrale in Bezuidenhout) en ‘Doen wat je beloofd hebt.’

Geheel overeenkomstig de laatste kreet lieten we de nummers waarvan de bezitter niet had gereageerd afsluiten. Een aantal mensen belden alsnog in paniek (vanaf een ander nummer uiteraard) naar onze administratie, van enkele nummers hoorden we helemaal niks meer en er was één nummer waarvan de gebruiker niet naar de administratie belde maar op hoge poten naar onze directeur. “Hoe we het in het hoofd hadden gehaald om hem af te sluiten” riep hij kwaad.

Het bleek iemand uit de Raad van Bestuur van KPN te zijn die we hadden afgesloten. Dat was heel goed, vond onze directeur, konden ze op het hoogste niveau zien dat we goed bezig waren.

Werken bij de PTT (9): het koffiekarretje

Halverwege de jaren negentig liep ik een keer over de Beatrixlaan in Den Haag van het KPN-gebouw naar de tramhalte, toen ik aan de overkant iemand zag komen aanlopen die ik kende. Ik kon niet direct op zijn naam komen, maar ik wist zeker dat ik hem kende. Ik zwaaide en de persoon zwaaide enthousiast terug.  Pas bij de tramhalte wist ik opeens wie het was. Het was Ben Verwaayen. In die tijd de hoogste baas van KPN Telecom. Was ik hem op kantoor tegen gekomen, dan had ik direct de link gelegd, maar op straat, buiten zijn ‘natuurlijke habitat’, herkende ik hem niet direct.

00000 ben verwaayenDit is Ben Verwaayen in 1972 tijdens zijn militaire diensttijd. In deze habitat had ik hem zeker niet herkend.

00000 ben verwaayen 2Dit is Verwaayen op het World Economic Forum in 2007

Een vriendin van mijn vrouw overkwam een keer hetzelfde, niet met Verwaayen maar met iemand anders. Ze wandelde een keer op het strand tussen Den Haag en Wassenaar, toen er een vrouw op een paard kwam aanrijden. Ze dacht die ken ik ergens van maar kon niet op de naam komen. Nu was zij tandarts. Misschien was het één van haar patiënten, dus zwaaide ze en de vrouw zwaaide terug. Even later wist ze opeens wie het was. Het was geen patiënt van haar maar koningin Beatrix.

00000 beatrix 19892augustus 1989: Koningin Beatrix en Prins Claus te paard onder toeziend oog van hun zonen. foto Nationaal Archief.

Terugkomend op Ben Verwaayen, in tegenstelling tot Wim Dik – zie gisteren – was Verwaayen wel populair bij het personeel. Verwaayen was ook veel aardiger. Zo groette hij ’s morgens (zie eveneens gisteren) wel iedereen bij de lift in de kelder, en als de lift kwam, keek hij altijd of er nog iemand aan kwam lopen die ook mee wilde. Zelfs als zo’n persoon nog niet door de draaideur van het gebouw was, hield hij de lift tegen en wachtte totdat de persoon het gebouw binnen was.

Op een dag stonden Verwaayen en ik met zijn tweetjes in de kelder van het gebouw te wachten op de lift. Toen deze kwam en de deuren open gingen, zagen we tot onze verbazing iets onverwachts in de lift staan.

0000 1 lift 2

Het was een verlaten koffiekarretje met daarop een paar potten met dampende koffie. Waarschijnlijk had ergens één van de dames van de kantine het wagentje in de lift gezet, maar was daarna zelf te laat in de lift gestapt en had de lift met haar karretje zien vertrekken.

Ben Verwaayen en ik stapten in en ik zei tegen hem dat ik het karretje wel terug zou brengen naar de kantine. “Nee hoor,” antwoordde Verwaayen. “Laat mij dat maar doen. U kunt uw tijd vast veel nuttiger doorbrengen dan ik.”  Op de begane grond stopten we en daar liep Ben Verwaayen met het koffiekarretje op weg naar de kantine.  Volgens mij vond hij het stiekem wel leuk om te doen.

Werken bij de PTT (8): de lift

De dit jaar overleden Nederlandse econoom professor Arnold Heertje schreef  in het blad ‘Management Team’  (d.d 7 september 2001) een keer het volgende over bestuurders:

Wim Dik had bij KPN een complete hofhouding, maar sprak verder met niemand. Als hij van tien minuten verderop naar het kantoor in Groningen kwam, werd er vooraf gebeld, zodat bij het binnenrijden in de parkeergarage de lift klaar stond en hij meteen door kon rennen naar de bovenste verdieping, zonder iemand tegen te komen. Een wat extreem geformuleerde vuistregel is dat in een bedrijf de werkvloer niets mag besluiten en alles weet, en dat de top alles mag besluiten maar van niks weet.”

Wim Dik was van 1989 tot 2000 de hoogste baas van KPN. Daarvoor werkte hij bij Unilever. Ook was hij van mei 1981 tot september 1982 staatssecretaris van Economische Zaken.

0000 1 kabinet17 november 1981: Debat over de Regeringsverklaring van het tweede kabinet Van Agt. Van links naar rechts, op de voorgrond de ministers De Ruiter (CDA), Van der Stee (CDA), Den Uyl (PvdA), premier Van Agt (CDA; inmiddels stemt hij GroenLinks) en Jan Terlouw (D66). Op de achtergrond zitten de staatssecretarissen. De persoon die tussen Van Agt en Terlouw in zit, is Wim Dik. 

Het gedrag van Wim Dik in de lift waar professor Heertje over schreef, herken ik wel. Begin jaren negentig werkte ik een aantal jaren in ‘de Groene AA-Toren’ aan de Beatrixlaan in Den Haag. Het gebouw was in die tijd het hoofdkantoor van de KPN.  De directie had domicilie op de zeventiende verdieping, ik werkte op de tweede verdieping. Ik had de top van KPN dus nog lang niet bereikt.

0000 1 torenDe Groene Toren; Tegenwoordig zit Post.nl er in.

De kelder van het gebouw bevatte ruimte voor de directie om  daar exclusief hun auto’s te parkeren en verder was daar ook een fietsenstalling. Van die laatste maakte ook ik gebruik. Als je vanuit de kelder omhoog wilde, moest je met de lift. Er waren echter maar twee liften die helemaal doorliepen naar de kelder. Als je pech had en de lift was net weg , dan moest je soms wel even wachten.

0000 1 lift

Dit is niet de lift van het KPN gebouw. Er werkten geen liftjongens in de liften van KPN.

Als de lift kwam, keek je voordat je instapte daarom altijd even opzij of er nog iemand aan kwam lopen, en als dat zo was, dan hield je de lift even vast voor deze persoon. Iedereen deed dat, ook bijvoorbeeld iemand als Ben Verwaayen, de directeur Telecom. De enige persoon die dat echter nooit deed was Wim Dik. Die stapte de lift in, staarde zwijgzaam voor zich uit of bladerde in het Financieel Dagblad. Er kwam nooit een spontaan woord uit. “Goedemorgen” zeggen uit zichzelf was bijvoorbeeld niet iets wat hij deed. Dik was meer het type dat van zijn personeel verwachte dat ze hem zouden groeten en dan zouden zeggen: “Gegroet keizer, zij die gaan werken groeten u.

Echt populair bij het “gewone personeel” werd Wim Dik dan ook niet. In hun boek ‘De koude kermis van KPN’ geven de schrijvers Patrick Bernhart en Jan Maarten Slagter een mooi voorbeeld.

De dames van 008 – waar je telefoonnummers kunt opvragen – mogen bijvoorbeeld van hem niet meer eten, koffie drinken, snoepen, roken, lezen en puzzelen tijdens het werk. Het levert gedonder op. Daar komt nog een incident bij als hij voor een presentatie achter de gordijnen de presentator instrueert. De microfoon staat al open als hij rept van ‘die kutwijven’.

0000 1 0081 september 1981. Enkele  van die “kutwijven” op de zaal van 008 aan het werk; Foto Hans van Dijk; Nationaal Archief.

Ook bij de portiers van de gebouwen was Dik niet echt populair. Zo vertelde een kennis mij een keer het verhaal van een vriend van hem die als portier werkte in het KPN-gebouw in Groningen. Hij was een keer op een vrijdagavond aan het werk, toen Dik vanuit de auto belde om te zeggen dat hij samen met mevrouw Dik onderweg was en of hij er voor wilde zorgen dat de deur van de garage open zou staan.  Waarom Dik op vrijdagavond samen met zijn vrouw naar Groningen reed, geen idee. De portier zei dat hij de deur zou opzetten.

Wel wees de portier Dik er op dat hij niet de hoofdingang kon nemen, maar dat hij via de andere ingang naar binnen moest. Dit omdat een aannemer er in het weekend aan het werk zou gaan en deze had alvast bij de hoofdingang zijn spullen neergezet. Dat zinde Dik absoluut niet. Hij had geen zin om die andere ingang te nemen, zei hij. De portier moest maar even de aannemer bellen om te zeggen dat deze zijn spullen moest weg halen. De portier deed net alsof hij even  ging bellen – “Ik ben toch niet gek. Ik ga toch echt niet die aannemer bellen om te zeggen dat hij voor meneer Dik zijn spullen opzij moet komen zetten.” en belde even later Dik terug om te zeggen dat hij helaas de aannemer niet te pakken kon krijgen en dat Dik daarom echt de andere ingang moest nemen. Dik was ‘not amused’.

0000 1 008 groHet KPN gebouw in Groningen pal naast het station.

Zelf heb ik ook een ongemakkelijke ervaring met Dik gehad. Ik stond een keer tussen de middag,  terugkomend uit de kantine, voor de lift te wachten. De liftdeuren gingen open en daar stond Dik met iemand anders. Het was blijkbaar een belangrijke bezoeker want Dik bracht hem hoogstpersoonlijk omlaag. De gast stapte de lift uit en Dik stapte de lift weer in en drukt op het knopje van de zeventiende verdieping. Ik stapte ook in en wilde net op het knopje van de tweede verdieping drukken toen Dik opeens zei. “Wilt u daar niet  op drukken. Ik heb nogal haast. U moet eerst maar even mee naar de zeventiende verdieping.”

Echter voordat mijn hersens die boodschap hadden verwerkt en mijn arm opdracht hadden gegeven om de handeling te staken, had mijn vinger al op het knopje gedrukt. Dik keek mijn boos aan. Ik wilde het goed maken door op het knopje van ‘deuren sluiten’  te drukken, maar drukte per ongeluk op het knopje ‘deuren open’ waardoor de inmiddels half gesloten deuren weer open gingen. Het gevolg was dat een stuk of acht mensen opeens ook de lift binnen stormden en ook op allerlei knopjes drukten.

0000 1 008 dik 2

Zo keek Dik ongeveer toen al die mensen op de knopjes drukten.  (Deel van een) foto van Rob Croes; Nationaal Archief.

Dik zijn boze blik was ondertussen veranderd in een woedende blik en toen ik er op de tweede verdieping uit kon, liep ik voor de zekerheid maar naar de andere vleugel dan waar ik werkte. Dit voor het geval Dik zou proberen te achter halen wie ik was en waar ik werkte.

Werken bij de PTT (7): De verzelfstandiging

Op 1 januari 1989 werd de PTT verzelfstandigd. Tot dan was het een overheidsonderdeel dat viel onder het toenmalige Ministerie van Verkeer & Waterstaat. De verzelfstandiging was een enorme klus. Niet alleen moest er een postzegel ontworpen worden ter gelegenheid van dit heugelijk feit, ook moest er van alles geregeld worden op financieel gebied.

0000 1 ptt2

Eén van de zaken die geregeld moest worden was het opstellen van een openingsbalans. De tot dan toe geldende financiële regelgeving ten aanzien van de PTT was een complex geheel, waardoor de bestaande PTT-balans niet 1-op-1 kon worden overgenomen

Zo hadden de Duitsers tijdens WO II de regel ingevoerd dat de PTT 3,5% van de omzet – los van het feit of er winst of verlies werd gedraaid – af moest dragen. Dit om de oorlog te financieren. Na de Tweede Wereldoorlog had de overheid die regel gehandhaafd met dien verstande dat hij nu diende om de wederopbouw te bekostigen. Na de verzelfstandiging zou deze  3,5%-regel verdwijnen.  De overheid wenste echter wel de eerste paar jaar een jaarlijkse geldstroom van de PTT te ontvangen (bestaande uit dividend en te betalen rente op leningen), die ongeveer gelijk was aan de te verwachten geldstroom als er geen verzelfstandiging zou zijn.

Dit leidde tot een hoop gereken in allerlei werkgroepen op het ministerie van Financiën, het ministerie van Verkeer en Waterstaat en bij de PTT, waarbij boekhoudkundige vragen aan de orde kwamen zoals hoe hoog de balansposten ten aanzien van het eigen en vreemd vermogen aan de passiva-kant van de balans moesten worden en wat de PTT waard was.

0000 1 ptt bierHouten model van bierbrouwers in het oude Egypte met rechts een boekhouder die de hoeveelheid bier telt.

Ook was er een discussiepunt over de WIR. Dat stond voor de ‘Wet op de Investeringsrekening (WIR). De bedoeling van de WIR, ingevoerd in 1978,  was om, door middel van fiscale voordelen, ondernemers te stimuleren om te investeren in bedrijfsmiddelen. De wet was een groot succes, een te groot succes zelfs – platvloers gezegd: hij kostte de overheid te veel geld –  en was daarom in 1988 afgeschaft. De PTT had als overheidsorganisatie nooit gebruik kunnen maken van de WIR, maar wou, omdat ze al langjarige investeringsverplichtingen was aangegaan hiervoor alsnog compensatie ontvangen in de vorm van een extra stukje eigen vermogen. De ministeries wilden daar niet aan en de discussies hierover waren hevig.

0000 1 ptt wir7 juni 1988: Minister-President Lubbers, ex-ondernemer, tijdens het debat over de afschaffing van de WIR. foto Rob Boagaerts: Nationaal Archief.

Wat ook geregeld moest worden was de waardering van de materiële vaste activa die op de activa-kant van balans terecht zouden komen.  Zo was bijvoorbeeld het koperen kabelnetwerk (elk huis in Nederland was met een koperen kabel met het netwerk van de PTT verbonden) nooit geactiveerd, maar waren de lasten daarvan altijd direct afgeboekt als exploitatiekosten. (Het Ministerie van V&W had namelijk geen budget voor investeringen maar wel voor exploitatiekosten).

0000 1 ptt tentTelefoonaanleg. Telefoonmonteur in put met tent; foto Nationaal Archief

De kabels vertegenwoordigden natuurlijk wel een hoop waarde – wat heet, ze vormden samen met de centrales de belangrijkste activa van de PTT – en dus moest er een waarde voor deze koperen kabels bepaald worden waarmee ze op de balans zouden komen.

Dezelfde problematiek speelde ook bij andere bedrijfsmiddelen en er waren dan ook regelmatig binnen de PTT allerlei overleggen om te komen tot een zo’n gunstig mogelijke waardering van de materiële vaste activa voor de PTT. Weliswaar stonden de grote lijnen van het nieuwe PTT-bedrijf vast, maar er was een zekere marge en door slim te onderhandelen kon er maximaal zo’n 80 miljoen gulden door de PTT “verdiend” worden. Dat lijkt heel veel, maar de “afgesproken” geldstroom van de PTT richting overheid voor 1989 was ongeveer 1,6 miljard gulden. Maar 80 miljoen is 80 miljoen dus er viel wel wat te verdienen.

Voor één van de vele overleggen had Ton, de adjunct-directeur van  het directoraat waar ons bedrijfsonderdeel onder viel, mij gevraagd om ook even aan te schuiven. Ton was een slimme, leuke man. Met zijn baard en zijn zwarte krullende jaar leek hij meer op een piraat dan op een financieel manager. Hij was zijn loopbaan bij de PTT ooit bij onze kostenclub begonnen en had al snel carrière gemaakt.

0000 1 ptt piraatDit is niet Ton, maar de piraat Edward Teach, ook wel bekend als Black Beard;  Maar hij lijkt wel wat op Ton; Sigarettenplaatje uit 1888; bron; Metropolitan Museum of Art.

Mijn rol bij het overleg was niet groot. Ik schoof slechts aan voor de waardering van de eigen bedrijfstelefooncentrales die de PTT voor zichzelf gebruikte. Deze speelden geen grote rol bij de discussies, maar moesten wel een waardering krijgen.

Toen ik op het afgesproken tijdstip de zaal binnen trad, waren de aanwezigen in de vergadering  nog druk bezig met het vorige onderwerp, de waardering van de kabels en hoe ze het ministerie zover konden krijgen om de PTT een compensatie te geven voor de gemiste WIR ten aanzien van de kabels. Er was sprake van veel gezucht en gesteun en men kwam er niet uit.

Op een gegeven moment viel de zaal compleet stil. Omdat het niet mijn onderwerp was, lette ik niet goed op, maar bladerde door mijn papieren met mijn aantekeningen voor de eigen PTT-centrales. Opeens zei Ton: “Martin, wat vind jij er van?” Die vraag verraste mij volkomen. “Eh“, stamelde ik, “Ik weet niks van de WIR, maar als de overheid er aan de passiva-kant geen pot geld voor mee wil geven, kan je dan misschien niet iets aan de andere kant van de balans doen, met de activa of zo? Maar ik roep maar wat hoor.”

Het was meer dat ik iets moest zeggen, dan dat ik er over nagedacht had. Of zoals wijlen PvdA-politicus Jan Schaeffer ooit eens zei: “Is dit beleid of is erover nagedacht?” Ton keek me aan en zei: “Dat is briljant. We doen gewoon bij de bepaling van de vervangingswaarde van de kabels alsof we in het verleden wel WIR hebben ontvangen. Die kunnen we in mindering brengen bij de waardering op basis van vervangingswaarde. Dat geeft het zelfde effect op het resultaat.  Briljant.” 

Ik snapte werkelijk niet wat hij bedoelde, maar keek alsof ik dat ook zo had bedacht. Later  begreep ik dat daardoor de activa met een lagere waarde op de balans kwamen, met  lagere afschrijvingen en hogere winst als gevolg.

Uit een proefschrift over de verzelfstandiging van de PTT  van een zekere Mila Davids geschreven in oktober 1999:

0000 1 ptt4

Aan het einde van die week was er een borrel. Ton was er, evenals Rob, mijn toenmalige baas. Hij  vroeg aan Ton of ik nog nuttig was geweest.  “Nuttig?”  zei Ton. “Nuttig? Hij heeft 80 miljoen gulden voor de PTT verdiend. Wat mij betreft hoeft hij nooit meer te werken en mag de PTT hem toch tot zijn 65-ste jaar zijn salaris uit betalen.

Vervolgens liet hij zich volkomen onverwachts achterover vallen. Ik stond achter hem en schrok me het apelazarus. Ik kon hem nog net opvangen. “Kijk“, zei Ton toen hij weer overeind stond. “Zie je, hij staat er wanneer je hem nodig hebt.”  Rob en ik keken elkaar verbijsterd aan.

In de jaren negentig kwam ik Ton nog af en toe tegen en toen ik een keer terloops zei dat ik binnen KPN aan het rondkijken was naar een nieuwe functie stuurde hij onverwachts een lijstje op van financiële functies die vacant stonden maar die nog  niet in de interne vacaturelijst stonden. Ik moest maar eens kijken of er iets voor mij bij zat.

Helaas had ik in 1988 niet op papier laten vastleggen dat ik tot mijn pensioen  salaris mocht ontvangen zonder er voor te werken. Eind 2013 vloog ik er bij de dertiende reorganisatie sinds 2001 uit. Ton werkt toen al jaren niet meer bij KPN. In de jaren negentig maakte hij snel carrière binnen KPN. Zo werd hij Controller Telecom en even later zat hij eventjes als financiële man  in de directie van Telecom. Daar kreeg hij ruzie met Wim Dik die in 1989 de hoogste baas van KPN was geworden.

0000 1 ptt33 januari 1989: Presentatie van postzegels ter ere van de verzelfstandiging van de PTT met in het midden de nieuwe voorzitter van de Raad van bestuur van de PTT Wim Dik en verder toenmalig NCW-voorzitter Andriessen (links) en VNO-voorzitter Van Lede (rechts) die de eerste postzegels ontvingen. Foto Bogaerts; Anefo; Nationaal Archief.

Win Dik had eind jaren negentig last van grootheidswaanzin en bedacht dat KPN overal ter wereld telecombedrijven moest overnemen. In Duitsland kocht hij bijvoorbeeld voor heel veel geld de mobiele operator E-Plus, wetende dat even later de Duitse overheid  frequenties ging veilen waarvoor ook nog eens miljarden voor betaald moest worden. Ton rekende op de achterkant van een sigarendoosje uit dat je dat nooit terug zou verdienen en dat je E-Plus maar beter niet kon overnemen

Die boodschap viel niet goed bij Dik en omdat Dik hoger in rang was dan Ton vertrok Ton bij KPN. Hij kreeg een flinke zak geld mee en kocht daarvan een boot waarmee hij op de Middellandse Zee ging varen. KPN stak zich diep in de schulden om E-Plus over te nemen, Het was geen goede investering. In 2000 trad Dik af en in 2002 leed KPN een miljardenverlies, waarna jarenlang allerlei bezuinigen volgden. Duizenden personeelsleden verloren hun baan.

Zo’n vijf jaar geleden googelde ik een keertje op Ton. Hij zeilde op dat moment ergens in het Caraïbisch gebied rond. Ik zou er niet vreemd van opkijken als hij zijn geld verdiende als piraat.

0000 1 ptt piraat 2