Dit zijn de tot dusver gefotografeerde gebouwen uit deze periode.

Wat gebeurt er in Nederlanden in de periode 1801– 1900?

• Volgt nog

De periode 1801 – 1900: huis voor huis; jaar voor jaar

1801: Pijnacker; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1801?

• Volgt nog

1804: Leiden; foto genomen op 18 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1804?

• Volgt nog

1805: Schiermonnikoog; foto genomen op 13 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1805?

• Rutger Jan Schimmelpenninck, de ambassadeur van de Bataafse Republiek in Parijs wordt “op verzoek” van Napoleon ‘Raadpensionaris van de Bataafse Gemenebest’, een soort presidentsfunctie. Hij neemt zijn intrek in Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Omdat alleen hij als Raadpensionaris het recht van initiatief heeft (het recht om wetvoorstellen in te dienen) en geen verantwoording schuldig is aan het parlement (het Wetgevend Lichaam) gedraagt hij zich al snel als “een kleine dictator”.
• Schimmelpenninck wordt bijgestaan door zes ’Secretarissen van Staat’, vier patriotten en twee orangisten. De belangrijkste daarvan is de “Minister van Financiën” Alexander Gogel, die te maken heeft met een staatsschuld van 1,2 miljard gulden. Om de overheidsfinanciën op orde te brengen voert hij een nieuw belastingstelsel in, waarbij onder andere accijns wordt geheven op alcoholische dranken (maar niet op bier). Gogel probeert de armen te ontzien en de extra belastinginkomsten vooral te zoeken in verponding (een belasting op onroerend goed) en heffingen op belastingen uit inkomsten ‘uit weelde en luxe’, maar ondervindt hierbij veel tegenstand van de ‘betere standen’. Desondanks voert hij een algemeen belastingstelsel in dat voor het eerst meer rekening houdt met de draagkracht van de belastingbetaler.
• De Nederlandse schrijfster Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken, beter bekend als Belle van Zuylen, overlijdt op 65-jarige leeftijd. Naast haar vele romans, poëzie en toneelstukken schrijft ze tijdens haar leven, vooral in het Frans, duizenden brieven, waarvan er meer dan 2600 bewaard van zijn.

1806: Leeuwarden; foto genomen op 22 oktober2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1806?

• Volgt nog

1809: Zoetermeer; foto genomen op 6 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1809?

• De grote ‘Watersnood van 1809’, waarbij in januari grote delen land langs de Maas, Waal en Merwede overstromen, kost zo’n 275 mensen het leven. Na een zeer strenge winter zorgen grote ijsschotsen voor “ijsdammen” in de rivieren, waardoor het water niet weg kan stromen met als gevolg dat dijken overstromen en door breken. Het is één van de grootste rampen in het rivierengebied ooit. Koning Lodewijk Napoleon bezoekt het rampgebied en gelast een nationale collecte. Deze brengt 1 miljoen gulden op.
• Sinds 1803 is Engeland weer in oorlog met Frankrijk. In juli 1809 sturen ze een enorme oorlogsvloot naar Walcheren. De vloot bestaat uit ruim 1600 schepen met 40.000 manschappen en 6.000 paarden aan boord. Op 30 juli landen ze bij Vrouwenpolder. Ze veroveren al snel Middelburg en Veere en rukken dan op naar Vlissingen dat door 7.000 Fransen wordt verdedigd. Op 13 augustus wordt de stad van alle kanten, zowel vanaf zee als vanaf land beschoten. Het stadshuis, twee kerken en een paar honderd huizen gaan in vlammen op; 335 burgers komen om. Twee dagen later valt de stad en geven de Fransen zich over en worden in gevangenschap naar Engeland afgevoerd.
• De bedoeling van de Engelsen is om vanuit Walcheren op te trekken naar Antwerpen. Dat mislukt echter, vooral als gevolg van verliezen door de geheimzinnige Zeeuwse koorts, waarschijnlijk een combinatie van malaria, tyfus en dysenterie. Zo’n 10.000 Engelsen worden ziek, 4.000 sterven er ter plaatse en later ook nog eens zo’n aantal in Engeland (tegenover slechts 100 doden door oorlogshandelingen.) In september besluiten de Engelsen zich terug te trekken en op 9 december verlaten de laatste Engelsen van het zogeheten “Dying Army” Walcheren weer. Napoleon komt eind december persoonlijk de schade in Vlissingen opnemen en besluit om Walcheren officieel bij Frankrijk in te lijven. In 1810 wordt de rest van Nederland ook officieel ingelijfd bij Frankrijk.

1811: Utrecht; foto genomen op 8 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1811?

• Volgt nog

1814: Rotterdam; foto genomen op 1 december 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1811?

• Volgt nog

1817: Voorburg; foto genomen op 22 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1817?

• De later koning Willem III wordt op 19 februari 1817 geboren in Brussel.
• In de Zuidelijke Nederlanden, die in 1814 met de Noordelijke Nederlanden zijn verenigd, ontstaat onrust. Men moet meebetalen aan de enorme staatsschuld van de Noordelijke Nederlanden. De katholieken in het zuiden voelen zich onderdrukt door de protestanten in het noorden.
• In 1816 en 1817 probeert een Nederlands leger van 2.000 man om het gezag in de Indische archipel weer te ‘herstellen’. Ze gaan er het bestuur van de Engelsen overnemen. Op Saparua breekt onder leiding van Thomas Matulesia een opstand onder de Molukse bevolking uit, die uiteindelijk aan honderden mensen aan Hollandse en Molukse kant het leven zal kosten.
• ‘Wien Neêrlands bloed’ van Hendrik Tollens wordt het officiële volkslied. Het zal dit tot 1932  blijven, waarna het als officieel volkslied wordt vervangen door het Wilhelmus.
• In Workum wordt door de ‘Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen’ de eerste Nutsspaarbank opgericht (de latere SNS-bank). Vier weken later volgt Haarlem.

1816: Voorburg; foto genomen op 16 december 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1818?

• Volgt nog

1824: Voorburg; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1824?

• Volgt nog

1825: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1825?

• In februari vindt de ‘De Stormvloed van 1825’ plaats. Er is net zo als in 1953 sprake van een combinatie van een noordwesterstorm, springtij, hoog binnenwater en verzwakte of verwaarloosde dijken. In de provincies Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Utrecht en Noord-Holland leidt de stormvloed tot veel dijkdoorbraken. Grote stukken land komen onder water te staan. Bijna heel het zuidwesten van Friesland en het noordwesten van Overijssel overstromen. Zo’n 400 mensen verdrinken. Ook in Zeeland lopen gebieden onder. Het zal achteraf bekeken de grootste natuurramp zijn die zich in de negentiende eeuw in Nederland heeft voorgedaan. De regering stelt een ‘Commissie tot besteding van ’s rijksonderstand voor den watersnood’ in om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen. Koning Willem I bezoekt het rampgebied niet en blijft in zijn woning in Brussel. Officieel omdat hij ziek is, maar eerder bij een andere watersnoodramp in 1820 bezoekt hij het rampgebied ook al niet. Wel doneert hij 100.000 gulden vanuit zijn privévermogen aan de algemene collecte, die wordt georganiseerd voor de hulp aan de slachtoffers van de watersnoodramp.
• Het stadsbestuur van Amsterdam sluit het Aalmoezeniersweeshuis en stuurt de weeskinderen naar Veenhuizen.
• Koning Willem I raakt in conflict met de Rooms-Katholieke Kerk in de zuidelijke provincies. Hij laat er tientallen kleinseminaries sluiten.
• Nederland ruilt met Engeland de handelsposten in India en Malakka voor de Britse handelsposten op Sumatra.

1826: Rijswijk; foto genomen op 9 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1826?

• Volgt nog

1827: Zoetermeer; foto genomen op 22 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1827?

• Volgt nog

1829: Katwijk aan de Rijn; foto genomen op 10 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1829?

• In 1829 verschijnt er een Koninklijk Besluit waarin wordt bepaald dat er elke tien een officiële volkstelling wordt gehouden. De uitkomst van de allereerste officiële telling luidt dat de Noordelijke Nederlanden zo’n 2.6 miljoen inwoners tellen tegenover zo’n 3,7 miljoen inwoners in de Zuidelijke Nederlanden. Een gemiddeld gezin telt dat jaar zo’n vijf personen.
• Sinds 1693 kent het Staatse leger regimenten met Zwitserse huursoldaten – “Geen geld, geen Zwitsers”. Niet alleen Holland huurt Zwitsers in, ook staten als Oostenrijk, Frankrijk, de Saksen,  Brandenburg en Napels doen dat, evenals de Paus (deze doet dat nog steeds). Deze regimenten worden met medewerking van de Zwitserse autoriteiten geworven in de kantons aldaar. De reden dat de Zwitsers helpen met de werving is hun redenatie dat, als er maar in voldoende buitenlandse legers Zwitsers zitten, dat die landen de Zwitserse neutraliteit zullen respecteren. Tijdens de Franse periode tussen 1795 en 1814 zijn er geen Zwitserse regimenten  in Holland, maar zo gauw Koning Willem I op de troon zit, huurt hij weer vier regimenten Zwitserse soldaten in (bij elkaar zo’n 9.000 man). De regimenten blijven tot 1829. Op 1 januari vertrekken ze. Dan stopt Nederland per Koninklijk Besluit met het  inhuren  van de Zwitserse regimenten. Een aantal Zwitsers, die ondertussen met Hollandse vrouwen zijn getrouwd, blijft in Holland achter. Overigens kennen ook het Frans  – ‘Point d’argent, point de Suisse’ – en het Duits – ‘Kein Kreuzer, keine Schweizer’ een soortgelijke uitdrukking als het Nederlandse gezegde.
• Eeuwenlang worden de doden in Nederland in de kerk begraven.  Als het kan, zo dicht mogelijk bij het altaar. Dat zijn dan ook de duurste plaatsen. Geruimd wordt er niet. Door het herhaald oplichten van de stenen, sluiten niet alle grafstenen meer even goed aan. Het gevolg is dat er in de kerken, vooral na begrafenissen, vaak een onaangename geur hangt. Er gaan dan ook stemmen op om het begraven in de kerk te verbieden, ook vanwege hygiënische redenen. Ook raken de kerkruimtes vol. Daarom  wordt er ook al pal naast de kerk begraven, later ook op begraafplaatsen elders. Sommige propagandisten maken voor dergelijke begraafplaatsen zelfs nog na hun dood ‘reclame’, zoals blijkt uit een grafschrift op een begraafplaats in Scheveningen: ‘Gij die dit leest op deze zerk / gaat in uw leven veel te kerk / maar als gij dood zijt, blijf er uit / gelijk hij die dit graf sluit.’ Napoleon verbiedt in 1804 het begraven in de kerk, maar Koning Willem I besluit in 1813 om dit gebod ongedaan te maken. Maar omdat de geurproblemen weer terugkomen, vaardigt Willem I in 1829 toch maar een verbod uit om mensen in de kerk te begraven. Wel zijn er uitzonderingen mogelijk, zoals voor zijn eigen Koninklijke familie.
• Koning Willem I gedraagt zich steeds meer autoritair. In mei  benoemt hij zijn zoon, de prins van Oranje; de latere koning Willem II, tot voorzitter van de ministerraad en vicepresident van de Raad van State. In de Zuidelijke Nederlanden ontstaat steeds meer weerstand tegen zijn regime, onder andere door taalwetten die hij in de loop van de tijd heeft ingevoerd.
• Een mislukte oogst in de zomer van 1829 en toenemende werkloosheid onder handarbeiders door mechanisatie zorgen voor sociale spanningen in de Zuidelijke Nederlanden.

1830: Scheveningen; foto genomen op 25 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1830?

• Bij het Congres van Wenen in 1815 zijn de Bataafse Republiek en de Zuidelijke Nederlanden verenigd tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De na drie eeuwen hernieuwde bestuurlijke samenvoeging van de Noordelijke Nederlanden met de Zuidelijke Nederlanden – deze laatsten zaten heel lang onder het bestuur van eerst de Spanjaarden en na de Spaanse Successieoorlog onder het bestuur van de Habsburgers – is in de praktijk geen  succes. Er zijn niet alleen culturele, godsdienstige en taalverschillen, maar politiek gezien voelen de Zuidelijke Nederlanden – ze tellen ruim een miljoen inwoners meer dan de Noordelijke Nederlanders –  zich  achtergesteld ten opzichte van het noorden waar alle belangrijke beslissingen worden genomen.
• In augustus 1830 barst de bom wat leidt tot de Belgische opstand. Er ontstaan “proletarische onlusten” in Brussel. In september trekt een Hollands regeringsleger onder aanvoering van prins Frederik, de zoon van koning Willem I, Brussel binnen en raakt daar in gevecht met de opstandelingen. De strijd zorgt voor honderden doden en gewonden aan beide zijden. Na vier dagen trekken de troepen van prins Frederik zich terug. Deze aftocht luidt de algemene opstand van de Zuidelijke Nederlanden in. De Belgische afscheiding is daarmee praktisch een feit. Een Voorlopig Bewind roept op 4 oktober de zelfstandigheid van België uit. De vijf grote mogendheden van die tijd: Oostenrijk, Pruisen, Rusland, Engeland en Frankrijk komen in Londen bij elkaar en erkennen op 20 december de onafhankelijkheid van België. Wel blijft koning Willem I Groothertog van Luxemburg.
• Limburg sluit zich bij de Belgische opstand aan. Alleen de stad Maastricht en de gemeente Mook blijven trouw aan Nederland, maar een stad als Venlo zal bijvoorbeeld negen jaar lang onder Belgisch gezag blijven. Pas in het Scheidingsverdrag van 1839 wordt vastgelegd dat de provincie Limburg verdeeld wordt in twee delen: Nederlands-Limburg met Maastricht als provinciehoofdstad en Belgisch-Limburg met Hasselt als provinciehoofdstad. Beide helften zijn nagenoeg even groot.
• Met de overgave van Diponegoro, de leider van de Javaanse opstandelingen komt in 1830 na vijf jaar een einde aan de Java-oorlog, een conflict in Midden-Java tussen het koloniale bestuur van Nederlands-Indië en de inheemse bevolking uit de vorstenlanden Jogjakarta en Soerakarta. Tijdens het conflict worden grote delen van het binnenland van Java verwoest. Twee miljoen mensen krijgen te maken met honger door verwoeste oogsten. Naar schatting sterven er aan Javaanse kant niet alleen zo’n 20.000 mensen tijdens de gevechten, maar ook nog eens tien keer zoveel mensen door de honger en ontberingen. Aan de Nederlandse zijde komen tijdens deze oorlog zo’n achtduizend Europese (vooral Hollandse) en zevenduizend ingehuurde Indische soldaten om het leven.
• De nieuwe gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, Johannes van den Bosch, voert er het Cultuurstelsel in. De Nederlandse overheid beschouwt de grond in Nederlands – Indië als haar eigendom. Landbouwers en boeren moeten voor het gebruik een pachtsom betalen. Tot 1830 gebeurt dat (het Landrentestelsel) veelal in de vorm van geld, maar het Cultuurstelsel verplicht de boeren om 20% van hun land te gebruiken voor het verbouwen van koffie, indigo, thee en suiker. Deze producten worden dan tegen een vaste prijs gekocht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM), waar zowel de Nederlandse staat alsmede ook koning Willem I grootaandeelhouders van zijn. De NHM verkoopt de producten vervolgens met grote winst in Europa. Boeren die geen geschikte grond voor de te verbouwen producten hebben, moeten verplicht 66 dagen per jaar voor het gouvernement werken.

1832: Gouda; foto genomen op 26 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1832?

• Volgt nog

1833: Leiden; foto genomen op 16 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1833?

• Volgt nog

1834: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1834?

• Volgt nog

1835: Leiden; foto genomen op 16 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1835?

• Volgt nog

1836: Gorichem; foto genomen op 14 naart 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1835?

• Volgt nog

1841: Utrecht; foto genomen op 8 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1841?

• Volgt nog

1842: Utrecht; foto genomen op 8 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1842?

• Volgt nog

1843: Amsterdam; foto genomen op 15 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1843?

• Volgt nog

1844: Amsterdam; foto genomen op 15 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1844?

• Volgt nog

1845: Schiedam; foto genomen op 15 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1845?

• Volgt nog

1846: Den Haag; foto genomen op 14 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1846?

• Volgt nog

1847: Oudewater; foto genomen op 4 janauri 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1847?

• Volgt nog

1849: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1846?

• Volgt nog

1850: Fort Wierickerschans ; foto genomen op 20 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1850?

• Volgt nog

1851: De Steeg; foto genomen op 23 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1851?

• Volgt nog

1854: Zoetermeer; foto genomen op 6 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1854?

• Op 31 januari wordt het Koninklijk Meteorologisch Observatorium opgericht, tegenwoordig bekend onder de naam Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI). Het neemt zijn intrek in het voormalig bolwerk de Sonnenborgh in Utrecht. (In 1897 verhuist het KNMI naar het landgoed Koelenberg bij De Bilt.) De eerste directeur is de meteoroloog, scheikundige en natuurkundige Christophorus Buys Ballot die de eerste weerkaarten van Nederland publiceert.
• Op ’t Sjûkelân in Franeker organiseert de ‘Permanente Commissie der Franeker kaatspartij’ op 29 augustus de eerste P.C. dat zal uitgroeien tot de belangrijkste kaatswedstrijd van het jaar in Friesland. Het partuur P.B. Rijpma uit Pingjum; R.D. IJntema eveneens uit Pingjum en W.K. Boorsma uit Tzummarum zijn de eerste winnaars en krijgen samen 36 gulden prijzengeld (plus een bloemenkrans).
• Het conservatieve kabinet Van Hall voert de eerste Armenwet in. Deze Armenwet heeft als uitgangspunt dat de ondersteuning van armen de taak is van particulieren zoals kerkelijke instellingen. De overheid mag pas steun verlenen “bij volstrekte onvermijdelijkheid”. Ten opzichte van het ontwerpwetsvoorstel dat de liberaal Thorbecke in 1851 presenteerde, is dit een grote draai. In diens voorstel stond dat ‘de gehele armenzorg de volledige verantwoordelijkheid is van de overheid’. Dit voorstel kreeg echter niet de steun van het katholieke deel van de Tweede Kamer.

1855: Zoetermeer; foto genomen op 6 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1855?

• Het is een strenge winter. Als het eind februari warmer wordt, zorgt het smeltende ijs voor grote ijsschotsen in de Waal. Tegelijkertijd zorgt veel neerslag stroomopwaarts  voor een hoogwatergolf vanuit Duitsland naar Nederland. Door deze combinatie ontstaat er een opstuwing van rivierwater met als gevolg dat het water op sommige plaatsen zelfs wel een meter hoog over de dijk heen loopt. De dijk tussen Heerewaarden en Dreumel breekt met als gevolg dat het Land van Maas en Waal helemaal overstroomt. Ook elders vinden er dijkdoorbraken plaats en stromen gebieden onder zoals in de Gelderse Vallei en de Betuwe.  Er verdrinken zo’n twintig mensen.
• In Den Haag wordt door de hervormde predikant Cornelis van Koetsveld het ‘Geestelijk Gesticht voor Minderjarige Idioten’ opgericht, een school toegespitst op kinderen met een beperking of een stoornis. Het is de eerste speciaal onderwijsschool voor kinderen met een beperking, die in die tijd nog vaak als idioten worden aangeduid.
• In Opheusden in de Betuwe komt, terwijl hij op de kansel van de Nederlandse Hervormde Kerk over overspel staat te preken, predikant Adrianus van Herwaarden door blikseminslag om het leven. Als tijdens de dienst het hevig begint te onweren en een deel van de aanwezigen de kerk wil verlaten, onderbreekt de predikant zijn preek  en probeert de mensen in de kerk gerust te stellen: “Vrienden! Beseft toch dat wij ons overal en altijd in de hand Gods bevinden. Hij kan ons hier in Zijn tempel ook behoeden, evenals elders.” Hij heeft dit nog maar net gezegd of de bliksem slaat in en de predikant valt dodelijk getroffen neer. Later onderzoek leert dat het ijzerwerk in het afdakje boven de preekstoel de bliksem heeft aantrokken en dat de kerk geen bliksemafleider heeft.
• De spoorlijn Utrecht – Rotterdam wordt aangelegd. Het is de eerste normaalspoorlijn in Nederland. Alle eerder aangelegde andere spoorlijnen zijn breedsporen, maar omdat Duitsland gebruik maakt van het iets minder brede normaalspoor, besluit Nederland om ook over te gaan op normaalspoor. Dit om doorgaand treinverkeer van Nederland naar Duitsland mogelijk te maken. Alle eerder aangelegde breedspoorlijnen worden in tien jaar tijd omgebouwd.

1856: Deventer; foto genomen op 14 januari 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1856?

• Volgt nog

1857: Den Haag; foto genomen op 12 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1857?

• Dankzij waarnemingen vastgelegd op weerkaarten toont Buys Ballot, de directeur van het KNMI, aan dat er een verband is tussen luchtdrukverschillen en de richting van de wind. Bij het bestuderen van de metingen van de luchtdruk en de windrichting, valt het hem op dat in Nederland de wind uit het oosten komt als de druk in Friesland hoog is en in Brabant laag. De wind komt uit het westen als de druk in Friesland laag is en in Brabant hoog. In het internationale wetenschappelijke tijdschrift ‘Comptes Rendus’ publiceert Buys Ballot in 1857 zijn bevindingen wat nu als de Wet van Buys Ballot bekend staat: ‘Met de wind in de rug ligt het lagedrukgebied links, terwijl aan de rechterkant de luchtdruk hoger is. Dat geldt voor het noordelijk halfrond, op het zuidelijk halfrond is het omgekeerd.’
• In Rotterdam opent diergaarde Blijdorp zijn deuren. Een jaar eerder huren twee spoorwegbeambten, die als hobby hebben om exotische vogels te verzamelen, een spoortuintje in de Rotterdamse binnenstad om hun verzameling onder te brengen. Een jaar later mondt dit uit in een dierentuin. De eerste bewoners zijn volgens de site van Blijdorp een kokmeeuw, een paar eenden en een haas. De eerste directeur is Henri Martin, een voormalige leeuwentemmer.
• De eerste aflevering van het ‘Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde’ verschijnt.
• Onder druk van christelijke partijen wordt het pokkenbriefje afgeschaft. In 1796 ontdekt de Brits arts Edward Jenner dat melkmeisjes die in aanraking zijn gekomen met koepokken (via de handen bij het melken) nooit mensenpokken krijgen. Door experimenteren ontdekt hij dat een opzettelijke besmetting met een heel klein beetje vloeistof uit de koepokkenblaasjes bescherming biedt tegen de pokken. ‘s Werelds eerste vaccin is geboren. Pokken is een zeer ernstige ziekte. Alleen al in Europa overlijden in 1800 zo’n 400.000 mensen er aan en het is de doodoorzaak van 1 op de 10 kinderen. In 1808 vaardigt Koning Lodewijk Napoleon het bevel uit dat alle Nederlandse schoolkinderen moeten worden ingeënt tegen pokken. In 1823 voert de Nederlandse overheid een vaccinatiebewijs in. Zonder dit zogenoemde ‘pokkenbriefje’ worden kinderen niet toegelaten op scholen. Vooral christelijke partijen verzetten zich hier tegen en het conservatief-christelijke kabinet Van der Brugghen schaft in 1857 het pokkenbriefje af. Na een grote pokkenuitbraak in 1870, waarbij zo’n 23.000 mensen overlijden, wordt het weer ingevoerd.
• Een nieuwe onderwijswet legt vast dat onderwijzers in het bezit dienen te zijn van bewijzen van bekwaamheid en zedelijkheid.

1858: Delft; foto genomen op 30 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1858?

• De dichter Gerrit van de Linde, bekend geworden onder zijn pseudoniem De Schoolmeester, overlijdt. Zijn bekendste gedicht is het grafschrift voor de dichter Poot: “Hier ligt Poot, hij is dood.”
• Het Korps Rijksveldwacht wordt opgericht. Het telt veertienhonderd medewerkers. Het richt zich op de openbare orde op het platteland. (De bekendste veldwachter in de Nederlandse geschiedenis zal Bromsnor uit de tv-serie Swiebertje worden.)
• Baron Van Brienen, adviseur van koning Willem III, laat een stadspaleis bouwen aan het Lange Voorhout in Den Haag. Na zijn dood wordt het pand verbouwd tot een hotel. In 1880 opent Hotel Des Indes hier zijn deuren. Tal van beroemdheden zullen erin de loop van de tijd verblijven: van Mata Hari tot Mick Jagger, van Charles Lindbergh tot Winston Churchill.
• De Nederlandse koloniale troepen in Nederlands-Indië  vallen het kleine sultanaat Djambi op Sumatra aan. De  sultan vlucht het binnenland in. Even later vallen de Hollandse troepen ook Retah op Oost-Sumatra binnen.
• Omdat de plantagehouders in Suriname verwachten dat de slavernij wordt afgeschaft, zijn ze op zoek naar nieuwe werkkrachten. De eerste contractarbeiders uit China komen in Suriname aan. Veel beter dan de tot slaafgemaakte mensen worden de Chinese arbeiders niet behandeld.
• Op 9 oktober 1858 wordt in Zaltbommel Gerard Philips geboren. Hij zal in 1891 de firma Philips & Co op oprichten met als doel “Het fabriceeren van gloeilampen en andere electro-technische artikelen, beneevens het drijven van handel daarin”.

1859: Schiedam; foto genomen op 15 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1859?

• Volgt nog

1860: Amsterdam; foto genomen op  7 januari  2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1860?

• Volgt nog

1861: Warmond; foto genomen op 21 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1861?

• Volgt nog

1863: Voorschoten; foto genomen op 16 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1863?

• Volgt nog

1864: Oud-Rijsenburg; foto genomen op 21 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1864?

• Volgt nog

1865: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1865?

• Volgt nog

1866: Haarlo; foto genomen op 11 maart 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1866?

• Volgt nog

1867: Omgeving Borculo; foto genomen op 24 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1867?

• Volgt nog

1868: Wassenaar; foto genomen op 29 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1868?

• In Nederland wordt steeds meer gebruik gemaakt van de nieuwe technologieën en uitvindingen. Zo krijgen in 1868 in Kinderdijk de twintig molens bij het regelen van de waterhuishouding ondersteuning van twee stoomgemalen.
• Bij Culemborg wordt een spoorburg over de Lek gebouwd. Omdat onder de nieuwe brug geen pijlers in de Lek kunnen staan, dit vanwege het gevaar van kruiend ijs in de winter, krijgt de brug – er wordt gemaakt van het nieuwe bouwmateriaal staal – een overspanning van liefst 157 meter,  een lengte nog niet eerder vertoond in Europa.
• Om de kustverdediging van Nederland te versterken koopt de Nederlandse Marine vier ramtoren-schepen. Dat zijn  pantserschepen met niet alleen geschut aan boord maar ook met een ramsteven, die bedoeld is om een vijandelijk schip door middel van rammen schade onder de waterlijn toe te brengen. In 1868 wordt het eerste schip opgeleverd; de Buffel. Een groot succes is het niet. Tijdens de enige oceaanreis die het schip maakt in september slingert het schip hevig. De balans is niet goed. Ook ontstaat er lekkage op de afdichting van de geschutstoren met als gevolg dat de geschutstoren niet meer kan draaien, omdat het draaimechanisme verroest als gevolg van het binnenkomende zeewater. Het afschieten van het kanon geeft zoveel lawaai dat de trommelvliezen van de matrozen bijna scheuren. Bij een oefening met het rammen met de ramboeg loopt de Buffel zelf ook schade op. De ramboeg werkt overigens wel, want als de Buffel per ongeluk een begeleidend schip raakt, zinkt deze.
• In Genemuiden breekt in de avond van 11 maart brand uit in de bakkerij Van Dijk. Al snel slaat de brand over naar andere huizen en bijna de hele stad brandt af: het stadshuis, alle scholen en zo’n 105 huizen gaan in vlammen op. De bewoners van de stad vluchten met de pont het Zwarte Water over. Zo’n 600 mensen raken dakloos.
• De Belgische frietbakker Madame Fritz plaats op 4 juni in de ‘Bredasche Courant’ een advertentie waarin zij laat weten dat zij op de Bredase kermis patat frites (“pommes de terre frites”) zal verkopen. Het is naar verluidt de eerste keer dat er in Nederland patat frites wordt verkocht.

1869: Wateringen; foto genomen op 8 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1869?

• Volgt nog

1870: Fort op de Ruigenhoeksedijk; foto genomen op 21 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1870?

• Volgt nog

1871: Rotterdam; foto genomen op 1 december 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1871?

• Volgt nog

1872: Loosduinen; foto genomen op 16 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1872?

• Nederland wordt steeds beter bereikbaar. Op 1 januari wordt bij Moerdijk de spoorbrug over het Hollandsch Diep in gebruik genomen. De brug bestaat uit veertien boogvormige overspanningen van elk ruim honderd meter en is daarmee de langste spoorbrug van Europa.
• Op 9 maart vaart de Richard Young, een stoomschip met een diepgang van 2,94 meter als eerste schip door de Nieuwe Waterweg, de nieuwe 4,3 km lange door de duinen aangelegde vaargeul tussen Rotterdam en Hoek van Holland.
• Aletta Jacobs, geboren in Sappemeer; ze is een dochter van een plattelandsdokter, stuurt als 17-jarige scholiere in 1871 buiten ieders medeweten om een brief aan minister-president Thorbecke. Daarin verzoekt ze hem haar ontheffing te verlenen voor het universitaire toelatingsexamen en haar toestemming te geven om zich als studente geneeskunde te mogen inschrijven bij de Groningse hogeschool. Na overleg met haar vader, besluit Thorbecke dat zij op proef kan worden toegelaten. Op 30 mei 1872 geeft de dan ernstig zieke Thorbecke haar definitief toestemming om de studie te volgen. Vijf dagen later overlijdt hij. De brief die Aletta Jacobs ontvangt zit in een zwart omrande rouw-enveloppe. Het is één van de laatste handelingen die Thorbecke verricht. Aletta Jacobs wordt hiermee de tweede vrouwelijke student in Nederland na Anna Maria van Schurman, die in 1636 in Utrecht bij uitzondering colleges mocht volgen vanachter een gordijn om de mannelijke studenten niet af te leiden. Na haar studie vertrekt Aletta Jacobs naar Londen om zich na haar terugkeer in 1879 als huisarts in Amsterdam te vestigen, waar ze gratis spreekuren houdt voor ‘minvermogende vrouwen’.
• Nederland verkoopt haar forten en kastelen langs de Ghanese kust aan Engeland. Na de afschaffing van de slavernij in 1863 hebben deze forten geen nut meer voor Nederland.
• Op 7 maart 1872 wordt in Amersfoort Piet Mondriaan geboren.
• Onder redactie van Johan Hendrik van Dale verschijnt in 1872 het eerste Van Dale woordenboek. De eerste van Dale telt zo’n 1400 pagina’s en wordt in de volksmond al snel de Dikke van Dale genoemd. De naamgever zelf overlijdt datzelfde jaar aan de pokken.

1873: Utrecht; foto genomen op 19 maart 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1873?

• De Atjeh-oorlog breekt uit. Het is een koloniale oorlog waarin Nederland probeert het bestaande onafhankelijke sultanaat Atjeh onder Nederlands koloniaal gezag te brengen en te houden. Het aanvankelijk oogmerk is om de zeevaart door Straat Malakka te beveiligen tegen zeeroverij uit Atjeh.
• In maart landt een eerste expeditie onder opperbevel van generaal-majoor Köhler op de kust van Atjeh met als doel ‘de tuchtiging van de bevolking om daarna een traktaat te sluiten’. De Nederlandse inval loopt uit op een vervroegde terugkeer van de troepen, omdat de Atjehers te sterk zijn en de Köhler zelf dodelijk getroffen wordt door een kogel. In november volgt een tweede expeditie. Uiteindelijk zal de oorlog zo’n veertig jaren duren. Tijdens deze periode zullen aan de Nederlandse kant zo’n 2.000 man overlijden als gevolg van het geweld en nog eens 10.000 man aan ziektes. Het aantal slachtoffers aan Atjehse kant wordt over de periode 1873-1914 geschat op tussen de 50.000 en 100.000 mensen.
• In 1873 komt er definitief een einde aan de periode van slavernij in Suriname. Weliswaar is de slavernij al in 1863 afgeschaft maar in de wet die de slavernij afschaft, staat nog wel dat de tot slaaf gemaakte  mensen op de plantages in Suriname nog tien jaar ‘onder toezigt van den Staat’ blijven vallen. Dit betekent dat ze, weliswaar betaald nu, gedwongen zijn om nog tien jaar op de plantages te blijven werken. De voormalige tot slaaf gemaakte mensen mogen wel van plantage wisselen en gebruiken dat om over hun loon te onderhandelen. Deze tienjaarregel geldt alleen voor Suriname. De tot slaaf gemaakte mensen op de Caribische eilanden zijn in 1863 wel al direct helemaal vrij.
• Op 27 oktober 1873 zien in Diepenveen bij Deventer landwerker Albert Bos en zijn vrouw een fel licht in de lucht gevolgd door een oorverdovend gesis en een knal. In een kuil van 40 cm diep vinden ze op hun akker een warm stuk steen, wat nu bekend staat als de 68-gram zware ‘meteoriet van Diepenveen’, geclassificeerd als een koolstofchondriet-meteoriet, een vrij zeldzame soort meteoriet.
• In 1873 brouwt Gerard Heineken, die in 1864 de brouwerij ‘De Hooiberg’ in Amsterdam heeft gekocht, voor het eerst bier wat wij nu kennen als Heineken-bier.
• De ‘Rotterdam’, het eerste schip van de Holland-Amerika Lijn – officieel heet de maatschappij op dat moment nog de ‘Nederlandsch Amerikaansche Stoomvaart Maatschappij (NASM)’ – vertrekt vanuit Rotterdam naar New York. Aan boord zijn veel immigranten die in Amerika op een beter bestaan hopen. De overtocht duurt zo’n twee weken. Een kaartje voor de derde klasse kost 65 gulden. In die tijd verdient een arbeider zo’n acht gulden per week.

1874: Wassenaar; foto genomen op 3 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1874?

• Tijdens de industriële revolutie worden er steeds meer kinderen in fabrieken aan het werk gezet, vaak onder slechte werkomstandigheden. Bij sommige fabrieken bedraagt het percentage kinderen jonger dan 15 jaar zelfs zo’n 20% van het arbeidersbestand. In 1870 komt het liberale kamerlid Samuel van Houten met een initiatiefwetsvoorstel om deze kinderarbeid tegen te gaan: “De Wet houdende maatregelen tot het tegengaan van overmatigen arbeid en verwaarlozing van kinderen”. In 1874 wordt zijn wetsvoorstel, later bekend geworden als ‘Het Kinderwetje van Van Houten’, in een ernstig verzwakte vorm aangenomen. De wet formuleert de omstandigheden waaronder twaalf- en dertienjarigen mogen werken en verbiedt het om kinderen tot twaalf jaar in fabrieken en werkplaatsen te laten werken. De wet geldt echter niet voor huishoudelijke en persoonlijke diensten en ook niet voor veldarbeid, waardoor veel jonge kinderen tot aan de invoering van de leerplichtwet van 1901 nog steeds op het platteland zware lichamelijk zware arbeid moeten verrichten. In de steden worden kinderen te werk gesteld als huishoudpersoneel.
• Op 18 april wordt de Vestingwet (‘De ‘Wet tot regeling en voltooiing van het vestingstelsel’) aangenomen. De wet regelt de verdediging van Nederland tegen vijandelijke invallen. De verdediging zal gebaseerd zijn op inundatie oftewel het opzettelijk onder water zetten van stukken land. De wet benoemt negen al reeds bestaande stellingen die deel uit zullen blijven maken van het vestingstelsel zoals de Nieuwe Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. De IJssellinie en de stelling Groningen-Delfzijl komen te vervallen.
• Amsterdam krijgt als eerste stad een beroepsbrandweer. Het korps telt 144 man.
• In Groningen wordt de ‘Koninklijke Vereeniging voor Volksvermaken Groningen’ opgericht met als belangrijkste doel de organisatie van de jaarlijkse viering van het Groningens Ontzet, de overwinning op Bommen Berend, de bisschop van Münster

1875: Scheveningen; foto genomen op 3 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1875?

• Nederland voert de goudenmuntenstandaard in. In dit stelsel worden bankbiljetten volledig voor 100% gedekt door goud. Ben je in het bezit van bankbiljetten of muntgeld, dan heb je het recht om deze in te wisselen voor goud. (Dit stelsel houdt aan tot 1918. Vanaf dat jaar zijn bankbiljetten nog maar voor 40% gedekt door goud. Het ‘publiek’ heeft na 1918 ook niet meer het recht om bankbiljetten voor goud in te wisselen, op uitzonderingen na.)
• In 1875 wordt er een nieuw gouden tientje geslagen in een oplage van 4.110.000 stuks. Het tientje weegt 6,72 gram en bestaat voor 90% uit goud.
• Het Normaal Amsterdams Peil (NAP) wordt ingevoerd. Alle hoogtes in Nederland worden voortaan gemeten ten opzichte van het NAP. Een NAP-hoogte van 0 m is gelijk aan het gemiddeld zeeniveau van de Noordzee. Tot 1875 werd het Amsterdams Peil (AP) gehanteerd als het standaardniveau. Dit betrof het gemiddelde vloedniveau van het IJ tussen september 1683 en 1684. Om misverstanden met dit oude niveau te voorkomen wordt de nieuwe basishoogte het Normaal Amsterdams Peil genoemd. Het hoogste punt in Nederland (322 m boven NAP) ligt bij het Drielandenpunt bij Vaals. Het laagste punt (6,78 m onder NAP) ligt bij Nieuwerkerk aan den IJssel.
• In Scheveningen wordt ter vervanging van het oude vuurbaken een vuurtoren van gietijzer gebouwd.  De torenhoogte is 30 meter hoog, de lichthoogte is 49 meter. Het licht is op 53 kilometer afstand op zee zichtbaar.
• Vanwege het alsmaar toenemend aantal rabiësgevallen bij honden, vee en mensen wordt op 5 juni 1875 de wet ‘Vaststelling van bepalingen bij het voorkomen van hondsdolheid’ aangenomen. Een van de regels uit de wet luidt dat dat mensen die zwerfhonden aantreffen dit verplicht moeten melden bij de burgemeester. Ook stelt de wet het opzettelijk mishandelen van een hond of kat strafbaar.
• In Deventer wordt de cricketvereniging  Utile Dulci (“het nuttige aan het aangename gepaard”) opgericht. Het is de eerste veldsportvereniging van Nederland. In 1894 krijgen ze ook een voetbaltak. U.D. speelt op een terrein gelegen in de uiterwaarden van de IJssel. Omdat het veld regelmatig overstroomt, staan de kleedkamers op palen.

1876: Den Haag; foto genomen op 26 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1876?

• In 1872 vermoordt en berooft de 21-jarige Hendrik Jut in Den Haag samen met zijn (latere) vrouw een rijke weduwe en haar dienstmeid. Pas in 1875 worden hij en zijn vrouw, nadat Jut zijn mond voorbij praat, gearresteerd. In 1876 wordt Jut tot levenslang veroordeeld. Het volk is woedend. Ze vinden dit een te lage straf voor de brute dubbele moord en willen de doodstraf, maar deze is in 1870 afgeschaft. Een kermisuitbater maakt de volkswoede te gelde door zijn al bestaande attractie die ‘Tête de Turc’ heet (Frans voor Turks hoofd) de kop-van-Jut te noemen. Mensen kunnen met een hamer op een hefboom slaan die daarna al of niet tegen een bel – de kop van Jut – aankomt.  Andere kermisexploitanten noemen hun soortgelijke attractie al snel ook de kop-van-Jut. Jut zelf sterft in 1878. Zijn hoofd staat nog een aantal jaar in het Universiteitsmuseum van Groningen op sterk water.
• Jacob Lissone, een handelaar in delicatessen, begint het eerste reisbureau van Nederland. Behalve handelaar in delicatesse is hij ook eigenaar van een bedrijf dat pakjes vervoert naar Londen. Naar verluidt vraagt een Amsterdamse arts of Lissone een reisje naar Londen wil organiseren voor hemzelf, zijn vrouw en een stel kennissen. Het zal het begin zijn van het  ‘Nederlandsch Touristenbureau’ dat, via, via, tegenwoordig deel uitmaakt van TUI.
• Het Noordzeekanaal wordt opgesteld voor de scheepvaart. Het kanaal is de hoofdvaarroute van de Noordzee bij IJmuiden naar het IJ bij Amsterdam. In 1865 begint men met graven. Voor de aanleg van het kanaal moet ongeveer 7 km handmatig graafwerk in de duinen worden verricht met spades en kruiwagens. Tijdens deze werkzaamheden overlijden in 1866 31 arbeiders aan de cholera. Het duurt uiteindelijk acht jaar voordat het hele 21 km lang kanaal is voltooid. In 1876 vaart Koning Willem III aan boord van een feestboot als eerste door het kanaal.
• In Amsterdam breekt in september het kermisoproer uit. De kermis in Amsterdam is in die tijd berucht vanwege de vele vechtpartijen en losbandigheid van het publiek. Dit geeft veel problemen in de stad en het stadsbestuur besluit om de kermis af te schaffen. Het gewone volk pikt dit niet en dit leidt in september tot vijf dagen lang rellen in de stad. De politie, schutterij en het leger grijpen hardhandig in met als gevolg tientallen gewonden en honderden arrestaties. Pas na de Tweede Wereldoorlog keren in Amsterdam de grote kermissen terug.

1877: Zoeterwoude; foto genomen op 10 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1877?

• Op 30 januari woedt een zeer zware zuidwesterstorm in het noorden van het land. In Groningen breken de dijken bij de Westpolder en de Reiderwolderpolder. Vijftig mensen verdrinken. Op de Fluessen in Friesland loopt het stoomschip Willem III dat beurtdiensten verzorgt tussen Stavoren en Sneek aan de grond. De boot zinkt deels. Van de 41 passagiers aan boord overleven 14 de ramp niet.
• In Rotterdam rijdt op 28 april de eerste trein over het Luchtspoor zoals de Rotterdammers het spoor noemen. Officieel heet dit 2,2 km lange viaduct dwars door de oude binnenstad van Rotterdam het Binnenrotteviaduct. Het spoor, deels op natuurstenen, deels op ijzeren pijlers en met ijzeren brugdelen en -bogen, loopt vanaf het toenmalige station Delftsche Poort (dat vlakbij het huidige Centraal Station lag) over de gedempte Binnenrotte, pal langs het koor van de Laurenskerk en het beeld van Erasmus via draaibruggen over de Wijnhaven en de Koningshave naar de zuidelijke Maasoever. Het heeft een verhoogd station in de binnenstad, het huidige station Blaak. Het is de enige spoorlijn in Nederland die dwars door een historische binnenstad is gebouwd.
• De allereerste ‘Schoolatlas der geheele aarde’ verschijnt, vandaag de dag bekend onder de naam Bosatlas, vernoemd naar redacteur Pieter Roelf Bos. Ondanks de concurrentie van liefst twaalf concurrerende atlassen groeit het al snel uit tot dé educatieve Nederlandse schoolatlas.
• Het weekblad ‘De Amsterdammer. Weekblad voor Handel, Industrie en Kunst.’ verschijnt voor het eerst. Omdat er een dagblad is dat ook ‘De Amsterdammer’ heet, wordt het weekblad in de volksmond de Groene Amsterdammer genoemd, dit omdat het verschijnt in een groene omslag. In 1925 wordt deze bijnaam de officiële titel van het blad. Onder andere de ‘Tachtigers’ Lodewijk van Deyssel, Albert Verwey en Willem Kloos schrijven in de beginperiode in het blad.

1878: Rijswijk; foto genomen op 30 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1878?

• Vanaf 1848 worden de leden van de Tweede Kamer rechtstreeks door welgestelde mannelijke burgers gekozen via een kiesdistrictenstelsel. Het uitgangspunt voor het aantal Kamerleden (en daarmee het aantal districten) is dat er op iedere 45.000 inwoners één afgevaardigde in de Tweede Kamer zit. Door de groei van de bevolking wordt het aantal Kamerleden en districten om de zoveel jaar aanpast. In 1878 wordt het aantal Kamerleden daarom vergroot van 80 naar 86 stuks.
• Op 2 juli wordt de eerste Varsity, een jaarlijkse roeiwedstrijd voor studenten, geroeid op het Galgewater in Leiden. Deelnemers zijn het in 1874 opgerichte Njord uit Leiden en het in 1876 opgerichte Laga uit Delft. Laga wint. Tegenwoordig is de Varsity  een roeiwedstrijd voor alle studentenroeiverenigingen op het Amsterdam-Rijnkanaal bij Houten.
• Amsterdam schaft de Nachtwacht af. Niet het schilderij van Rembrandt, maar de nachtwachten die de politie ’s nachts assisteren. Naast de reguliere politie kent Amsterdam tot 1878 nachtwachten. Dat zijn werklieden die voor een geringe vergoeding ’s nachts door de stad lopen en herrie maken met een ratel. Hun reputatie is slecht. Het karige loon maakt ze gevoelig voor ”bijverdiensten”, waarbij ze af en toe voor inbrekers en prostituees een oogje dicht knijpen.
• In 1878 komt de dam van Holwerd naar Ameland gereed. Het maakt deel uit van een particulier plan van Jonkheer Pieter Jan Willem Teding van Berkhout en zijn ‘Maatschappij tot Landaanwinning op de Friesche Wadden’. Doel is het proces van aanslibben te versnellen om zo landbouwgrond te winnen. Door de dam wordt het mogelijk om naar Ameland te lopen. Er wordt buiten het stormseizoen om door 55 arbeiders zeven jaar lang aan de strekdam gewerkt. De dam heeft een totale lengte van 8,7 km en steekt een halve meter boven het water uit bij hoogtij. Op 4 oktober 1881 slaat een storm een groot gat in de dam. De dam wordt hersteld, maar in april 1882 gebeurt dit nogmaals. Daarna wordt vanwege geldgebrek besloten om het project te staken. De rest van de dam spoelt langzamerhand weg.

1879: Rotterdam; foto genomen op 15 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1879?

• Volgt nog

1880: Scheveningen; foto genomen op 3 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1880?

• Op 31 augustus wordt Wilhelmina Helena Pauline Maria van Oranje-Nassau in Den Haag geboren. Ze is de dochter van koning Willem III (63 jaar oud op dat moment) en zijn tweede echtgenote de 22-jarige Emma van Waldeck-Pyrmont. Wilhelmina is op dat moment de tweede in de lijn van de troonsopvolging na haar 29-jarige halfbroer prins Alexander. In 1890 worden er geruchten verspreid dat niet koning Willem III de vader van Wilhelminia zou zijn maar diens adjudant S.M.S. de Ranitz. Eén van de “bewijzen”  zou zijn dat zowel De Ranitz als Wilhelmina toondoof zouden zijn, een erfelijke ziekte die niet in de familie van Van Oranje voor komt. De verspreider van het gerucht krijgt een half jaar gevangenisstraf wegens majesteitsschennis, maar sindsdien duikt het gerucht nog regelmatig op.
• Op 20 oktober wordt de protestants-christelijke Vrije Universiteit Amsterdam opgericht.  De eerste rector magnificus  is de theoloog, journalist en politicus Abraham Kuyper. De universiteit telt bij oprichting drie faculteiten: theologie, rechten en geesteswetenschappen. De nieuwe universiteit wil minder bemoeienis van de overheid en de Nederlandse Hervormde kerk, welke laatste veel invloed heeft op de theologie-opleidingen aan andere universiteiten.
• In het najaar van 1880 kiest Vincent van Gogh op aanraden van zijn broer Theo definitief voor het kunstenaarschap en staakt zijn pogingen om predikant te worden. In november schrijft hij zich in aan de Académie Royale des Beaux-Arts in Brussel voor de (gratis) cursus ‘Dessin d’après l’antique’. Op 5 december doet hij mee aan een wedstrijd op de academie. Hij wordt laatste. Niet veel later stopt hij met de cursus.

1881: Voorburg; foto genomen op 22 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1881?

• In januari verschijnt het eerste nummer van ‘Maandblad van de Vereeniging tegen de Kwakzalverij”. De vereniging is opgericht door de arts Gerard Bruinsma en zijn broer Vitus Bruinsma, leraar aan een MMS en gymnasium in Leeuwarden. In januari 1881 telt de vereniging 163 leden. Een los nummer van het maandblad kost f 1.25. Leden van de vereniging (de contributie bedraagt 3 gulden per jaar) ontvangen het blad gratis plus nog een aantal exemplaren van het blad ter verspreiding. In het eerste nummer legt de redactie uit wat zij onder kwakzalverij verstaat: “het willens en wetens plegen van bedrog op geneeskundig gebied met geen ander doel dan om zich zelf te verrijken.” In het nummer wordt gewaarschuwd dat “van de zoogenaamde zalf van het Roode Kruis bij de Vereeniging het Roode Kruis niets bekend is”
• Op 13 april opent Het Fries Museum in Leeuwarden zijn deuren. Tot de collectie behoort (vandaag de dag) onder meer het schrijfplankje van Tolsum uit het jaar 29 na Christus – de oudste geschreven tekst van Nederland, het zwaard van de vijftiende-eeuwse Friese volksheld Pier Gerlofs Donia, beter bekend als Grutte Pier en veel materiaal van de in Leeuwarden als Margaretha Geertruida Zelle geboren Mata Hari (al zal van haar in 1881 nog niet veel spullen in de collectie hebben gezeten, omdat zij dan nog maar vijf jaar oud is.)
• De molens aan de Noordegang van de Wijde Wormer-polder worden gesloopt. De molens zijn in 1625 voor 1880 gulden gebouwd om de polder droog te malen. De molenaren kregen destijds jaarlijks 120 gulden uitgekeerd wat na de droogmaling verlaagd werd naar 110 gulden. In 1878 wordt er een stoomgemaal gebouwd (kosten 58.372 gulden) en als na drie jaar blijkt dat het gemaal het alleen af kan, worden de molens in 1881 gesloopt en worden de restanten van de molens, net als later de molens aan de Zuiderringdijk, als brandhout ter koop aangeboden: “eene aanzienlijke partij MOLEN-AFBRAAK, bestaande in zware eiken bindten, zolder- en vloerbalken, ribben, zolder-, vloer-, weeg- en schotdeelen, eiken palen, brandhout, enz, enz”, aldus een advertentie in de Purmerender Courant.
• Op 1 juni 1881 wordt in Amsterdam door de Nederlandse Bell-Telephoon Maatschappij het eerste openbare telefoonnetwerk van Nederland in gebruik genomen. Er zijn 49 aansluitingen. Als je iemand wilt bellen, roep je de telefoniste op. Zij verbindt dan vervolgens jouw telefoon via een koord door met de andere telefoon. Soms gaat dit fout en dit levert dan  het bekende “verkeerd verbonden” op.

1882: Stompwijk;  foto genomen op 10 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1882?

• P. Lissone plaatst in het Nieuws van de Dag voor het eerst een advertentie in de krant waarin hij ‘Gezelschapsreizen naar Londen en Parijs, aanvang Juli aanstaande’ aanbiedt. Je kan voor 5 cent een reisprogramma van de reizen kopen. De eerste reisfolder van Nederland is geboren.
• In ’s-Hertogenbosch wordt ‘De Oeteldonksche Club van 1882’ opgericht die jaarlijks het carnaval in Oeteldonk (Den Bosch) organiseert. Peer vaan den Muggenheuvel tot den Bobberd is de burgervaojer, oftewel de ‘burgemeester’ van Oeteldonk tijdens het carnaval.
• Alleta Jacobs schrijft als eerste in Nederland vanaf 1882 tijdens haar gratis spreekuren voor onbemiddelde vrouwen het pessarium als voorbehoedmiddel voor. Ook begint zij in een gebouw van De Amsterdamsche Werkmansbond met het geven van cursussen aan arbeidersvrouwen over hygiëne en zuigelingenzorg.
• Op 5 juli 1882 vertrekt vanuit Amsterdam de Varna, een gehuurd Noors schip, met aan boord twaalf Noorse bemanningsleden en vijf Nederlandse wetenschappers plus een hond voor een Nederlandse poolexpeditie. Het is een initiatief van Buys Ballot, de directeur van het KNMI. Ze gaan op weg naar Noordwest-Siberië, maar zullen dat niet bereiken. Op de Karazee gaat het mis. Samen met het Deense expeditieschip Dijmphna raakt de Varna eind september bekneld in het ijs. Op een grote ijsschots, die ze Nieuw-Holland noemen, wordt een meegenomen prefabhuis in elkaar gezet. De mannen eten en slapen aan boord van de Dijmphna, want de Varna is na een tweede zware ijspersing op 24 december zo zwaar beschadigd dat het onbewoonbaar is. Het huis op Nieuw Holland dient uitsluitend als werkplek. Het volgend jaar zinkt de Varna. Op 31 juli 1883 vertrekken de Nederlanders van Nieuw Holland en na een uitputtende tocht per voet en per slee van ruim twee weken bereiken ze het eiland Vajgatsj. Daar worden ze na een week opgemerkt door voorbijvarende schepen, opgepikt en afgezet in de haven van het Noorse Hammerfest.

1883: Scheveningen; foto genomen op 3 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1883?

• In Muiden ontploft de kruitfabriek. Er vallen 13 doden en meer dan 100 huizen in Muiden raken verwoest. Tot in Amsterdam wordt de drukgolf veroorzaakt door de ontploffing gevoeld. Het zal niet de laatste ontploffing van de kruitfabriek zijn. Er volgen in de loop van de tijd nog een reeks van grote en kleine ontploffingen waarvan de grootste zijn die van 1947 (17 doden plus veel schade in het dorp), 1966 (geen doden maar wel grote schade in Muiden) en die van 1972 (2 doden plus veel schade in het dorp). In 2004 sluit de fabriek.
• Na het vergaan van de Zr. Ms. Adder in 1882 voor de kust van Scheveningen (86 doden) richten in maart 1883 in Den Helder  189 marineofficieren de ‘Vereeniging tot behartiging van de op Zee betrekking hebbende Onderwerpen’ op (de huidige Koninklijke Vereniging van Marineofficieren). Ze zien als oorzaak van het vergaan van het schip slecht onderhoud en gebrekkige opleidingen.
• Tijdens een zeer zware storm bij het Duitse Waddeneiland Borkum komt een vloot Nederlandse vissersschepen in de problemen. Er komen 121 vissers uit Paesens-Moddergat en Zoutkamp om het leven.
• Leden van  de Haagse en de Haarlemse Vélocipèdeclubs richten de Nederlandsche Vélocipèdisten-Bond op. Twee jaar later verandert de vereniging hun naam in de ‘Algemeene Nederlandsche Wielrijders Bond’, afgekort A.N.W.B..
• De Hoge Raad bepaalt dat overspel niet meer hoeft te worden bewezen; het is in het vervolg voor een echtscheiding voldoende als een van de partners voor de rechter overspel bekent of als een van beide partners zijn zaak niet bij de rechter komt bepleiten.
• Bij de gemeenteraadsverkiezingen van Amsterdam wil Aletta Jacobs meedoen aan de verkiezingen. Ze heeft de grondwet van 1848 bestudeerd en daarin gelezen dat je mag stemmen als je Nederlander bent die in het ‘volle genot der burgerlijke en burgerschapsrechten’ is en als je voldoende belasting betaalt. Er staat niet in dat vrouwen niet mogen stemmen. Voor vrouwen zijn de twee vereisten om te mogen stemmen wel vaak problematisch, omdat je als getrouwde vrouw geen burgerlijke rechten hebt en als ongehuwde vaak onvoldoende geld verdient om aan de belastingstandaard te voldoen. Maar in de grondwet staat niet specifiek vermeld dat alleen mannen mogen stemmen. Aletta Jacobs verdient als arts voldoende om aan de belastingstandaard te voldoen en heeft als ongetrouwde vrouw ook burgerrechten. Ze dient bij de gemeente Amsterdam het verzoek in op de kieslijst geplaatst te worden. De gemeente wijst dit af en de zaak komt voor de rechter. De Hoge Raad bepaalt uiteindelijk dat als de wetgever in 1848 de bedoeling had gehad dat ook vrouwen mogen stemmen dat zij dit dan wel expliciet in de wet had opgenomen – ‘Volgens den Geest onzer Staatsinstellingen is aan de vrouw geen kiesrecht of stemrecht verleend’ – en wijst het verzoek af. Bij een wetswijziging van de kieswet in 1887 wordt het woordje ‘mannelijk’ expliciet toegevoegd.
• Op 27 augustus barst de Krakatau, een vulkanisch eiland gelegen in Nederlands-Indië in de Straat Soenda tussen Java en Sumatra, uit. Het is na de uitbarsting in 1815 van de Tambora, een vulkaan gelegen op het eiland Soembawa in Nederlands-Indië, de zwaarste vulkaanuitbarsting in de recente geschiedenis. De tsunami’s die volgen op de uitbarsting van de Krakatau kosten het leven aan ruim 36.000 mensen op Sumatra en Java.

1884: Den Haag; foto genomen op 26 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1884?

• Op 21 juni overlijdt op 32-jarige leeftijd kroonprins Alexander aan typhus. Hij is het derde kind van koning Willem III en zijn eerste echtgenote Sophie van Württemberg), Omdat zijn twee oudere broers prins Maurits (op 6-jarige leeftijd in 1850) en prins Willem (op 38-jarige leeftijd in 1879) ook al zijn overleden, wordt zijn halfzusje, de 4-jarige prinses Wilhelmina, de nieuwe troonopvolger. Haar moeder, koningin Emma de tweede vrouw van koning Willem III, wordt door de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal benoemd tot regentes van prinses Wilhelmina in geval koning Willem III overlijdt voordat Wilhelmina achttien jaar is.
• Theodorus van Heemstede Obèlt opent in 1881 in Amsterdam Noord de N.V. Bad- en Zweminrichting Obelt, gelegen in het IJ voor zijn kantoorpand aan de Ruijterkade bij de Oosterdoks-sluis. Aanvankelijk mogen er alleen mannen komen zwemmen, maar in 1884 staat Obelt toe dat op bepaalde dagdelen ook vrouwen er mogen zwemmen. Wel worden ze door middel van schermen afgeschermd van nieuwsgierige blikken van mannen. Op 17 augustus 1884 organiseert hij er een zwemwedstrijd voor dames. Dit zorgt in sommige behoudende kringen voorde nodige commotie, want men vindt het een schande dat jonge dames zich met ontblote hals, armen en kuiten zo in het openbaar vertonen.
• De ‘Nederlandschen Vrouwenbond ter Verhooging van het Zedelijk Bewustzijn’ wordt opgericht. Ze willen de prostitutie zo veel mogelijk uitbannen, in ieder geval beter regelen, maar willen ook dat mannen die prostitués bezoeken, net zo als de vrouwen zelf, ook gedwongen getest kunnen worden op geslachtsziekten. Uit de doelstellingen zoals geformuleerd bij de oprichting: “De Nederlandsche Vrouwenbond tot Verhooging van het Zedelijk Bewustzijn heeft tot grondbeginsel dat er één zedenwet is voor man en vrouw, en dat waar twee menschen zondigen beider schuld even groot is, en het eene groote onrechtvaardigheid is dat de vrouw hier alleen voor zou boeten. De leden van de Bond moeten trachten met Gods hulp, de gedaalde levenstoon der gansche maatschappij op te heffen en ten strijde te trekken tegen alles wat laag is en den menschen onwaardig. Zij moeten trachten het zwakke te beschermen en het gevallene op te heffen.”

1885: Leidschendam; foto genomen op 23 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1885?

• Op 23 april begint het proces tegen Maria Catharina Swanenburg uit Leiden. De vrouw, die in één van de armste pauperbuurten van Leiden woont, staat bekend onder de naam Goeie Mie. Dit omdat ze haar buurtgenoten altijd met van alles ondersteunt. Ze staat voor iedereen in de buurt altijd klaar. In werkelijkheid is ze niet zo’n goede Mie, want in 1883 komt uit dat ze in de loop van de tijd minstens 65 mensen – het kunnen er ook meer zijn – heeft vergiftigd, waarvan er 23 zijn overleden. Mie doet dit om zichzelf wat extra inkomsten te bezorgen. Ook al zijn de mensen in de buurt arm, men hecht er wel waarde aan in het hebben van een fatsoenlijke begrafenis. Omdat de armen dit veelal niet uit eigen middelen kunnen betalen, sluiten ze daarom vaak een kleine begrafenisverzekering af, waarvoor ze wekelijks een premie afdragen. Er zijn een hoop kleine verzekeringsmaatschappen actief in Leiden. Hierdoor is het mogelijk om mensen meerdere keren te verzekeren, ook door mensen die geen familie zijn zoals Goeie Mie. Als Mie een dergelijke begrafenisverzekering op iemand heeft afgesloten, vergiftigt ze even later de persoon met arsenicum, dat ze bij de apotheek koopt, zogenaamd om het ongedierte in haar huis te bestrijden. Vermoedelijk begint ze hiermee in 1864, andere bronnen houden het op 1877. Eerst vergift ze een enkeling maar later complete gezinnen. In 1883 vergiftigt ze de hele familie Frankhuizen. Moeder en kind overlijden maar de doodzieke vader slaagt er in om naar de huisarts te lopen, die een vergiftiging met arsenicum constateert. De politie onderzoekt de zaak en al snel valt de verdenking op Goeie Mie. Ze bekent. Tijdens het proces wordt de Leidse gifmengster tot een levenslang verblijf in het tuchthuis veroordeeld. De vrouw die geldt als de grootste seriemoordenares uit de Nederlandse geschiedenis zal uiteindelijk in 1915 op 76-jarige leeftijd overlijden in de gevangenis van Gorinchem.
• In café Walram in het Zuid-Limburgse Valkenburg wordt de eerste VVV opgericht. Een aantal ondernemers wil de regio promoten om meer bezoekers te trekken.
• Op 31 augustus 1885 wordt in Nederland ter gelegenheid van de vijfde verjaardag van Prinses Wilhelmina de eerste Prinsessedag gevierd. Deze dag is de voorloper van Koninginnedag. Het initiatief komt van de liberalen, die met het feest de nationale eenheid willen benadrukken.
• In Scheveningen open het ‘Grand Hotel Amrâth Kurhaus’, kortweg het Kurhaus genoemd, zijn deuren.
• In Amsterdam wordt het Rijksmuseumgebouw naar een ontwerp van Pierre Cuypers – hij is ook de architect van het Centraal Station – in gebruik genomen. De collectie van het Rijksmuseum verhuist van het Trippenhuis op de Kloveniersburgwal naar het nieuwe gebouw.
• In Nuenen schildert Vincent van Gogh de Aardappeleters.

1886: Leiden: foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1886?

• Er wordt een parlementaire enquête gehouden. Sinds de invoering van de Grondwet van 1848 heeft de Kamer het recht om parlementaire enquêtes te houden. Dit is de zevende. Eerder parlementaire enquêtes gaan onder andere over ‘Accijns op zout’ (1852), ‘de Zeemacht’ (1861), ‘Longziekte onder rundvee’ (1877) en de ‘Exploitatie van de Nederlandse Spoorwegen’ (1881). Deze enquête gaat over de ‘Toestand in fabrieken en werkplaatsen’. Uit de verhoren van arbeiders blijkt dat er allerlei wantoestanden heersen in de fabrieken. Zo is er nog steeds sprake van kinderarbeid, lange werktijden en slechte arbeidsomstandigheden. De industriële revolutie op zijn slechts. Mede naar aanleiding van de enquête wordt in 1890 het ‘Rijkstoezicht op de arbeid’ opgericht, de huidige Arbeidsinspectie. De volgende parlementaire enquête in Nederland wordt overigens pas in1947 gehouden: ‘De parlementaire enquête naar het regeringsbeleid in de Tweede Wereldoorlog.’
• In Amsterdam komt het in de Jordaan op 25 en 26 juli tot hevige rellen, het Palingoproer. Aanleiding is het palingtrekspel. Op de achtergrond spelen maatschappelijke spanningen als gevolg van de steeds groter toenemende sociaaleconomische ongelijkheid in de Amsterdamse samenleving een rol. Het palingtrekspel bestaat er uit dat over een gracht een touw wordt gespannen waaraan een levende paling hangt. De spelers moeten in bootjes er onderdoor varen en proberen om de glibberige paling te pakken. Vaak belanden ze hierbij dan tot groot vermaak van de toeschouwers in de gracht. Het palingtrekken is echter als “wreed volksvermaak”, door de overheid verboden. De politie grijpt in en dit leidt tot rellen. De volgende dag breiden de rellen zich verder uit, waarbij de ernstig in het nauw gedreven agenten versterking inroepen en uiteindelijk zelfs het leger vragen om in te grijpen. Deze schiet met scherp op de relschoppers. Er vallen 26 doden.
• Willem Benjamin Smit richt de N.V. Electrische Verlichting Kinderdijk op. Het is de eerste elektriciteitscentrale van Nederland speciaal gebouwd voorde gewone burger. De centrale maakt gebruik van een stoommachine van 80 pk en twee gelijkstroomdynamo’s van elk 7,5 Kilowatt. Smit en zijn bedrijf leggen 3 kilometer aan stroomdraad onder de grond bij Kinderdijk en huishoudens kunnen een aansluiting nemen op zijn net. Een abonnement op de centrale kost 12 tot 15 gulden per jaar voor elke gloeilamp. De capaciteit is beperkt en biedt ruimte aan zo’n 350 lampen (en straatlantaarns). Eén particulier sluit naast gloeilampen ook een lift in zijn huis er op aan. Elke keer als hij de lift gebruikt, worden alle lampen in de omgeving half gedoofd.
• In het Kurhaus in Scheveningen laat een dienstbode een spirituslampje omvallen. Het een jaar eerder geopende Kurhaus brandt bijna in zijn geheel af.

1887: Arnhem ; foto genomen op 23 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1887?

• Er gebeuren twee zaken die het winkelconcept in Nederland aanmerkelijk zullen veranderen. In Amsterdam besluiten de zwagers Willem Vroom en Anton Dreesmann, die beide winkels in Amsterdam hebben, om gezamenlijk een winkel aan de Weesperstraat te openen. Ze richten daartoe het bedrijf Vroom & Dreesmann “De Zon” op. Omdat Vroom de oudste van de twee is, komt zijn naam vooraan te staan. Dreesmanns jongere broer Nicolaas wordt in de nieuwe gezamenlijke winkel de bedrijfsleider. Verder werken er nog drie man personeel in de zaak. De andere belangrijke gebeurtenis vindt in Oostzaan plaats. Daar neemt op 27 mei 1887 Albert Heijn de kruidenierszaak van zijn vader Jan Simonsz Heijn over.
• Al in 1864 rijden er paardentrams in Den Haag. Het is een soort koets op een rails die wordt voortgetrokken door paarden. Mensen mogen ook op het dak van de koets zitten. Op 17 mei 1887 wordt de NV Haagsche Tramweg-Maatschappij opgericht. Stukje bij beetje neemt deze nieuwe maatschappij de lijnen in de stad over. Al snel moderniseert de H.T.M. het tramwezen. De paardentram naar Delft wordt vervangen door een stoomtram en de paardentram naar Scheveningen maakt plaats voor een elektrische tram die de stroom uit accu’s haalt.
• Ferdinand Domela Nieuwenhuis, grondlegger van het socialisme en anarchisme in Nederland – in zijn lezingen preekt hij altijd tegen de vijf ‘K’s: Kerk, Koning, Kapitaal, Kazerne en Kroeg – wordt na een gevangenisstraf van acht maanden onder grote belangstelling eind augustus vrij gelaten. De aanleiding voor de gevangenisstraf is dat in het door hem opgerichte blad ‘Recht voor Allen’, waarvan hij tevens de hoofdredacteur is, in het jaar daarvoor een artikel is verschenen waarin wordt gesteld dat koning Willem III “weinig van zijn baantje maakt”. Ook staan er in het blad tien lege bladzijden die de activiteiten van de koning moeten voorstellen. Domela Nieuwenhuis wordt aangeklaagd voor majesteitschennis en krijgt een jaar gevangenisstraf. Ter gelegenheid van de verjaardag van prinses Wilhelmina krijgt hij gratie.
• Louis Couperus schrijft in 1887 ‘Eline Vere’. Frederik van Eden ‘De Kleine Johannes’.

1888: Voorburg; foto genomen op 22 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1888?

• De ‘regel’ dat er per 45.000 inwoners één Tweede Kamerlid moet zijn, wordt losgelaten. Het aantal Kamerleden wordt vastgesteld op 100 man – letterlijk ‘man’, want vrouwen hebben nog steeds geen actief en passief stemrecht. Omdat het districtenstelsel gehandhaafd blijft – Nederland is nu ingedeeld in 100 districten – en het inwonertal per district verschillend is, kan het gebeuren dat er bij voorbeeld in het district Amsterdam West twee keer zo veel kiezers zitten als in het district Veghel. Pas in 1917 maakt de evenredige vertegenwoordiging een einde aan het probleem dat een vertegenwoordiger uit het ene district veel minder stemmen nodig heeft om gekozen te worden dan een vertegenwoordiger uit een ander district.
• In februari vertrekt Vincent van Gogh van Parijs naar Arles in Zuid-Frankrijk. Hij zal er dat jaar een aantal van zijn beroemdste werken schilderen, zoals twee versies van de Zonnebloemen, het Gele huis en de Sterrennacht boven de Rhône. Na een ruzie met collega-schilder Paul Gauguin snijdt hij eind december zijn linkeroor af. Op latere zelfportretten zie je hem weliswaar met zijn rechteroor in het verband zitten, maar dit komt omdat hij zichzelf bij het schilderen van de zelfportretten in spiegelbeeld ziet
• In Appelscha breekt op 22 maart een grote staking uit. De arbeiders in de veenindustrie willen een loonsverhoging en keren zich ook tegen de gedwongen winkelnering. Dit laatste houdt in dat de arbeiders een deel van hun loon in bonnen krijgen die ze alleen in bepaalde winkels kunnen verzilveren, waar veelal hogere prijzen worden gehanteerd dan elders. De staking breidt zich al snel uit. Niet alleen de veenarbeiders staken, ook de kanaalgravers gaan meedoen. Minister van Justitie Ruijs van Beerenbroeks is een voorstander van het opnemen in de wet van een verbod van gedwongen winkelnering, net zoals al in België het geval is, maar de Kamer ligt dwars. Pas in 1906 wordt het in de wet opgenomen en verboden. Alleen in gevangenissen is nog sprake van gedwongen winkelnering. De staking loopt in juni af. Het levert de arbeiders slechts een kleine loonsverhoging op.
• De Sjah van Perzië bezoekt Nederland. Per trein komt hij vanuit Duitsland aan in Arnhem. Hij bezoekt Amsterdam, Haarlem, Den Haag en Rotterdam en vertrekt dan naar Antwerpen. Bij het bezoek aan Den Haag slaan door een vuurwerkshow de paarden van het rijtuig waarin de sjah zit op hol en rijden de sjah en enkele hoogwaardigheidsbekleders in het rijtuig met volle vaart dwars door de perken van een park heen voordat het rijtuig tot stilstand komt. De sjah komt met de schrik vrij.
• Het Concertgebouworkest wordt opgericht en krijgt een eigen gebouw. De eerste chef-dirigent is Willem Kes. Op 11 april 1888 wordt het Concertgebouw geopend. Op 3 november geeft het orkest er zijn eerste uitvoering.
• Er verschijnt weer een nieuwe krant op de markt. Deze keer in Groningen. Op 2 juni is het Het Nieuwsblad van het Noorden er voor het eerst te koop. Een los exemplaar kost 2 cent.

1889: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1889?

• In maart verschijnt het gedicht ‘Mei’ van Herman Gorter met de vermoedelijk bekendste begindichtregel van Nederland “Een nieuwe lente en een nieuw geluid”. (Het aantal Nederlanders dat één van de volgende 4380 regels kan citeren zal denk ik vermoedelijk niet zo groot zijn. De volgende drie regels luiden: “Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit /  Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht / In een oud stadje, langs de watergracht.”)
• Er wordt voor het eerst om een officieus voetbalkampioenschap van Nederland gespeeld. Er doen zeven clubs meer. Concordia en Olympia uit Rotterdam, HFC en Excelsior uit Haarlem, RAP en VVA uit Amsterdam en HVV uit Den Haag. Concordia wordt de kampioen. Uit het verslag van het Rotterdams Nieuwsblad van  29 oktober 1889: “De gisteren gehouden voetbalwedstrijd tusschen “Concordia” (Rotterdam) en “Excelsior” (Haarlem), is ten voordeele der Rotterdammers uitgevallen, en wel met 4 goals tegen 0. Uitgelokt door het fraaie weder, waren eenige honderden toeschouwers aanwezig, die door luide toejuichingen hunne ingenomenheid met het spel betuigden. Het bleek al spoedig dat de Haarlemsche spelers niet tegen de Rotterdammers opgewassen waren, die door goed samenspel, ver en juist trappen en krachtig “tackelen” (een tegenstander zonder behulp der handen wegdringen of overloopen) hunne meerderheid toonden.”
• In september komt het in de Rotterdamse haven tot massale stakingen. Bootwerkers werken er soms 17 uur aaneen tegen een laag loon en de meeste arbeiders moeten zich elke ochtend melden in de havenkroegen om te kijken of er die dag werk voor hen is. In de kroegen wordt het personeel voor die dag aangenomen en ook uitbetaald, dit laatste tot genoegen van de kasteleins die hier wel bij varen. De staking vindt plaats in navolging van een grote bootwerkersstaking in Londen. Die is succesvol afgelopen voor de stakers. Hierdoor aangemoedigd organiseert de Sociaal Democratische Bond in Rotterdam een vergadering van bootwerkers. Er worden eisen geformuleerd en een ultimatum gesteld. De werkgevers komen echter nauwelijks tegemoet aan de eisen en er breekt een staking uit. De stakers proberen, soms met geweld, het werk te verhinderen aan schepen waar met eigen bemanning of werkwilligen wordt gewerkt. Er vallen gewonden en aan het laad- en losgerei van schepen worden vernielingen aangericht. De politie kan de zaak niet aan en er wordt de hulp ingeroepen van de schutterij en van de in de stad gelegerde mariniers. Door de burgemeester wordt een samenscholingsverbod afgekondigd voor elke vereniging van meer dan vijf personen op de openbare weg. In oktober komt er een eind aan de staking. De eisen van de bootwerkers worden vrijwel geheel ingewilligd. De uurlonen gaan omhoog en in het vervolg worden de lonen niet meer uitbetaald in de kroeg maar op kantoor of in de pakhuizen.
• Op de derde dinsdag van september is Koning Willem III te ziek om de troonrede voor te lezen. De Minister van Binnenlandse Zaken leest namens hem de troonrede voor.
• Uit de tienjaarlijkse volkstelling blijkt dat Nederland nu zo’n 4,5 miljoen inwoners telt, 2.228.487 mannen en 2.282.928 vrouwen. In dertig jaar tijd zijn er ongeveer één miljoen mensen bij gekomen. Ook is er sprake van een verschuiving van het platteland naar de stad, waar de mensen veelal werk in de fabrieken vinden. Ze maken er lange dagen in vaak slechte werkomstandigheden. Vooral in de steden is er sprake van een grote sociale ongelijkheid.

1890: Voorburg; foto genomen op 22 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1890?

• Voor een tentoonstelling van het Belgische kunstenaarscollectief ‘Les XX’ (Les Vingt) in Brussel wordt Vincent van Gogh uitgenodigd om schilderijen in te sturen. Zijn broer, kunsthandelaar Theo van Gogh, stuurt zes werken van hem op. Eén van die werken ‘De rode wijngaard’ wordt voor 400 Belgische franken gekocht door Anna Boch. Zelf is ze ook schilder en het enige vrouwelijk lid van de avant-gardistische kunstkring ‘Les XX’. Voor zover bekend is dit schilderij het enige schilderij van Vincent van Gogh dat tijdens zijn leven is verkocht. Op 27 juli 1890 schiet een depressieve Van Gogh zich met een revolver in de borst. Hij sterft twee dagen later.
• In Suriname arriveren twee schepen met aan boord de eerste arbeiders afkomstig uit Nederlands-Indië om er als contractarbeider op de plantages te gaan werken. Ze worden de Javaanse arbeiders genoemd, hoewel ze niet allemaal van Java afkomstig zijn.
• Op 16 juni wordt ‘De N.V. Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot Exploitatie van Petroleumbronnen in Nederlandsch-Indië (K.N.M.E.P.)’, oftewel ‘Koninklijke Olie’ opgericht. Ze hebben een concessie om in Nederlands-Indië naar olie te boren. In 1899 voren ze een grote oliebron aan op Sumatra. In 1907 gaat de Koninklijke Olie  een samenwerking aan met het Britse Shell Co.
• Op 23 november overlijdt koning Willem III. Hij geldt als veruit de slechtste koning die Nederland ooit heeft gehad. Het is een hork van een man, een onaangenaam persoon en een notoire schuinsmarcheerder, die ook nog eens de grondwet aan zijn laars lapt. Hij krijgt de bijnaam Koning Gorilla. Laten we het zo zeggen: hij heeft een moeilijk karakter. Zo ongeveer het enige positieve dat over hem te melden valt, is dat als er ergens een watersnoodramp gebeurt hij in tegenstelling tot zijn grootvader koning Willem I wel direct komt kijken en met de bevolking in contact komt. Hij wordt daarom wel eens de ‘Waterheld van ’t Loo’ genoemd, verwijzend naar zijn vader Willem II die tegen Napoleon heeft gevochten en de ‘held van Waterloo’ wordt genoemd.
• De tienjarig prinses Willmina wordt het nieuwe staatshoofd. Omdat Wilhelmina bij het overlijden van haar vader minderjarig is, wordt haar moeder Emma koningin-regentes tot Wilhelmina’s achttiende verjaardag. Het staatshoofd van Nederland is ook de Groothertog van Luxemburg, maar omdat die volgens het Luxemburgs recht een man moet zijn, wordt Adolf van Luxemburg de nieuwe Groothertog van Luxemburg en komt er een eind aan de personele unie – d.w.z. de situatie dat twee of meer staten hetzelfde staatshoofd hebben – tussen Nederland en Luxemburg.
• Op 21 december schaatst de in Friesland geboren sportpionier Pim Mulier, deels samen met ene Sjoerd Tuininga die hem over de Fries meren gidst, langs alle elf Friese steden. Volgens de overlevering zou Tuininga op een gegeven moment tegen Mulier hebben gezegd: “Daar mo we op an, mar jou mote net so duvelse hurd ride.” Pim Mulier doet uiteindelijk 12 uur en 55 minuten over de tocht. De eerste officiële tocht zal in 1909 worden gehouden.

1891: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1891?

• De rederij ‘Koninklijke Paketvaart-Maatschappij’ (KPM) begint op 1 januari in Nederlands-Indië met de uitvoering van een dienstregeling voor het vervoeren van passagiers, post en goederen tussen de eilanden van Nederlands-Indië onderling. Helemaal punctueel gaat het nog niet. Men vertaalt de afkorting “KPM” al snel als “Komt Pas Morgen”.
• Het links-liberale kabinet-Van Tienhoven treedt aan. Cornelis Lely wordt Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Hij presenteer een plan voor de  afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee, een plan waar hij als lid van de Zuiderzeevereniging, een vereniging die zich de afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee ten doel heeft gesteld, al vijf jaar aan heeft gewerkt. Het plan wordt afgewezen. In 1916 wordt het plan tijdens zijn derde periode als Minister van Waterstaat na de grote watersnoodramp van 1916, wel aangenomen.
• In 1883 is in het Noord-Hollandse gehucht Etersheim een éénklassig schooltje geopend. Cornelis Johannes Kieviet wordt er aangesteld als onderwijzer om met assistentie van een juf les te geven aan de dorpskinderen van 6 tot 14 jaar. (Hij zal er twintig jaar blijven.) Kievit schrijft kinderverhalen die hij door de oudste kinderen als oefening laat voorlezen aan de jongere kinderen in de klas. Eén verhaal in het bijzonder vinden de kinderen erg leuk. Kievit benadert daarop uitgever Kluitman en in 1891 verschijnt ‘Uit het leven van Dik Trom’. Tegenwoordig zit er in het schooltje een kinderboekenmuseum.
• Voor de eerste keer wordt er op 31 augustus Koninginnedag gevierd. Noch Wilhelmina noch Koningin-regentes Emma laten zich die dag bij de festiviteiten zien. Koninginnedag is in die jaren ook de laatste dag van de schoolvakantie.
• In Amsterdam richten eind december een aantal notabelen, waaronder jonkheer Henry Tindal, diens zwager Gerard Heineken en Abraham Kuiper het ‘Voorlopig comité tot het verlenen van huisvesting aan onbehuisden in Nederland’ op. Ze sturen een brief naar de Nederlandse gemeenten met de volgende vragen: 1. Zijn er in uwe gemeente personen, die geen huisvesting hebben; zo ja, hoe groot is hun aantal: a. des zomers; b. des winters? 2. Hoeveel mannen, hoeveel vrouwen en hoeveel kinderen bevinden zich onder hen? 3. Hoeveel gezinnen zijn daaronder? 4. Hoe groot zijn deze? Uit de antwoorden blijkt dat “niet het aantal onbehuisden zoo groot was als gedacht werd, maar wel het aantal menschen, die niet meer dan tien cents voor nachtlogies kunnen betalen.” Een jaar later koopt het comité met steun van donateurs een grote voormalige diamantslijperij in de Amsterdamse Zwanenburgerstraat, die ‘zal worden ingericht als toevluchtsoord voor daklozen, die er ligging en voedsel zullen vinden.’  Niet iedereen is enthousiast over het initiatief. Zo schrijft de Leeuwarder Courant: “Het comité is van plan om die zwervers des avonds een warm bad te geven en in verwarmde kamers te laten slapen. Dit nu is volgens velen een ziekelijke philanthropie; warme baden hebben de gezeten werklui ook niet en verwarmde kamers missen maar al te velen ook. Zoo iets zal, zeggen ze, de behoeftigen van alle oorden des lands naar Amsterdam doen stromen.’ Het comité zet door en een jaar later gaat het ‘Toevluchtsoord voor onbehuisden’ open. Het biedt plaats aan vierhonderd personen. De mannenafdeling is door middel van de binnenplaats van de vrouwenplaats gescheiden. Verblijf is niet gratis. De prijzen variëren van 30 cent (voor een vrijstaand bed) tot 10 cent per nacht (voor een veldbed op zaal). Wie die 10 cent niet kan veroorloven, moet in het tehuis werken. Er zijn badkamers, een volksgaarkeuken en een ‘ontsmettingsoven’.  “Een ieder kan met schoon ondergoed vertrekken.’

 1892: Stompwijk; foto genomen op 28 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1892?

• De Centrale Commissie voor de Statistiek (CCS) wordt opgericht. De commissie heeft als taak het geven van adviezen en het zelfstandig samenstellen van statistieken voor de overheid. Het is de voorloper van het C.B.S..
• Op 1 mei overlijdt op 72-jarige leeftijd Willem Albert Scholten, de eerste multinational van Nederland en één van de eerste landbouwgrootindustrielen van de wereld, die in het binnen- en buitenland (tot aan Duitsland, Oostenrijk en Rusland aan toe) meer dan twintig fabrieken bezit. In 1841 is hij ooit begonnen met een aardappelmeelfabriekje in Foxhol in Groningen. Hij heeft het idee om een fabriek in aardappelmeel te beginnen vlakbij de plek waar de aardappels massaal geteeld worden. Hij noemt de fabriek ‘Eureka’. De aardappel is zo’n beetje het enige product dat goed op de afgegraven veenvelden wil groeien. In 1847 laat hij een stoommachine, gefinancierd door zijn schoonvader, in de fabriek installeren. Dit is het begin van de massale productie van aardappelzetmeel en al snel breidt hij uit. Later gaat hij in zijn vele fabrieken ook suiker, stroop, strokarton, turfsel en een heel scala van producten produceren, allemaal gebaseerd op de aardappel. Hij koopt in het noorden van het land ook een groot aantal boerderijen en landerijen. Ook koopt hij er moerasgebieden die hij laat droogmalen en ontwikkelen en waar hij aardappels gaat telen, waarmee hij zijn eigen toeleveranciers, de boeren, gaat beconcurreren en onder druk zet. Scholten geldt niet als iemand die het altijd heel goed voor heeft met zijn arbeiders. Zo verliest één van zijn werknemers bij een ongeluk in een fabriek een hand. Hij mag weer terugkeren in de fabriek maar wel tegen de helft van zijn loon, want hij heeft immers nog maar één hand om mee te werken. Scholten wordt ook in de scheepvaart actief. Hij investeert in 1869 600.000 gulden in de Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart-Maatschappij, de latere Holland-Amerika Lijn, opgericht door Antoine Plate en Otto Reuchlin. Deze willen vier schepen kopen die per stuk 450.000 gulden kosten. Scholten financiert een derde maar stelt hierbij als grootaandeelhouder wel de eis dat één van de schepen naar hem wordt genoemd. Dit stoomschip, de W.A. Scholten, zal in 1887 in dichte mist in het Kanaal in botsing komen met een Engels schip en zinken.  Hierbij komen 132 passagiers en bemanningsleden om het leven. Scholten wil graag dat er een nieuw schip naar hem wordt genoemd, maar dat geschiedt niet. In 1889 wil Scholten ter gelegenheid van zijn 70-ste verjaardag aan de stad Groningen een overdekte markt schenken. Ze kunnen het echter niet eens worden over de plaats waar deze overdekte markt moet komen en in plaats van een markt schenkt Scholten de stad daarom maar een kinderziekenhuis bedoeld ‘ten diensten van minvermogende ingezetenen‘. In 1891 wordt het ziekenhuis geopend. Scholten overlijdt een jaar later. Hij wordt begraven op de Zuiderbegraafplaats in Groningen in een gigantisch groot grafmonument dat maar liefst 27 begraafplaatsen in beslag neemt en dat hij al tien jaar voor zijn dood heeft laten bouwen. Zijn zoon Jan Evert volgt hem op. Deze schenkt later de stad Groningen niet alleen de grond voor het Gronings Stadspark, maar vernoemt in 1904 ook één van de nieuw ontstane dorpen – Klazienaveen – in de veengebieden naar zijn moeder Klaassien Sluis, de vrouw van Willem Albert Scholten.
• Op 31 december verschijnt in Maastricht voor het laatst de ‘Courrier de la Meuse, le Journal du Limbourg’. Het is de laatste Franstalige krant in Nederland die nog wordt uitgegeven. De laatste jaren heeft het een Nederlandstalige bijlage.

1893: Voorburg; foto genomen op 22 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1893?

• Op zondag 1 januari verschijnt ‘De Telegraaf’ voor het eerst. De krant is opgericht door jonkheer Henri Tisdal, een oud-legerkapitein, die in 1888 ‘De Amsterdammer’ heeft gekocht en graag meer kranten wil hebben. Eén van de financiers van Tisdal is zijn zwager de biermagnaat Gerard Heineken. De Telegraaf wordt gepositioneerd als tegenhanger van het Algemeen Handelsblad. ‘De Telegraaf’ is de eerste vijftig jaren van zijn bestaan een sociaal-liberaal dagblad. Na 1930 zal het echter een stevige ruk naar rechts maken. Tindal lanceert op 1 januari 1893 ook ‘De Courant’, een goedkope krant die wordt samengesteld uit kopij van ‘De Amsterdammer’.
• Op de 13 en 14 januari wordt op de ijsbaan achter het Rijksmuseum in Amsterdam het officiële wereldkampioenschap allround-schaatsen gehouden, georganiseerd door de in 1892 opgerichte ‘Internationale Eislauf Vereinigung’ (thans de International Skating Union). Jaap Eden wint de eerste drie afstanden en wint daarmee het ‘Meesterschap der Wereld’. Hij valt op de 10 km en rijdt die afstand niet uit, maar omdat hij al drie afstanden heeft gewonnen is hij toch de wereldkampioen. De Noor Oskar Fredriksen wint de 10 km in een nieuwe wereldrecordtijd van 20 min en 21 seconden. Jaap Eden wordt zowel in Amsterdam als in zijn woonplaats Haarlem uitgebreid gehuldigd. Twee weken later plaatst hij een advertentie in Het Nieuws van den Dag waarin hij zijn fans bedankt: “‘Geachte Landgenooten! Voor de talrijke, zeer gewaardeerde hartelijke blijken van hulde en sympathie, mij dezer dagen geschonken, betuig ik mijn besten dank. Vriendelijk groetend, JAAP EDEN. Haarlem, Jan. 1893.’
• In 1883 is in Parijs door elf landen (België, Brazilië, Frankrijk, Guatemala, Italië, Nederland, Portugal, El Salvador, Koninkrijk Servië, Spanje en Zwitserland) ‘Het Unieverdrag van Parijs’ gesloten ter bescherming van de industriële eigendom. Dit verdrag regelt onder andere octrooien en handelsmerken. (Tegenwoordig telt het verdrag 179 aangesloten landen.) Om te kunnen voldoen aan het verdrag wordt in Nederland in 1893 het ‘Bureau voor den industrieelen eigendom’ opgericht, de voorloper van de Octrooiraad.
• Op 1 december vergaan op de Waddenzee tijdens een zware storm dertien vissersboten. Hierbij komen 22 vissers om het leven.

1894: Wassenaar; foto genomen op 25 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1894?

• In 1894 zijn er in Nederland een stuk vijftig voetbalclubs die onderling wedstrijden spelen. Het zijn clubs waarvan de spelers uit de betere standen komen. Voetbal is nog een elitesport.  In 1894 wordt RAP uit Amsterdam kampioen. Een Nederlands elftal bestaat nog niet. In februari wordt er voor het eerst een soort van een nationale ploeg gevormd: het bondselftal. Een gecombineerd team van de beste spelers van HFC uit Haarlem, HVV uit Den Haag, RAP uit Amsterdam en de Rotterdamse clubs Sparta en Vitoria Rotterdam verliest op 6 februari met 0-1 van het Engelse Felixstowe FC. De Nederlandse spelers dragen vijf verschillende soorten shirts. Ze spelen allemaal in het shirt van de club waar ze normaliter voor spelen.
• De meeste opvallende speler van het bondselftal is, achteraf bekeken, rechtsbinnen Jan Kan. Niet zo zeer vanwege zijn voetbalgeschiedenis, al is hij in 1892 wel de eerste Nederlandse voetballer die een strafschop benut – de strafschop is dan net geïntroduceerd; de eerste Nederlandse voetballer die een strafschop mist is Pim Mulier – maar Jan Kan wordt later vooral bekend als a) de vader van de cabaretier Wim Kan en b) als minister van Binnenlandse Zaken en Landbouw in 1926 in het kabinet De Geer. Hij is niet partijgebonden, maar geldt als links-liberaal. Hij heeft net als zijn zoon Wim later niet veel op met het protocol in Den Haag. Zo draagt hij nooit een hoed en op Prinsjesdag 1926 komt hij gewoon in zijn galakostuum met de fiets naar de Ridderzaal, de ministerssteek onder de snelbinders, de sabel aan de stang gebonden.
• Op zondag 3 juni vindt in Rotterdam bij de Alexanderpolder een zogeheten Go-as-you please wedstrijd over 20 km plaats. Dat zijn wedstrijden waarbij deelnemers zelf mogen weten of ze hardlopen, marcheren of wandelen. Er hebben zich twaalf deelnemers aangemeld, waaronder een aantal die liever onder een pseudoniem lopen – blijkbaar schamen ze zich dat ze meedoen –  zoals een zekere  Fastrunner van de Amsterdamse atlethiekclub (hij komt echter niet opdagen) en ene Run Away van de F.C. de Spartaan. Deze laatste is dankzij zijn prestaties van het jaar ervoor de grote favoriet, maar “Run-away van wien veel verwacht werd, liet niet veel moois zien, want reeds na 4 à 5 K.M. gaf hij het op.” aldus het tijdschrift ‘De athleet’ van 6 juni 1894. De wedstrijd wordt gewonnen door ene Abr. Prikkie. Onduidelijk is of dit ook een pseudoniem is. Hij loopt de 20 km in 1 uur en 35 min.
• Op 30 september wordt de Nederlandse Vegetariërsbond opgericht. De vereniging telt 33 leden. Bij het Krasnapolsky Hotel in Amsterdam kan je een vegetarische maaltijd krijgen.
• De ANWB plaatst in oktober bij Rotterdam de eerste twee wegwijzers in Nederland. De wegwijzers zijn bedoeld om fietsers de weg richting Utrecht te wijzen. Uit het blad ‘De Kampioen’ van 26 oktober 1894: “Heden, vrijdag, worden van bondswege de eerste wegwijzers op de weg Rotterdam-Utrecht geplaatst n.l. in Kralingen en in de Prins Alexanderpolder. Deze wegwijzers hebben op de verticale palen de nationale kleuren en banderolle, dragen de naam van de ANWB en hebben op de armen de richting-aanwijzing en de afstanden in kilometers. Ze zien er zeer netjes uit.” Vanaf de Alexanderpolder moeten de fietsers de weg naar Utrecht echter verder zelf zien te vinden.
• Op 8 november breekt er in Amsterdam een wilde staking uit bij de diamantbewerkers. De werkgevers willen hun toch al karige loon nog verder verlagen. De diamantbewerkers zijn niet goed georganiseerd. Er zijn slechts een paar kleine vakbonden waarvan de grootste 300 leden telt. De (wilde) stakingsleiders sluiten binnen vier dagen een gunstig akkoord met de onderling verdeelde werkgevers. Er komt een minimumloon. Dit succes is aanleiding tot het oprichten van een nieuwe vakbond. Op 18 november wordt de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond, de ANDB, opgericht. Ze pakken het professioneel aan met betaalde bestuurders en het opbouwen van een goed gevulde stakingskas. Binnen vier jaar hebben ze 8000 leden en zijn ze de grootste vakbond van Nederland. Met zo’n groot ledenaantal verkrijgt de bond een sterke positie in hun onderhandeling met de werkgevers. Hun aanpak en de organisatie van de ANDB zal model staan voor de Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV), de voorloper van de huidige FNV.
• De Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) wordt opgericht. Het is de voorloper van de PvdA.
• In de nacht van zaterdag 22 op zondag 23 december 1894 treft een zware noordwesterstorm het strand bij Scheveningen. Om te overwinteren – Scheveningen heeft geen haven – liggen daar 134 vissersboten (bomschuiten geheten) in een dubbele rij op het strand. Als de storm uitgeraasd is, blijken veel bomschuiten over elkaar heen gespoeld te zijn. Voor een groot deel zijn ze rijp voor de sloop. De Scheveningense vissers die al jaren strijden voor een haven, zodat ze niet op het strand hoeven te overwinteren, voeren actie en krijgen de steun van Minister Lely van Waterstaat. Het duurt nog wel even voordat de politiek zo ver is, maar op 24 juli 1899 wordt de ’Wet tot aanleg en onderhoud van eene visschershaven te Scheveningen” door de Eerste Kamer aangenomen. In 1904 is de haven van Scheveningen gereed.
• Er breekt een conflict uit tussen twee vorstendommen op de eilanden Bali en Lombok in Nederlands-Indië. Nederland kiest de kant van Bali en er volgen twee ‘Lombok-expedities’.  Het levert een door Nederland ‘gewonnen oorlog’, honderden doden en grote geroofde ‘Lombok-schat’ op: 200 kilo goudgeld, 7199 kilo zilvergeld en ruim duizend siervoorwerpen. In1977 en 2023 wordt deze schat aan Indonesië teruggegeven.

1895: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1895?

• Op 15 februari overlijdt de 17-jarige in Ossendrecht geboren Pauline Musters, prinses Pauline. Ze is slechts 61 centimeter lang en geldt als de kleinste vrouw ter wereld. Ze wordt “tentoongesteld” in freakshows en treedt op in circussen en theaters. Ook wordt ze ontvangen door koning Emma en de Duitse keizer Wilhelm II. Ze maakt in 1895 een tournee door de Verenigde Staten, waar ze in New York aan de gevolgen van een longontsteking overlijdt. Op het moment van haar overlijden weegt ze slechts 4 kg.
• In maart wordt een grote lading dynamiet afkomstig uit Duitsland en bestemd voor de goudmijnen in Zuid-Afrika bij Sluis aan de Duitse kant van de Rijn overgeslagen op zeven Nederlandse binnenvaartschepen die het naar Zeeland zullen brengen. Als er al zo’n 1000 kisten aan boord van de ‘Elisabeth van Reijmer’ zijn gebracht, gaat er iets mis. Er volgt een grote ontploffing. Het schip zinkt meteen, evenals het naast gelegen schip ‘De Duif’ dat ook ontploft. Drie andere schepen raken zwaar beschadigd. Wat de oorzaak van de ontploffing is, blijft onbekend. Alle aan boord aanwezigen zijn direct dood. Wellicht heeft een brandende kolenkachel tegen de kou een rol gespeeld. In totaal kost de ontploffing aan 15 mensen het leven en er is veel materiële schade in de omgeving. Bij Spijk springen alle ruiten van de huizen. Ook Lobith en Tolkamer en de Duitse plaatsen Emmerich en Elten kennen door de drukgolf veel glasschade.
• In 1895 volgt Willem Mengelberg Willem Kes op als chef-dirigent van het Concertgebouworkest. Mengelberg zal deze functie 50 jaar lang bezetten. In die tijd groeit het orkest uit tot een van de meest toonaangevende orkesten van de wereld.
• In Delft wordt het Bacteriologisch Laboratorium gebouwd. Van 1897 tot 1957 zal het fungeren als laboratorium voor microbiologie.
• De eerste muntgasmeters voor gaslevering worden in Amsterdam geplaatst. Met een muntgasmeter betaal je direct voor het gebruik. Je gooit een gasmuntje in de meter en je hebt recht op een bepaalde hoeveelheid gas. Heb je geen geld om gasmuntjes te kopen, dan heb je ook geen gas. De meters worden vooral geplaatst in huurwoningen waarvan door het gasbedrijf wordt ingeschat dat de bewoners van die huizen vaker dan gemiddeld een betalingsachterstand zullen oplopen. De munten kan men kopen in winkels. In de grote steden staan ook muntautomaten die zijn geplaatst door het gemeentelijk gasbedrijf. Iemand van het gasbedrijf komt om de zoveel tijd de meter legen.

1896: Zweelo; foto genomen op 16 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1896?

• Vanaf zaterdagavond 9 juni worden in de theaterzaal van het Kurhaus in Scheveningen de eerste reguliere filmvoorstellingen in Nederland gehouden. Tot de genodigden bij de eerste voorstelling behoort de schilder Hendrik Mesdag. Een jaar eerder hebben in Parijs de gebroeders Lumière, de ‘cinematograaf’ uitgevonden, een toestel waarmee bewegingen op film kunnen worden vastgelegd en op een scherm kunnen worden weergegeven. Op het programma staan twaalf korte films van ongeveer één minuut, onder andere van de aankomst van een trein op een station, een fabriek die uitgaat, een tuinman die per ongeluk wordt besproeid en een echtpaar dat met een kindje aan tafel zit dat een maaltijd nuttigt. De kaartjes kosten 50 cent maar in tegenstelling tot Parijs, Londen en Berlijn komt het publiek er niet massaal op af. Zelfs een verlaging van de toegangsprijs naar 25 cent helpt niet en op 30 september wordt de laatste voorstelling gegeven.
• In de gemeente Nuenen wordt op voorstel van textielfabrikant Robert Carlier in juli het eerste speciaal voor fietsers verharde pad aangelegd. Het heeft een lengte van 3 km en loopt van het treinstation Eeneind (waar Carlier zijn fabriek heeft staan) naar het dorp Nuenen (waar zijn arbeiders wonen). Het pad is niet alleen een succes bij fietsers maar ook bij bestuurders van andere voertuigen, want in november vraagt Carlier aan de gemeente of zij paaltjes tussen het fietspad en de naast gelegen keienweg wil plaatsen om het verharde voet- en rijwielpad te beschermen tegen voertuigen.
• In 1897 ontdekt de Nederlandse arts en hoogleraar Christiaan Eijkman in Nederlands- Indië bij toeval dat er een verband is tussen de ziekte beri-beri en gepelde en ongepelde rijst. Eijkman doet in Batavia op Java in het militaire ‘Laboratorium voor Pathologische Anatomie en Bacteriologie’ een onderzoek naar beri-beri. Zijn vermoeden is dat er een bacterie is die de ziekte veroorzaakt. Een aantal van Eijkmans kippen heeft ook beri-beri. Ze worden gevoed met de witte gepelde rijst voor militairen, maar als er een nieuwe kok komt, weigert deze de kippen de dure militaire rijst te geven. De kippen moeten het in het vervolg maar doen met de goedkopere ongepelde rijst voor het lokale burgerpersoneel. Na een tijdje herstellen opeens een hoop kippen van de beri-beri, wat Eijkman doet vermoeden dat dit te maken kan maken met het feit dat ze nu ongepelde rijst krijgen in plaats van gepelde rijst. Adolphe Vorderman, een mede-onderzoeker van Eijkman bezoekt vervolgens een aantal gevangenissen in het land en het blijkt dat in de gevangenissen waar de gevangenen gepelde rijst krijgen er meer gevallen zijn van beri-beri dan in de gevangenissen waar ongepelde rijst wordt geserveerd. Eijkman vermoedt dat er in de witte rijst iets zit, een onbekende factor die de ziekte veroorzaakt, maar dat er in de schil van de ongepelde rijst een andere factor zit – hij noemt die factor de “anti-beriberifactor – die de ziekmakende factor in de witte rijst compenseert. Hij doet vervolgens onderzoek om de ziekmakende factor in de witte rijst te vinden, maar hij slaagt er niet in om deze factor te vinden. Hoewel hij de ziekmakende “bacterie” niet kan vinden, publiceert Eijkman wel over het door hem vermoede verband tussen de ziekte en de rijst. Het zal echter zijn collega en opvolger Gerrit Grijns zijn, die vermoedt dat de ziekte niet wordt overgebracht door een onbekende factor in de witte rijst, maar dat de ziekte verband houdt met het ontbreken van een bepaald noodzakelijke ingrediënt voor de mens die wel in de ongepelde rijst zit maar niet in de gepelde witte rijst. Dit vermoeden is juist. In de schil van de ongepelde rijst zit vitamine B. Te weinig vitamine B kan leiden tot beri-beri. Eijkman heeft lang moeite met de veronderstelling van Grijns. Pas als in 1926 vitamine B1 wordt geïsoleerd, raakt hij overtuigd van de juistheid van de stelling van Grijns. In 1929 ontvangt Eijkman samen met de Engelse biochemicus Sir Frederick Gowland Hopkins (deze heeft onderzoek gedaan naar het bestaan van vitamines) de Nobelprijs voor Geneeskunde. Opvallenderwijs krijgt Grijns, die dat jaar en ook het jaar ervoor is  genomineerd, niet de prijs.

1897: Voorschoten; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1897?

• Op 12 mei vinden twee turfstekers bij Yde in Drenthe het gemummificeerde lijk van het ‘Meisje van Yde’. Ze zijn daar illegaal aan het turfsteken en verplaatsen het lijk daarom naar het iets verderop gelegen natuurgebied De Hondstongen. Pas bijna honderd jaar later komt uit dat het lijk oorspronkelijk bij Yde lag. Onderzoek van CSI Assen leert dat het meisje ergens tussen tussen 54 voor Chr. en 128 na Chr. is gedood. Ze is dan zo’n 16 jaar oud. Om haar hals zit een touw waarmee ze is gewurgd en ook is ze gestoken met een mes. Of het meisje vermoord is of ritueel is geofferd, is onbekend. Tegenwoordig ligt ze in het Drents Museum in Assen.
• In Heeze (Noord-Brabant) wordt  in 1897 “voor het laatst” een wolf in Nederland gezien. In 2015 duiken de wolven echter weer op in Nederland.
• De eerste versie van het Aap, Noot, Mies leesplankje van hoofdonderwijzer Hoogenveen verschijnt, al begint die versie nog met de woorden Raam, Roos en Neef.
• Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer winnen Pieter Jelles Troelstra en Henri van Kol allebei een district. Ze zijn daarmee de eerst gekozen leden van de SDAP in de Tweede Kamer.
• In 1897 wordt begonnen met de bouw van Het Witte Huis, een kantoorpand in Rotterdam. Het is met 45 meter hoogte de eerste wolkenkrabber van Europa. Het bevat elf verdiepingen, zo’n zes verdiepingen meer dan gebruikelijk in die tijd. Het is een ontwerp van de architect Willem Molenbroek in opdracht van de broers Herman en Gerrit van der Schuijt, die tijdens een reis naar Amerika in 1894 aldaar wolkenkrabbers heeft gezien. Het is gebouwd in Art Nouveau stijl. Er is  een centrale verwarming, gas- en elektrisch licht en een centrale telefoonbureau voor de diverse huurders. Op het platte dak bevindt zich een uitkijkplatform. Het Witte Huis overleeft in 1940 het bombardement van Rotterdam, dit in tegenstelling tot veel omliggende gebouwen.
• De natuur heeft te leiden van het menselijk handelen, vooral van het afval van fabrieken, Op 18 oktober1897 wordt er daarom een Staatscommissie ingesteld die de opdracht krijgt: “te onderzoeken, welke maatregelen  behooren te worden genomen ter voorkoming van, voor de volksgezondheid schadelijke, verontreiniging der openbare wateren en van dit onderzoek verslag uit te brengen, eventueel onder bijvoeging van één of meer wetsontwerpen.“

1898: Rotterdam; foto genomen op 15 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1898?

• Op 3 juli wordt de Nederlandsche Automobiel Club (NAC) opgericht – tegenwoordig de K.N.A.C.. Doelstelling is het behartigen van de belangen van de automobilist. Dat zijn er op dat moment nog maar een tiental. Een jaar eerder zijn de eerste twee auto’s in Nederland ingevoerd.
• Op 31 augustus wordt koningin Wilhelmina achttien jaar oud en komt er eind aan regentesperiode van koningin-moeder Emma. Zo slecht haar echtgenoot koning Willem III het land regeerde, zo goed heeft Emma het land geregeerd als regentes van haar dochter. Ze krijgt dan ook veel lof toegezwaaid.
• Op 6 september 1898 wordt koningin Wilhelmina ingehuldigd als regerend staatshoofd in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Als geschenk van de bevolking van Amsterdam krijgt ze een Gouden Koets.
• In Den Haag wordt  de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid gehouden. Van 9 juli tot 21 september 1898 vinden er congressen, exposities en demonstraties plaats. De  beperkte beroepsmogelijkheden van vrouwen uit de middenklassen worden aan de orde gesteld en er wordt aandacht gevraagd voor de erbarmelijke omstandigheden waaronder veel arbeidsters moeten werken.
• Op 8 oktober wordt in Amsterdam de Nederlandse Hockey en Bandy Bond (NHBB) opgericht, de voorloper van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond. Bandy is een sport die op ijs wordt gespeeld. Het is een voorloper van het ijshockey maar dan zonder het lichamelijk contact dat ijshockey zo kenmerkt.

1899: Voorburg; foto genomen op 22 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1899?

• De tienjarige volkstelling wordt gehouden. Voor het eerst is het niet meer het Ministerie van Binnenlandse zaken die de volkstelling organiseert maar het CBS. De uitkomst is dat Nederland nu 5,1 miljoen inwoners telt. Zo’n 2 miljoen daarvan leven op of onder de armoedegrens. In twintig jaar tijd is de bevolking met zo’n 1 miljoen inwoners toegenomen. Betere hygiëne en gezondheidszorg liggen aan de versnelling van de groei ten grondslag. De kindersterfte is behoorlijk afgenomen.
• De gemiddelde levensverwachting bij de geboorte bedraagt ongeveer 50 jaar. Jongeren tot 20 vormen 44% van de bevolking. (Momenteel is dat  22%.) Het aandeel van 65-plussers in de bevolking bedraagt ongeveer 6%. (Nu is dat gegroeid naar 20%).
• Een gemiddelde huishouden bestaat uit bijna vijf mensen. (Nu is dat iets meer dan twee.) Nederland telt in 1899 slechts 90.000 eenpersoonshuishoudens. Bij een ruim drie keer zo grote bevolking als toen telt Nederland nu liefst 3,2 miljoen mensen die alleen wonen.
• Een derde van de werkende bevolking werkt in de landbouw, een derde in de industriesector en een derde in de dienstensector. (Tegenwoordig werkt bijna 80% van de werkenden in de dienstensector, minder dan 20% in de industrie
  en 2% in de landbouw.)
• De meesten mensen wonen in Zuid-Holland (1,1 miljoen inwoners) gevolgd door Noord-Holland met 1,0 miljoen inwoners. In de provincie Utrecht wonen de minste inwoners: 138 duizend.
• Op 21 juli wordt Staatsbosbeheer opgericht. Aanleiding is dat in verschillende delen van Nederland, met name op de Veluwe en in de duinstreek, stuifzand een steeds groter gevaar vormt voor de omgeving en kustverdediging. Er is te weinig bos. De lokale overheden hebben te weinig geld om het gevaar van stuifzand met de aanplant van bossen te bestrijden. Er komt een landelijke organisatie die hiervoor verantwoordelijk is en er budget voor krijgt. Omdat er ook veel vraag is naar hout worden er voor de bouw ook productiebossen aangelegd. In 1928 zal Staatsbosbeheer naast het beheer van de bossen een tweede officiële taak krijgen: natuurbescherming.
• Op 18 mei begint in Den Haag de Eerste Haagse Vredesconferentie.  Veel mensen, organisaties en landen verlangen naar een eeuw zonder oorlog – spoiler alert: dat gaat niet lukken. Initiator van de conferentie is de Russische Tsaar Nicolas II. Eén van de meest prominente vertegenwoordigers van de vredesbewegingen is de Oostenrijkse pacifiste Bertha von Suttner, schrijfster van de roman ‘Die Waffen nieder‘, die ze baseert op de verschrikkingen die ze zag tijden de Russisch- Turkse oorlog. (Bertha von Suttner zal in 1905 de Nobel voor de Vrede krijgen.) Het belangrijkste doel van de conferentie  is om te komen tot de oprichting van een bindend internationaal hof voor verplichte arbitrage om internationale geschillen in het vervolg door een hof te beslechten, zodat er geen oorlog meer hoeft te worden gevoerd. Landen als de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Rusland, Frankrijk, China en Perzië zijn voorstander van een proces voor bindende internationale arbitrage, maar een aantal landen, onder leiding van Duitsland, wijzen het met een veto af. Wel gaan de landen akkoord met een dergelijk verdrag voor de beslechting van internationale geschillen in de Stille Oceaan. Daartoe wordt een Permanente Hof van Arbitrage opgericht, gevestigd in Den Haag.
• Andere zaken die in de slotakte van 29 juli worden opgenomen betreffen regels over het voeren van een oorlog, zoals de behandeling van krijgsgevangenen, de bescherming van gemarkeerde hospitaalschepen, de verplichting om gewonden en schipbreukelingen van alle oorlogvoerende partijen te behandelen, het niet mogen verspreiden van gifgas en het niet gebruiken van de net uitgevonden dum-dum kogel (Engeland is tegen). Ook over een eventuele ‘luchtoorlog’ wordt gesproken. De mogendheden die het verdrag onderteken spreken af – in ieder geval de eerst komende vijf jaar – Amerika weigert een langere periode af te spreken – dat ze tijdens een oorlog vanuit luchtballonnen “of vanuit ander nieuwe methoden van vergelijkbare aard” geen projectielen of explosieven zullen gooien of lanceren.
• De conferentie heet weliswaar de Vredesconferentie van Den Haag, maar strikt formeel moet die eigenlijk als naam de Vredesconferentie van Wassenaar hebben. De conferentie wordt namelijk gehouden in het door koningin Wilhelmina beschikbaar gestelde Huis ten Bosch, wat in die tijd nog tot de gemeente Wassenaar behoort.
• In september opent in Dordrecht de eerste openbare bibliotheek van Nederland de deuren. Het publiek kan er boeken lenen die het thuis kan lezen.

1900: Den Haag; foto genomen op 12 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1900?

• Nederland telt in 1900 5 miljoen inwoners.
• Op 12 maart wordt in Amsterdam de Nederlandse Cocaïne Fabriek (NCF) opgericht, waar (volkomen legaal) cocaïne wordt gemaakt. Cocaïne wordt gemaakt van de bladeren van de cocaplant. In de negentiende eeuw is Peru de grootste exporteur van cocabladeren. De bladeren worden niet alleen gebruikt voor het maken van cocaïne, maar extracten van het blad zitten ook in allerlei andere producten – denk maar eens aan Coca-Cola. (Tegenwoordig maakt Coca-Cola gebruik van gedecocaïniseerde cocabladeren). In 1878 gaan een paar cocastruiken mee op een vrachtschip vanuit Zuid-Amerika naar Java, waar ze op de plantage Hortus Botanicus in Buitenzorg worden geplant. Het is een groot succes. Omstreeks 1900 heeft Nederland Peru weggeconcurreerd en is wereldwijd zo’n 70% tot 80% van de cocabladeren afkomstig uit Nederlands-Indië. Het meest wordt naar Duitsland geëxporteerd, waar het Duitse bedrijf Merk er cocaïne van maakt. Het lijkt de Koloniale Bank een lucratieve zaak dat Nederland niet alleen handelt in cocabladeren, maar dat het ook zelf in Nederland cocaïne gaat produceren.
• In 1900 wordt daarom de NCF opgericht. In 1901 begint de fabriek met het produceren van de cocaïne. De cocaïne is grotendeels bestemd voor medisch gebruik maar een deel wordt ook als genotmiddel gebruikt. Jaarlijks zal de fabriek tot 1920 zo’n 500 tot 700 kg cocaïne produceren, welke hoeveelheid tijdens de Eerste Wereldoorlog verdubbelt. Na WO I komen er wereldwijd strengere regels voor de productie van de cocaïne en neemt de vraag af. In de loop der jaren wordt cocaïne in de geneeskunde ook steeds minder belangrijk. De fabriek stapt dan geleidelijk over op de productie van opiaten, zoals morfine en heroïne. Na WO II produceert DCF aanvankelijk zeer succesvol novocaïne, een soort synthetische cocaïne, dat door tandartsen wordt gebruikt om te verdoven. In 1962 wordt de NCF overgenomen door het latere AKZO en sluit de fabriek in Amsterdam haar deuren. Maar in 1900 kan je dus (voor 450 gulden) een aandeel in een cocaïnefabriek kopen.
• Op 18 maart wordt in Amsterdam de voetbalclub Ajax opgericht. Ze spelen (tot 1907) hun thuiswedstrijden op een veld in Amsterdam Noord.
• Op 2 mei 1900 overlijdt op 46-jarige leeftijd Johan Barger in de gevangenis van Leeuwarden. Barger is een predikant in Harlingen die in 1894 de 23-jarig naaister van zijn vrouw heeft doodgeschoten. De predikant en de naaister hebben twee jaar lang een heimelijke seksuele relatie, maar als zij een einde aan deze relatie maakt en hem verder afwijst, pakt hij een speciaal hiervoor in Amsterdam gekocht pistool – daar gaat het verweer van zijn advocaat dat het geen voorbedachte rade is – en schiet hij haar vijf keer in het hoofd. De gruwelijke zaak trekt veel aandacht. “Eene vreeselijke gebeurtenis te Harlingen” kopt de ‘Leeuwarder Courant’. Dagenlang wordt er over de moord en de rechtszaak geschreven, ook in de landelijke kranten.
• Al snel wordt er in het land een populair spotlied gezongen: ‘Tarara boem-di-ee, De blikken dominee, die schoot met kruit en lood, zijn arme naaister dood. Nu zit hij in de kast, Al aan een ketting vast, De jongens roepen luid: Die komt er nooit meer uit.“ (Het woord ‘blikken’ moet hier worden opgevat in de betekenis ‘van weinig waarde’.) Later wordt het een populair kinderlied met een iets gewijzigde tekst: “Tarara boem-di-ee, de dikke dominee, die heeft zijn gat verbrand, al aan de kachelrand.” Dus hoort u als ouder vandaag de dag uw kind luidkeels “Tarara boemdiee, de dikke dominee” zingen, weet dan dat uw kind zingt over een predikant die zijn jonge minnares doodschoot omdat zij geen seks meer met hem wilde. Barger wordt tot levenslang veroordeeld. Op 2 mei 1900 overlijdt hij aan de gevolgen van een longontsteking. Hij wordt de volgende dag begraven op de Algemene Begraafplaats in Leeuwarden, op de Vijfde Afdeling, die van de naamlozen, zwervers en landlopers.
• In Parijs vinden de tweede moderne Olympische Spelen plaats. De Spelen zijn er een onderdeel van de grote Wereldtentoonstelling in Parijs. De wedstrijden worden verspreid over een periode van zes maanden (van mei tot en met oktober) gehouden. Er worden in die tijd veel sportevenementen in Parijs georganiseerd en de deelnemers weten meestal niet of de wedstrijden wel of niet tot de Olympische Spelen behoren. Pas vele jaren later wordt duidelijk welke onderdelen als Olympisch worden aangemerkt. Zo denkt de Belg Léon de Lunden dat hij Olympisch kampioen ‘levende duiven schieten’ is geworden – hij knalt 21 duiven uit de lucht – maar pas jaren later wordt bepaald dat het schieten op levende duiven toch maar geen Olympische sport is.
• In tegenstelling tot de Spelen van 1986 in Athene nemen Nederlandse atleten in 1900 wel deel. Nederland wint vijf medailles – hoewel medailles, in 1900 krijgen de winnaars nog geen medaille maar een beker of een oorkonde – 1 keer goud, 1 keer zilver en drie keer brons. De enige gouden medaille wordt gewonnen door de roeiers François Brandt  en Roelof Klein in de twee-met-stuurman. In de halve finale eindigen ze met de zestig kg wegende volwassene Herman Brockmann als stuurman als tweede achter de Fransen. Als ze zien dat alle andere ploegen met jeugdige lichte stuurmannen varen, vragen  ze voor de finale een ongeveer tienjarig Frans jongetje als stuurman. Met 25 kilo minder aan boord blijven ze de Fransen nu wel voor en winnen ze de finale. Na afloop krijgen ze een bronzen beeld met het bijschrift dat zij een roeiwedstrijd hebben gewonnen tijdens de Wereldtentoonstelling. Wie het jongetje is – hij is vermoedelijk de jongste Olympische winnaar ooit – is tot op de dag van vandaag onbekend. Na afloop van de race verdwijnt hij in het publiek. Als u weet wie hij is, mag u het melden.

Naar de vorige periode

Naar volgende periode