De periode 1601 – 1700

De periode 1601 – 1700

Dit zijn de tot dusver gefotografeerde gebouwen uit deze periode.

1601: Leiden; foto genomen op 16 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1601?

Op 4 juli beginnen de Spanjaarden onder militaire leiding van landvoogd Albrecht van Oostenrijk met de belegering van Oostende. De havenstad, die zich in 1576 heeft aangesloten bij de opstand, is de laatste stad in Vlaanderen die nog in Staatse handen is. Het beleg zal liefst 3 jaar en 2 maanden duren. Het zal daarmee de langst durende belegering in de geschiedenis van de tachtigjarig oorlog worden. Het wordt ook het meest bloedige strijdtoneel van de tachtigjarige oorlog. Als in september 1604 de stad zich overgeeft zijn er naar schatting aan Spaanse kant zo’n 45.000 slachtoffers gevallen en aan Staatse kant 52.000.
De lange duur van de strijd komt mede omdat de stad dankzij de haven per schip bereikbaar blijft. Gedurende de strijd slagen er in totaal zo’n 3.000 Staatse schepen er in om Oostende te bereiken en de stad te voorzien van voedsel, munitie en vooral van nieuwe manschappen. Ook de Spanjaarden voeren steeds nieuwe huursoldaten aan, vooral Spanjaarden, Walen, Duitsers, Italianen en Fransen. Aan de Hollandse kant vechten naast Nederlanders vooral veel Engelse en Duitse huursoldaten. Ze verdienen ongeveer vijf stuivers per dag, net genoeg voor een gezin om van rond te komen. Tijdens de strijd bouwen de Spanjaarden een paar hoge torens, zetten er kanonnen op en beschieten de stad vanuit de hoogte.
In een poging om de Spaanse troepen weg te lokken bij Oostende wil Van Oldenbarnevelt dat de staatse troepen onder leiding van prins Maurits, onder andere stadhouder van Holland, en graaf Willem Lodewijk richting Vlaanderen trekken. De Friese stadhouder Willem Lodewijk is de kapitein-generaal van het leger van Friesland en samen met zijn zwager prins Maurits van Oranje opperbevelhebber van het Staatse Leger. De twee stadhouders geven er de voorkeur aan om niet richting Oostende te gaan maar om zich op het oosten te richten, waar de Spanjaarden minder troepen hebben gelegerd. Bovendien hebben ze geen goede herinnering aan hun tocht naar Duinkerken, gevolg door de slag bij Nieuwpoort, het jaar ervoor. Ze kiezen ervoor om met hun leger van 10.000 man op te trekken naar de heerlijkheid Rheinberg , een in Spaanse handen zijnde exclave van het keurvorstendom Keulen.
Tijdens deze belegering ontstaat er onenigheid tussen Van Oldenbarnevelt en Maurits. De Engelsman Francis Vere, de bevelvoerder van de Staatse troepen in Oostende; hij is uitgeleend door koning Elizabeth, wil meer troepen. Van Oldenbarnevelt geeft daarom Maurits opdracht om een deel van zijn leger alsnog naar Oostende te sturen, maar deze weigert dat in eerste instantie. Pas na een uitdrukkelijk bevel van de Staten-Generaal stuurt hij een deel van zijn leger naar Oostende toe. Aanvankelijk verloopt de strijd bij Rheinberg, de vesting wordt verdedigd door zo’n 3.000 man, moeizaam. Zelfs het opblazen (met hulp van een tunnel) van een schans buiten de stad helpt aanvankelijk niet – bij de explosie komen zo’n 200 verdedigers om – maar op 30 juli geeft de stad zich dan toch over.
Op 26 augustus keert Oliver van Noort na een reis van drie jaar weer terug in Rotterdam, van waaruit hij op 13 september 1598 met vier schepen met in totaal 247 man aan boord is vertrokken. Hij is op zoek naar een nieuwe route naar Indië en wel eentje om Zuid-Amerika heen. Bij de standaardroute om Kaap de Goede hebben de Hollandse schepen veel last van Spaanse en Portugese oorlogsschepen. Het wordt een reis vol hindernissen. Onderweg raken ze in gevecht met Portugezen, belanden ze in grote stormen, worden ze op sommige eilanden door de inheemse bevolking aangevallen en raken ze in Indië in gevecht met de Spanjaarden, maar uiteindelijk bereiken ze op 29 januari 1601 Java. Ze hebben dan nog maar één schip tot hun beschikking, Eentje heeft het contact met de mini-vloot bij Zuid-Amerika verloren en is teruggevaren, de andere twee gaan onderweg verloren. Op 4 februari zeilt Van Noort bij Java weg en vaart om Kaap de Goede Hoop heen terug naar Rotterdam, waar hij op 26 augustus na een reis van bijna drie jaar aan komt. Daarmee is Oliver van Noort de eerste Nederlander die om de wereld is gevaren. Van de oorspronkelijke 247 man aan boord zijn er bij terugkomst nog 35 over.
Op 13 september wordt in Antwerpen Jan Brueghel de Jonge geboren. Hij is de oudste zoon van Jan Brueghel de Oude en de kleinzoon van Pieter Breugel de Oude. In 1626 trouwt hij met een dochter van een schilder. Ook zijn drie zusters trouwen allemaal met een schilder. Zijn broer Ambrosius Brueghel wordt eveneens schilder, net zoals zijn zoon Abraham Brueghel. Het zit in de familie.

1602: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1602?

In 1602 wordt de ‘Generale Vereenichde geoctrooieerde Compagnie’ opgericht, later veel bekender geworden onder de naam ‘Vereenigde Oostindische Compagnie ‘ – de VOC.
Tot 1595 is de specerijenhandel op Oost-Indië volledig in handen van de Portugezen, gedekt door het pauselijke Verdrag van Tordesillas. Nederlandse kooplieden halen de specerijen voor de handel op in Portugese havens. Na de annexatie van Portugal door Spanje wordt het de Nederlandse handelsschepen echter verboden om de Portugese havens aan te doen. Daarop besluit de Republiek om de specerijen zelf op te gaan halen in Indië. In Rotterdam, Amsterdam en Zeeland worden daartoe een twaalftal compagnieën opgericht, maar Raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt vindt dat beter is dat deze compagnieën fuseren. Eén grote compagnie kan veel krachtiger optreden tegen de Spanjaarden, kan meer winst maken – belangrijk voor de financiering van de oorlog – en kan met grote tot oorlogsschepen omgebouwde handelsschepen naar Indië varen om daar een systeem van forten op te zetten om de Nederlandse belangen ter plekke te verdedigen.
Op 20 maart 1602 verlenen de Staten-Generaal een octrooi aan de VOC, waarin wordt vastgelegd dat vanuit de Republiek alleen de VOC het recht heeft zeehandel te drijven in het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat Magellaan. Het octrooi geldt voor een periode van 21 jaar en kan telkens verlengd worden.
Ingezetenen van de Republiek kunnen tot en met 31 augustus 1602 schriftelijk aangeven of ze geld willen investeren in de vennootschap. In totaal wordt er voor 6,4 miljoen gulden ingelegd. In Amsterdam zijn er 1143 investeerders die bij elkaar 3,7 miljoen gulden inleggen. Voor wat betreft de overige handelssteden zijn de Middelburgers (met 1,5 miljoen gulden) de grootste inschrijvers. Er wordt in de statuten vastgelegd dat er in de toekomst geen nieuwe aandelen zullen worden uitgegeven. Wel kunnen de aandelen van de VOC verhandeld worden, maar alleen in de regio waar de oorspronkelijke aandeelhouder woonde. Deze mogelijkheid tot het verhandelen van de aandelen kan gezien worden als de allereerste effectenbeurs ter wereld.
De VOC gaat voortvarend te werk. De eerste jaren wordt er zwaar geïnvesteerd in een gecombineerde handels – en oorlogsvloot om in Azië vaste voet aan de grond te krijgen. Om de specerijenhandel te monopoliseren worden er Indië talloze forten gebouwd. Duizenden huursoldaten worden in naam van de compagnie naar Indië gestuurd. Ook komt er een bestuurlijke organisatie in Indië aangevoerd door gouverneur-generaals.
Veel winst wordt er in de eerste jaren nog niet gemaakt maar vanaf zo’n beetje 1620 verandert dat. Het geldt stroomt binnen, de koersen van de aandelen stijgen in een rap tempo en in 1637 bereikt de beurswaarde van de VOC zijn hoogste punt aller tijden. Bij elkaar heeft het bedrijf dan een beurswaarde van 78 miljoen gulden. Dat is omgerekend naar het geld van nu zo’n 7.000 miljard euro, de hoogste beurswaarde ooit van een bedrijf.
Bij de strijd om Oostende is er sprake van een impasse. Er wordt voornamelijk in de duinen gevochten. Daarnaast wordt de stad continu beschoten. Het zit de weinige achtergebleven inwoners – de meesten zijn naar Zeeland vertrokken, de stad wordt voornamelijk nog door soldaten bewoond – niet mee. Er breekt in de stad namelijk een pestepidemie uit. Per dag sterven er zo’n zestig tot tachtig mensen aan de ziekte, meer dan door het oorlogsgeweld.
In een poging om de Spaanse belegeraars bij Oostende weg te lokken vallen de Staatse troep met een groot leger van 20.000 man de vestigingsplaats Greve aan, Dit in de hoop dat de troepen bij Oostende de troepen bij Greve komen ondersteunen. De Spaanse troepen bij Oostende blijven echter zitten waar ze zitten. Greve wordt verdedigd door zo’n 1500 man. Na een beleg van twee maanden geven ze zich over. Eén van de legeraanvoerders van Maurits bij het beleg van Greve is zijn 18-jarige halfbroer Frederik Hendrik.
In 1602 komt de Italiaan Ambrogio Spinola, samen met een leger van 9.000 door hem zelf gefinancierde mannen, in Vlaanderen aan en biedt daar zijn diensten Koning Filips III aan. Deze maakt graag gebruik van het aanbod. Zijn zwager Albrecht van Oostenrijk bakt er als opperbevelhebber van het leger niet zo veel van. Al spoedig wordt Spinola de belangrijkste legeraanvoerder van de Spanjaarden in de Zuidelijke Nederlanden.
De Groote Sint Annapolder, een polder van zo’n 100 hectare in Zeeland, wordt drooggelegd.
Bij een gevangenenruil met de Spanjaarden komt Piet Hein vrij. Een jaar later wordt hij als kapitein van de ‘Kleine Neptunus’ opnieuw gevangen genomen en wordt hij opgesloten in het fort van Havana op Cuba. In 1507 is hij terug in de Nederlanden. Hoe hij de tweede keer vrij is gekomen is onbekend.

1603: Gouda; foto genomen op 26 september2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1603?

Op 24 maart overlijdt de Engelse koningin Elizabeth. Ze wordt opgevolgd door Jacobus I. Hij denkt heel anders over de oorlog met Spanje dan zijn voorgangster, Binnen een jaar sluit hij vrede met Spanje, waarmee de Nederlanden een oorlogspartner in de strijd tegen Spanje verliest.
Op 26 mei vindt de zeeslag bij Sluis plaats. Het is in zoverre een unieke slag omdat aan beide kanten galeien worden ingezet, snelle schepen met roeiers aan boord, De grootste galeien worden bemand door zo’n 250 roeiers en hebben daarnaast nog zo’n 200 soldaten aan boord. Het doel van de Spaanse legeraanvoerder Federico Spinola – hij is een broer van Ambrogio Spinola – is om in Walcheren te landen. Zover komt hij niet. De Spanjaarden moeten zich na een korte maar felle slag op de Schelde terugtrekken. Ze verliezen 47 man, waaronder Ambrogio Spinola zelf, die zwaar gewond raakt en even later overlijdt. De slag bij Sluis is de enige zeeslag tijdens de Tachtigjarige Oorlog waarbij aan beide zijden galeien worden ingezet.
Admiraal Jacob van Heemskerck verovert in de Straat Malakka een volgeladen Portugese koopvaarder. De Portugezen eisen op grond van het zeerecht de lading terug, waar de VOC geen gehoor aan geeft. Het leidt tot een een openbare rechtszitting. Deze gebeurtenis zal voor de rechtsgeleerde Hugo de Groot aanleiding zijn om een verhandeling over het zeerecht te schrijven, waarin hij stelt dat de zee internationaal grondgebied is en dat alle naties de vrijheid hebben om deze te gebruiken voor zeevarende handel. In 1609 publiceert hij hier het boek ‘Mare Liberum (De Vrije Zee) over.
In Lutjegast wordt Albert Tasman geboren. Hij zal later als ontdekkingsreiziger in dienst treden van de VOC.
Op 26 juni breekt er brand uit in Breda. Er gaan 53 huizen in de vlammen op. Prins Maurits schenkt 1000 gulden voor de wederopbouw.
Bij Bellingwolde en Blijham in Groningen worden nieuwe dijken aangelegd. Enkele bewoners tekenen bezwaar aan tegen een dijk over hun land, maar dat wordt afgewezen.

1604 Foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1604?

Ambrogio Spinola verovert in het voorjaar van 1604 het een na het andere bolwerk bij Oostende. Daarnaast wordt de stad in maart ook nog eens getroffen door een zware storm die veel schade aanricht. Als de beloofde troepen uit het noorden niet komen opdagen, besluiten de verdedigers van de stad in september dat de situatie hopeloos is en beginnen onderhandelingen. Op 22 september geeft de stad zich over. ’s Avonds nodigt Spinola de overwonnen officieren uit op een banket. De 4500 manschappen mogen met medeneming van hun wapens de compleet verwoeste stad verlaten en schepen zich in richting Zeeland. De inname van Oostende, de laatste Staatse stad in Vlaanderen, betekent in de praktijk de definitieve scheiding van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden.
De VOC probeert niet alleen voet aan wal te krijgen in Indië maar ook in India. Steven van der Haghen, hij is admiraal op de eerste vloot van de VOC, doet in opdracht van de kamers van Amsterdam, Hoorn en Enkhuizen in 1604 met zeven VOC-schepen een vergeefse poging om de Portugezen te verdrijven uit Goa, een regio gelegen in het westen van India.
Prins Maurits benoemt Simon Stevin tot kwartiermeester. In deze functie zal hij zich onder andere bezig gaan houden met met zaken als vestingbouw, verdediging en navigatie. In 1584 heeft hij al een boek over vestingbouw geschreven getiteld ‘De Stercktenbouwing’. Ook blijft Stevin toekomstige ‘vernuftelingen’ (ingenieurs) opleiden aan de Universiteit van Leiden. Opvallend is dat hij zijn wetenschappelijk werken publiceert in de Nederlands taal. Hij ‘vertaalt’ daarbij veel Griekse en Latijnse wetenschappelijke woorden in nieuwe Nederlandse woorden. Aan Simon Stevin hebben we bijvoorbeeld de woorden: evenaar, evenwijdig, loodrecht, middellijn, rede, scheikunde, wiskunde en wijsbegeerte te danken.
De Amsterdamse schoolmeester Willem Bartjens schrijft het rekenboek ‘De Cijfferinghe van Mr. Willem Bartjens’. Hierin beschrijft hij een volledig nieuwe rekenmethode. Bartjens illustreert zijn rekenboek met gedichten, meestal lofzangen, van en op zichzelf en zijn vrienden, waaronder Vondel. Het boek zal vele malen herdruk worden. (Vandaag de dag leeft zijn naam nog steeds voort in de uitdrukking ‘Volgens Bartjens’.)

1605: Katwijk; foto genomen op 11 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1605?

In Brabant vinden een aantal veldslagen plaats tussen de Spaanse en de Hollandse troepen. Zo verovert Prins Maurits met een groot leger het kasteel van Wouw. Na een belegering van vijf dagen geven de 85 verdedigers zich over. Op hun beurt proberen de Spaanse troepen tot twee keer toe Bergen op Zoom te veroveren, maar beide keren mislukt dit. Over deze mislukte aanvallen op Bergen op Zoom wordt een geuzenlied geschreven met de titel ‘Merck toch hoe sterck’. (Het zal eeuwenlang populair blijven en wordt in 1906 opgenomen in de liedbundel ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’ . Steven Spielberg gebruikt het lied in zijn serie ‘Band of Brothers’ uit 2001. In de aflevering waarin de geallieerden Eindhoven binnentrekken, wordt het lied luidkeels gezongen door de inwoners van Eindhoven.)
In het oosten van het land hebben de Spanjaarden wel succes. Ze hebben er een grote troepenovermacht. Oldenzaal wordt door zo’n 15.000 soldaten in Spaanse dienst belegerd. De 500 verdedigers van de vesting geven zich na de eerste kanonschoten dan ook direct over.
De spanningen tussen Johan van Oldenbarnevelt en Prins Maurits nemen verder toe. Nadat de val van Oostende wil Van Oldenbarnevelt dat Maurits met zijn troepen naar Vlaanderen trekt om daar terrein te heroveren. Maurits wil liever de strijd met de Spanjaarden in de oostelijke Nederlanden aan gaan. Het is echter de Staten-Generaal die de tienduizenden huursoldaten van Maurits betaalt en wie betaalt, die bepaalt. Met de nodige tegenzin besluit Maurits de Staten-Generaal hun zin te geven en onderneemt met zijn leger een poging om Antwerpen terug te veroveren.
Het wordt een fiasco. Samen met Ernest van Nassau vaart Maurits met een Staatse legermacht die zich aan boord bevindt van zo’n 200 schepen over de Schelde naar Antwerpen. Vlak voor Antwerpen worden de schepen vanaf beide oevers hevig met kanonnen beschoten. Ernest van Nassau landt op de ene oever bij Blokkersdijk, Maurits op de andere oever bij Oosterweel. De strijd verloopt rampzalig voor de Staatse troepen. Zo’n 500 man sneuvelen en al snel hijsen Ernest van Nassau en Maurits de zeilen weer en varen terug.
Bij Ochten in de Betuwe breekt de Waaldijk door. (Het zal niet de laatste keer zijn dat zoiets hier gebeurt. De dijk bij Ochten blijft eeuwenlang een zwak punt Zelfs in 1995 dreigt de dijk nog door te breken. Het hele dorp wordt bij die gelegenheid geëvacueerd.)
In ’s Heerenberg wordt Mechteld ten Ham van hekserij beschuldigd. Ze wordt in het water gegooid. Als ze niet naar de bodem zakt en verdrinkt, maar er in slaagt om zich drijvende te houden, wordt dit als bewijs gezien dat ze een heks is. Ze wordt daarop in het openbaar verbrand.

1606: Delft; foto genomen op 26 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1606?

Ook dit jaar wordt er weer zwaar gevochten tussen de Spanjaarden en de Staatse troepen. Zo veroveren de Spanjaarden het Gelderse Bredevoort om deze plaats een week later weer te verliezen. De Spaanse verrassingsaanval op Sluis mislukt vanwege een defecte klok. De Spanjaarden willen de stad van twee kanten tegelijkertijd aan vallen: via de Oostpoort en via de zuidkant. Ze hebben afgesproken om op beide plaatsen de aanval in te zetten op het moment dat de klok in de Belforttoren van Sluis slaat. De klok slaat echter niet en de Spanjaarden denken aan verraad. De soldaten aan de Oostpoort vallen op een gegeven moment nog wel aan, maar die aan de zuidkant niet. De aanval bij de Oostpoort wordt afgeslagen. De reden dat de klok niet slaat, is echter geen verraad, maar komt omdat de klokkensteller Jantje van Sluis op de kermis te veel gedronken heeft om de klok te kunnen stellen. Zijn zoon en neef besluiten daarom om de klok voor hem te stellen, maar trekken te hard aan het touw, waardoor dit te strak komt staan en de klok niet slaat. (Jantje van Sluis wordt tegenwoordig jaarlijks in Sluis als de held van Sluis herdacht.)
Aan het boord van zijn schip ‘De Duyfken’ “ontdekt” de Nederlandse ontdekkingsreiziger Willem Jansz in het voorjaar van 1606 het nieuwe continent Australië. Hij landt er ergens in het noorden.
In Leiden wordt op 15 juli 1606 Rembrandt van Rijn geboren. Zijn vader is molenaar en bezit twee molens in Leiden.
Als op 6 oktober viceadmiraal Reinier Claeszen ziet dat zijn vloot na een zeeslag van twee dagen voor de kust van Portugal de strijd met een Spaanse vloot verliest, kiest hij er voor om in plaats van zich over te geven zijn (lek geschoten) schip op te blazen. Hij werpt een brandende lont in een kruitvat, waarop het schip met zestig man aan boord de lucht in vliegt. (Een voorbeeld dat Van Speijk in 1831 zal volgen.)

1607: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1607?

Tijdens de Slag bij Gibraltar verrast een Nederlandse vloot van 26 schepen onder leiding van admiraal Jacob van Heemskerck op 25 april de Spaanse schepen die in de haven van Gibraltar liggen. De Spanjaarden verliezen hun gehele vloot van 21 schepen. Ook sneuvelt de bevelhebber aan Spaanse kant Álvarez de Avilés. Wie ook sneuvelt is Jacob van Heemskerck, de man die Nova Zembla overleefde en dodo’s zag op Mauritanië. Een kanonskogel (het tweede schot dat het Spaanse vlaggenschip ‘San Augustino’ afvuurt) treft het linkerbeen van de in volle wapenrusting op het dek staande admiraal. Hij krijgt een grafmonument in de Oude Kerk in Amsterdam. Volgens oud gebruik wordt zijn wapenrusting boven het graf gehangen. Het linker dijstuk van het harnas dat is verbrijzeld door de kanonskogel ontbreekt.

In Vlissingen wordt op 24 maart Michiel Adriaenszoon de Ruyter geboren.
In 1607 zijn beide partijen oorlogsmoe. Ook kost de oorlog beide partijen veel geld. De Noordelijke Nederlanden beginnen onderhandelingen met de Spanjaarden over een vrede. Vooral in de gebieden waar de voorgaande jaren het meeste is gevochten zoals Groningen, Overijssel en Gelre is de roep om vrede het grootst. In april 1607 wordt een staakt-het-vuren overeen gekomen.
De vredesonderhandelingen lopen echter vertraging op omdat koning Philips III door wil vechten, maar als bevelhebber Spinola hem duidelijk maakt dat hij dan elke maand 300.000 escudo’s (oftewel 750.000 Hollandse guldens) nodig heeft om zijn huursoldaten te betalen – Philips III heeft dat geld niet – geeft hij in oktober toestemming om verder te onderhandelen.
Erg vlot verlopen de onderhandelingen niet. Ook landen als Engeland, Frankrijk en enkele Duitse vorstendommen bemoeien zich er mee. In 1608 gaan de onderhandeling verder.
De 22-jarige schilder Hendrick Avercamp verhuist naar Kampen. Hij zal er veel beroemde winterlandschappen schilderen.
De Staten van Holland geven opdracht om het Beemstermeer droog te malen. Een dijk van 38 kilometer lengte wordt om het meer aangelegd en daar omheen een ringvaart. Onder toezicht van Jan Adriaenszoon Leeghwater – what’s in a name – pompen vervolgens 43 windmolens het meer leeg.

1608: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1608?

Op 31 januari komt e Italiaanse aanvoerder van de Spaanse troepen, per boot in Rotterdam aan. Hij reist daarna door naar Den Haag, waar vanaf februari vredesonderhandelingen worden gehouden. Tijdens de onderhandelingen eist de Spaans koning Filips III dat de VOC zich terugtrekt uit Indië en ook vrijheid van eredienst voor katholieken in de Republiek. Vooral de eis dat de VOC zich moet terugtrekken uit Indië is onbespreekbaar voor de Nederlanden.
Na bemiddeling van de Franse diplomaat Pierre Jeannin blijkt het wel mogelijk om een langdurige twaalf jaar durende wapenstilstand te sluiten op de voorwaarden van de eerder gesloten wapenstilstand. Als compromis voor de eis tot ontbinding van de VOC zegt Van Oldenbarnvelt toe dat de voorgenomen oprichting van de West-Indische Compagnie – deze zou zichten op Noord- en Zuid Amerika – niet door zal gaan. (Na afloop van het bestand zal de WIC in 1621 alsnog worden opgericht.) De meningen over het bestand zijn in de Nederlanden verdeeld. De bevelhebbers van het leger, Prins Maurits en graaf Willem Lodewijk, willen graag doorvechten. De Staten van Holland en Van Oldenbarnvelt zijn wel voor. Een wapenstilstand kan de handelspositie van de Republiek verstevigen en bovendien kan dankzij een bestand er flink bezuinigd worden de defensie-uitgaven. Uiteindelijk zal een meerderheid van de Staten-Generaal voor het bestand stemmen.
De VOC richt handelsposten op in het koninkrijk Ayutthaya (het huidige Thailand) en in Surat in India.
In Middelburg vraagt de Duits-Nederlandse brillenmaker en lenzenslijper Hans Lipperhey een patent aan “op seecker instrument om verre te sien” oftewel op een telescoop. Zijn uitvinding wordt tijdens een pauze van de Vredes-onderhandelingen in Den Haag gedemonstreerd. Vanaf de Mauritstoren in Den Haag kan men met hulp van de kijker de tijd op de kerkklok van Delft aflezen. Bij de demonstratie zijn niet alleen Prins Maurits, Frederik Hendrik en Ambrogio Spinola aanwezig maar ook veel diplomaten. Ze zien direct de mogelijkheden in die het apparaat biedt op het militaire slagveld en al snel verspreidt het nieuws van de uitvinding zich over Europa. Een jaar later komt de Italiaan Galileo met een verbeterde versie van de kijker op de proppen, waarmee hij tal van astronomische ontdekkingen zal doen.
De Leidse landmeter Jan Pietersz. Dou bedenkt een apparaat – de Hollandse Cirkel – waarmee hij hoeken groter dan 90 graden kan meten. Hij zal het apparaat veelvuldig gebruiken bij metingen voor de bedijking van de Beemster.

1609: Gouda; foto genomen op 26 september2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1609?

Volgt nog

1610: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1610?

Volgt nog

1611: Warmond; foto genomen op 6 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1611?

Volgt nog

1612: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1612?

Volgt nog

1613: Franeker; foto genomen op 21 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1613?

In Amsterdam wordt begonnen met het graven van de drie hoofdgrachten: de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht.
In Roermond vinden de beruchte Heksenprocessen plaats. De eerste vrouw die van hekserij wordt beschuldigd is Tryntjen van Zittaert. Ze wordt samen met haar dochtertje opgebracht. Het 12-jarige meisje “tovert” tijdens het spelen met andere kinderen munten uit haar mond. Dit wordt door een lid van de magistratuur gezien, die daarop haar en haar moeder gevangen laat nemen en hen betiteld van hekserij. De moeder wordt gemarteld en bekent dat ze 51 mensen, waaronder 41 kinderen, ‘dood heeft getoverd’. Ook geeft ze de namen van andere heksen. Ook deze worden vervolgd en gemarteld. Er worden steeds meer heksen ‘ontdekt’. Een maand lang worden er in Roermond elke dag twee heksen verbrand. De heksenjacht in Roermond zal tot november 1614 duren. In totaal worden zo’n 70 vrouwen als heks verbrand.
In Leiden volgt de 22-jarige Willebrord Snel van Royen – hij zal bekend worden onder zijn Latijnse naam Snellius – zijn overleden vader op als hoogleraar Wiskunde aan de Universiteit van Leiden. Snellius zal er een groot aantal wetenschappelijke werken publiceren. Hij is onder andere bekend door de wet van Snellius, een natuurwet uit de optica die aangeeft hoe lichtstralen gebroken worden op de overgang van het ene medium naar het andere medium. Soms zit hij ook wel eens mis. Zo is Snellius geen aanhanger van Copernicus’ heliocentrisch systeem, maar blijft hij vasthouden aan een systeem met de Aarde als middelpunt van het heelal.

1614: Amsterdam; foto genomen op 15 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1614?

Volgt nog

1615: Delft; foto genomen op 30 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1615?

Omdat veel Joden, die in Portugal bloot staan aan vervolging, naar Holland vluchten, krijgt de Delftse jurist Hugo de Groot van de Staten van Holland en West-Friesland de opdracht een reglement te ontwerpen, waarin de rechten en plichten van de nieuwkomers worden vastgelegd. Volgens De Groot zijn volkeren die weigeren om vreemdelingen toe te laten in zijn ogen ‘barbaars en onnatuurlijk’.
De VOC bezit in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden het monopolie op de zeeroutes om Kaap de Goede Hoop heen naar Indië. Hierdoor is het voor andere Nederlandse rederijen verboden om buiten VOC-verband per schip naar Azië te varen. De koopman Isaäc le Maire, één van de oprichters van de Vereenigde Oostindische Compagnie, is met ruzie bij de VOC vertrokken en wil een eigen route naar Azië vinden. Zijn zoon Jacob le Maire en schipper Willem Cornelisz Schouten vertrekken op 14 juni 1615 met de schepen ‘Eendracht’ en ‘Hoorn’ om een route om Zuid- Amerika heen naar Indië te vinden gebaseerd op ervaringen van Van Noort van zo’n tien jaar daarvoor.
In Groenlo (Grol) begint Willem Neerfeldt een brouwerij. Er wordt voor het eerst Grolsch bier gebrouwen.
In opdracht van de Staten van Groningen en Drenthe stellen in maart de landmeters Pieter de la Haye en Pieter Sems de grens vast tussen beide provinciën. Groningen accepteert de uitkomst niet, omdat Ter Apel daarin Drents wordt. In december komt de uit Groningen afkomstige Pieter Sems met een nieuwe landmeting aan. Nu blijkt Ter Apel in Groningen te liggen. Ditmaal accepteert Drenthe de uitkomst niet.
Peter Paul Rubens schildert in 1615 zowel ‘Diana en de nymfen vertrekken op jacht’ (thans in het bezit van het Cleveland Museum of Art) en ‘Venus en Cupido met een spiegel’, nu te zien in het Museo Thyssen-Bornemisza te Madrid.

1616: Den Haag; foto genomen op 12 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1616?

Op 1 januari breken de dijken bij het IJ op drie plaatsen door en loopt Waterland onder water. Eerder is dit ook al geschied in 1610. (Ook in 1621 en 1625 zullen de dijken er door breken.)
Borculo en Lichtenvoorde die beiden onder het gezag staan van het Duitse vorstbisdom Münster worden door het Staatse (Hollandse) leger belegerd, veroverd en vervolgens toegevoegd aan het Graafschap Zutphen.
Willem Cornelisz Schouten en Jacob Le Maire zijn bij Kaap Hoorn aangekomen – die dan nog naamloos is – en varen er om heen. Ze vernoemen de kaap naar de stad Hoorn, de geboorteplaats van Schouten. Uiteindelijk bereiken ze na een lange reis Batavia, waar ze echter direct door Jan Pieterszoon Coen gevangen worden gezet en vervolgens (via de “standaard” route) naar Nederland worden teruggestuurd. Hij gelooft niet dat ze een route om Zuid-Amerika hebben gevaren.
Op het Binnenhof wordt Jan van Wely, een Amsterdamse juwelier die sierraden komt verkopen aan Prins Maurits door diens kamerheer en een adelborst van de lijfwacht beroofd en vermoord. Dat vermoorden kost nogal wat moeite. Eerst wordt Van Wely in het hoofd geschoten. Als hij dan nog niet dood blijkt te zijn, wordt hij met een mes gestoken, om vervolgens als hij nog steeds blijkt te leven gewurgd te worden. De daders worden gearresteerd, gemarteld en daarna geradbraakt. Het vonnis wordt voltrokken op het Groene Zoodje net buiten het Binnenhof.

1617: Schoonhoven; foto genomen op 31 oktober 2023

1618: Amsterdam; foto genomen op 15 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1618?

Volgt nog

1619: Utrecht; foto genomen op 21 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1619?

In mei begint het proces tegen Johan van Oldenbarneveldt (de raadpensionaris van de Staten van Holland), Gilles van Leedenberch (de raadpensionaris van de Staten van Utrecht), Rombout Hogerbeets (de raadspensionaris van Leiden) en de rechtsgeleerde Hugo de Groot. Ze zijn een half jaar eerder nadat de ‘strijd’ tussen Johan van Oldenbarneveldt en prins Maurits steeds verder escaleerde gearresteerd. Van Oldenbarneveldt en Van Leedenberch worden vanwege ‘landsverraad’ ter dood veroordeeld. Hogerbeets en Hugo de Groot krijgen een levenslange gevangenisstraf, uit te zitten op Slot Loevestein.
Op 13 mei wordt Van Oldenbarneveldt op het Binnenhof onthoofd. Zo’n 3000 man komen kijken. Vanaf het schavot spreekt hij de menigte toe: “Mannen, gelooft niet dat ik een landverrader ben, ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goede patriot, en zo zal ik sterven.” Zijn allerlaatste woorden zijn: “Maak het kort, maak het kort.” Veelal wordt gezegd dat dit tot de beul is gericht, maar hij zegt het waarschijnlijk tegen zijn knecht, Jan Francken, die vlak voor de executie afscheid van hem komt nemen. Van Oldenbarneveldt wordt bijgezet in het familiegraf van zijn schoonzoon Cornelis van der Mijle, gelegen in de grafkelder van de graven van Holland onder de Hofkapel aan het Binnenhof.
Het vonnis en de onthoofding van Van Oldenbarneveldt levert prins Maurits veel kritiek op, onder andere van Louise de Coligny (de weduwe van Willem van Oranje en stiefmoeder van prins Maurits). Ook Vondel hekelt het besluit en schrijft twee protestgedichten. Het levert hem een boete op van 300 gulden.
Voor Gilles van Leedenberch is het vonnis een postume veroordeling. Hij heeft eerder zelfmoord gepleegd. Toch wordt zijn vonnis “voltrokken”. Zijn doodskist met zijn lichaam wordt aan een galg opgehangen. Later wordt hij bijgezet in de kapel van Slot Zuylen bij Utrecht.
In Brussel ontwerpt op verzoek van het stadsbestuur de beeldhouwer Hiëronymus Duquesnoy de Oudere een beeld dat we vandaag kennen als ‘Manneke Pis’. Het wordt geplaatst op de hoek van de Stoof- en de Eikstraat. Daar staat vermoedelijk al in de veertiende eeuw een fontein met een plassend mannetje. Zo bestaat er een archiefstuk uit 1452, dat de woorden ‘daer dmenneken pist’ gebruikt als plaatsaanduiding voor de straathoek. Hoe dat beeld er uit ziet, is onbekend.
Tijdens een reis naar Oost-Indië ontploft in het schip van Willem IJsbrantszoon Bontekoe uit Hoorn het aanwezige buskruit. Oorzaak is een brand. Er komen 117 scheepslieden om het leven. Bontekoe overleeft de ontploffing. Wel raakt hij gewond. Na een tocht van dertien dagen over zee met twee sloepen bereiken de overlevenden een eilandje in de buurt van Sumatra. In 1646 schrijft Bontekoe over deze tocht een boek in de vorm van een scheepsjournaal. Zijn oorspronkelijke scheepsjournaal is bij de ontploffing verloren gegaan. Het boek wordt wereldwijd vertaald en zal de inspiratie zijn voor het in 1924 verschenen beroemde jeugdboek ‘De scheepsjongens van Bontekoe’ van Johan Fabricius.

1620: Delft; foto genomen op 30 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1620?

De Pilgrim Fathers, een groep Engelse puriteinen die zich in Leiden hebben gevestigd, vertrekken na een verblijf van elf jaar in Nederland vanuit Delfshaven naar Amerika.
Cornelis Drebbel, een Nederlandse technicus en uitvinder, construeert een onderzeeboot. Bij een demonstratie vaart het exemplaar met twaalf mannen aan boord in drie uur tijd op dieptes variërend tussen vier en vijf meter onder het wateroppervlak van de Theems van de Tower in Londen naar Greenwich.
Simon Stevin overlijdt op 72-jarige leeftijd in Den Haag. Hij is één van de beste Nederlandse wetenschappers uit de geschiedenis, vooral nog bekend door de vele boeken die hij tijdens zijn leven heeft geschreven, waarvan ‘De Thiende (1585) en de Weegconst en Weeghdaet (1586) de bekendste zijn. Hij schrijft daarnaast boeken over interest-tafels (dat toen nog als een saai koopmansgeheim wordt beschouwd), meetkunde, algebra, hydrodynamica en kosmografie (waarbij hij het Copernicaans stelsel verdedigde). Andere boeken, bijvoorbeeld Stercke Bou door Spilsluysen (1617 gaan over ingenieursproblemen.
In tegenstelling tot de meeste van zijn tijdgenoten schrijft Stevin zijn boeken niet in het Latijn maar in het Nederlands. Hij vindt het belangrijk dat het gewone volk, dat geen Latijn kent, ook kennis kan nemen van wetenschappelijke werken. Of zoals hij het zelf zegt: “Ommedat al de werelt gheen Latijn can.” Samen met Jan Cornets de Groot verbetert hij in opdracht van de stad Delft ook een systeem van watermolens dat het water uit de polders rondom Delft moet reguleren en dat ook de waterverplaatsingen ten behoeve van de Delftse brouwerijen moet verbeteren. Ook is hij bekend van de grote zeilwagen die hij voor Prins Maurits bouwt, waarmee deze in twee uur tijd met twintig man aan boord over het strand van Scheveningen naar Petten zeilt.
Frederick de Vrij, de burgemeester van Amsterdam, gooit persoonlijk de Sinterklaaskraampjes op de Dam omver om een eind te maken aan de “paapse stoutigheden” in zijn stad.
Er vinden onderhandelingen plaats met de Spanjaarden om het twaalfjarig bestand te verlengen maar deze leiden tot niets.

1621: Delft; foto genomen op 22 augustus 2022

Wat gebeurt er in Nederland in 1621?

Na het Twaalfjarig Bestand wordt de Tachtigjarige Oorlog tussen de Nederlanden en Spanje hervat en hernemen de vijandelijkheden. De Spanjaarden vallen, net zoals al eerder in 1606, tevergeefs de vestigingsstad Sluis aan.
Jan Pieterszoon Coen richt als gouverneur-generaal van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (de VOC) een bloedbad op de Banda-eilanden aan. “Van de 15.000 bewoners zijn er nog maar 1.000 over. De rest is gedood, gevlucht of in slavernij afgevoerd naar Batavia. Allemaal om het monopolie op nootmuskaat voor de compagnie veilig te stellen.“, aldus het Nationaal Archief vandaag de dag.
Hugo de Groot, die in 1619 na onenigheid met Prins Maurits vanwege ‘hoogverraad’ is veroordeeld tot een levenslange gevangenschap (‘ter eeuwige gevangenisse‘), ontsnapt in een boekenkist uit slot Loevestein. De rest van zijn leven brengt hij als banneling door in het buitenland en schrijft daar vele stukken. Zo zet hij in zijn werk ‘De iure belli ac pacis (‘Over het recht van oorlog en vrede’) de grondbeginselen van het volkenrecht uiteen.
In september spoelt een springvloed een deel van de Velserdijk weg. Het water stroomt het land op tot aan Amsterdam.
De West-Indische Compagnie (WIC) wordt opgericht. De onderneming krijgt van de Staten-Generaal het alleenrecht op kolonisatie, handel en kaapvaart in de gebieden rond de Atlantische Oceaan, waaronder Nieuw-Nederland in Noord Amerika, de kolonies in Zuid-Amerika en de kolonies in het Caribisch gebied.

1622: Gouda; foto genomen op 26 september2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1622?

Volgt nog

1623: Amsterdam; foto genomen op 15 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1623?

volgt nog

1624: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1624?

De in Spaanse dienst getreden graaf Hendrik van den Bergh valt samen met zesduizend soldaten de slechts door 30 man Staatse troepen verdedigde Schans IJsseloord bij Arnhem aan. Na de verovering van de Schans trekt hij tijdens de zogeheten ‘Inval van de Veluwe’ plunderend ‘het Kwartier van de Veluwe’ en ‘het Graafschap Zutphen’ binnen. Hij steekt onder ander de kastelen bij Spankeren en Brummen in brand en ook nog eens zestien huizen in Ede. Toegesnelde Staatse troepen sluiten bij Arnhem zijn toevoerwegen af, waardoor de voedseltoevoer naar het Spaanse leger stokt en Hendrik van den Bergh zich uiteindelijk moet terugtrekken.
In augustus begint de in Spaanse dienst getreden Italiaan Ambrogio Spinola met het beleg van Breda. De stad zal in juni 1625 vallen.
De pest breekt uit. Het is de tweede grote epidemie na die van 1604 -1605 tijdens de tachtigjarige oorlog. De ziekte kost aan duizenden mensen het leven. Zo sterft in steden als Amsterdam, Dordrecht en Groningen ongeveer 20% van de bevolking.
In Haarlem breekt na prijsstijgingen een volksoproer uit.
Bij Harmelen breekt een dijk in de Lek. Het gat wordt voorlopig provisorisch gedicht, maar door geldgebrek wordt het pas negen maanden later definitief gedicht.
Het schip ‘Nieu Nederlandt’ van de West-Indische Compagnie, leg in mei aan bij wat nu het Governors Island heet, gelegen bij het huidige Manhattan in New York. Aan boord bevindt zich de eerste groep Hollandse kolonisten, zo’n dertig families sterk, voornamelijk afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden. Het zal het begin van het huidige New York zijn.
In 1622 is een Hollandse vloot onder leiding van Cornelis Reijersen geland op het Chinese eiland Penghu en heeft daar een fort gebouwd. Twee jaar later vallen zo’n 10.000 Chinezen in jonken het door 850 man en 20 kanonnen verdedigde fort aan. De verdedigers en de Chinezen komen overeen dat de Hollanders zullen vertrekken. Ze mogen zich vestigen op Taiwan dat de Chinezen niet beschouwen als Chinees grondgebied. In augustus 1924 wordt het fort op Penghu afgebroken. Met een groot deel van het materiaal wordt vervolgens op Taiwan Fort Zeelandia gebouwd.
Frans Hals schildert ‘De lachende cavalier’. Vincent van Gogh zou later aan zijn broer schrijven: “Wat is het een genot zo’n Frans Hals te zien, wat is ’t heel anders dan de schilderijen – er zijn er zóó veel – waar zorgvuldig alles op dezelfde wijze is gladgestreken.”

1625: Enkhuizen; foto genomen op 22 augustus 2022

Wat gebeurt er in Nederland in 1625?

De Kamer Amsterdam van de West-Indische Compagnie (WIC) , geeft opdracht tot de bouw van een fort en tien bouwwerken op een eiland voor de Noord-Amerikaanse kust, het huidige Manhattan.
De Spaanse troepen veroveren naar een beleg van ruim negen maanden Breda. Daarmee gaat de stad verloren die in 1590 dankzij ‘het turfschip van Breda’ door prins Maurits is veroverd. Tijdens het maanden durende beleg komen vele binnen- en buitenlandse “ramptoeristen” de langdurige belegering bekijken, waaronder prins Ladislaw Wasa, de latere Poolse koning. Twaalf jaar later zal Prins Frederik Hendrik de stad na een beleg van bijna drie maanden weer terugveroveren.
Prins Maurits overlijdt op 57-jarige leeftijd. Hij wordt opgevolgd door zijn halfbroer, de 36-jarige Frederik Hendrik. Vanwege zijn succesvolle belegeringen zal deze de bijnaam ‘stedendwinger’ krijgen.
Een Spaans-Portugese vloot herovert in het noordoosten van Brazilië de stad Salvador de Bahia op de WIC. Een jaar eerder is de stad in Hollandse handen gevallen. Na het verlies van de stad stichten de Nederlanders iets meer naar het noorden in 1630 een nieuwe kolonie, Nederlands-Brazilië.
Door een stormvloed loopt de net drooggemalen Purmerpolder weer onder water en kan men opnieuw beginnen met het droogmalen.
Op 25 november wordt de schilder Paulus Potter geboren. Ook Jan Steen wordt in 1625 geboren, onbekend is op welke dag.

1626: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1626?

Volgt nog

1627: Schoonhoven; foto genomen op 31 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1627?

Volgt nog

1628: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1628?

Volgt nog

1629: Delfshaven Rotterdam; foto genomen op 15 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1629?

De eerste acht oorlogsjaren na het aflopen van het twaalfjarig bestand zijn niet goed verlopen voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Per saldo is het enige nieuwe grondgebied dat de republiek er in die tijd bij heeft gekregen de gebieden die ontstonden na inpolderingen. Daarentegen kennen de Spaanse troepen vooral in Brabant de nodige successen met als hoogtepunt de verovering van Breda in 1625.

Het groene gebied is het gebied dat de Spaanse troepen hebben veroverd na het twaalfjarige bestand. Het lichtbruine gebied is de onafhankelijke prinsbisdomstaat Luik. Afbeelding ‘Nederlandse Leeuw’ zoals geplaatst op de Wikipedia.

In het voorjaar van 1629 kennen de Spanjaarden de nodige problemen. Mede door het verlies van de grote zilvervloot van 1628 (veroverd door de troepen van Piet Hein) en de kosten van de oorlogen die Spanje voert in de Nederlanden en in Italië – waar Spanje tijdens de zogeheten ‘Mantuaanse Successieoorlog’ in gevecht is met Frankrijk – is de Spaanse schatkist zo goed als leeg. Spanje heeft daardoor minder geld in kas om grote aantallen soldaten in te huren. Frederik Hendrik stelt daarop de staten voor om ’s Hertogenbosch, de belangrijkste Brabantse stad in Spaanse handen, aan te vallen. Er wordt door de staten een oorlogskas van 1,7 miljoen gulden beschikbaar gesteld, waarmee voor de aanval op ’s Hertogenbosch een leger van 28.000 man (24.000 man voetvolk en 4.000 ruiters; voornamelijk buitenlandse huursoldaten) kan worden ingehuurd. De bevelhebber van de Spaanse troepen, Hendrik van den Bergh – nota bene een volle neef van Frederik Hendrik; hij zou in 1632 overlopen naar de Staatse troepen – beschikt over een kleiner leger van zo’n 23.000 man, waarmee hij heel Brabant moet verdedigen.
Op 1 mei begint het beleg van Den Bosch. De Spanjaarden zijn verrast. Ze hadden rekening gehouden met een aanval op Breda. De eerste weken zullen later beslissend blijken te zijn. Tijdens deze weken omsingelen de troepen van Frederik Hendrik de stad en leggen er allerlei waterwerken aan. Ze leiden de loop van drie riviertjes (de Dommel, de AA en de Dieze) om, zodat er geen water meer de stad instroomt, bouwen een aantal molens, zowel windmolens als rolmolens (dat zijn door paarden aangedreven molens), zodat ze het moerassige land tussen de stad en hun omsingelingslinie kunnen droogmalen. (Zie hier een tekening uit 1630 van dergelijke bij het beleg van Den Bosch gebruikte rolmolens.)

Ook leggen de troepen met hulp van boeren een 45 km lange ringdijk van 1,80 meter hoog aan met aan de buitenkant een gracht, om zich hiermee te kunnen beschermen tegen aanvallen van een eventueel Spaans ontzettingsleger. Ze slagen er in om dit alles binnen vier weken te doen. Hierdoor komt een Spaanse ontzettingsleger te laat om de inmiddels goed beveiligde Staatse troepen aan te kunnen vallen. Ook beginnen de Staatse troepen met het graven van zigzag-loopgraven richting stad.

In juli trekt Hendrik van den Bergh, samen met de troepen van zijn bondgenoot de Duitse keizer Ferdinand II, de Veluwe binnen. Ze beschikken gezamenlijk over een leger van ruim 15.000 man. Ze hopen met deze aanval op de Veluwe de Staatse troepen weg te lokken bij Den Bosch. Hoewel ze al snel Amersfoort veroveren werkt deze opzet niet. Het grootste gedeelte van de Staatse troepen blijft bij Den Bosch. De Hollandse Staten huren duizenden nieuwe huursoldaten in om de vijandelijke troepen op de Veluwe te bevechten. Op het hoogtepunt van de strijd in de Nederlanden omvat het Staatse leger in 1629 in totaal zo’n 80 à 90.000 man, het hoogste aantal dat het Staatse leger in dienst heeft tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Eind augustus trekken de Spaanse troepen en die van de keizer zich terug van de Veluwe.
Op 14 september geeft ’s Hertogenbosch zich over. Door de afsluiting van de Dieze, die in de stad als open riool wordt gebruikt, stinkt het gigantisch in de stad en breken er ziektes uit. Na de verovering worden alle katholieke gebouwen in de stad gesloten dan wel in gebruik genomen door de hervormden. De verovering van ’s Hertogenbosch zal het keerpunt zijn van de oorlog.
In Den Haag wordt op 14 april Christiaan Huijgens geboren. Hij is de tweede zoon van Constatijn Huijgens, die bekend is geworden als dichter en adviseur van de Oranjes. Christiaan Huijgens zal een beroemde wis-, natuur- en sterrenkundige worden. Ook is hij de uitvinder van het slingeruurwerk
Op 4 juni loopt de Oost-Indiëvaarder de Batavia aan de grond voor de kust van Australië. De bemanning zoekt een goed heenkomen op het nabijgelegen Beacon Island. Zo’n veertig man komen hierbij in de branding om. De kapitein besluit daarop om met veertig man in een grote sloep naar Batavia te roeien om daar hulp te halen. Zodra hij weg is, breekt er onder de achterblijvers een muiterij uit. De muiters voeren een waar schrikbewind en doden meer dan 120 man. Als er na enige tijd hulp komt van een passerend schip worden de muiters gevangen genomen (en later opgehangen). In totaal overleven slecht 68 van de 341 opvarenden de reis van de Batavia.
Op 17 juni sneuvelt Piet Hein tijdens een gevecht met een kleine vloot van kapers uit Duinkerken. De Republiek heeft veel last van kapers die hun thuisbasis hebben in het door Spanje gecontroleerde Duinkerken. Ze beschikken over kaperbrieven uitgegeven door de Spaanse Admiraliteitsraad te Brussel. Met kleine vloten van oorlogsschepen vallen de kapers regelmatig Hollandse handelsschepen van de VOC aan. Veroveren ze een Hollands schip, dan mogen ze van de Spanjaarden 55% van de buit zelf houden, 10% van de buit moeten ze afdragen als belasting en 35% moeten ze schenken aan de armenzorg. Tijdens een gevecht tussen een kleine Hollandse oorlogsvloot met drie Oostender kaperschepen wordt Piet Hein geraakt door een kanonskogel van 8 pond en is op slag dood. Maarten Harpertszoon Tromp, hij is dan nog een gewone kapitein en geen admiraal, slaagt er daarna met zijn bemanningsleden in om twee van de drie kaperschepen te laten en zinken de derde zwaar te beschadigen.

1630: Den Haag; foto genomen op 1 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1630?

Admiraal Hendrick Lonck, die twee jaar eerder samen met Piet Hein de zilvervloot op de Spanjaarden heeft veroverd, voert in dienst van de WIC het bevel over een Nederlandse kolonisatie-expeditie van 52 schepen, 15 sloepen en 3.780 matrozen. Op 14 februari veroveren ze de historische stad Olinda op de Portugezen, gevolgd door de verovering van de Braziliaanse staat Pernambuco. Al met al duurt de strijd een maand. Ze noemen het gebied Nederlands-Brazilië met de stad Recife als hoofdstad. De voornaamste reden om het gebied binnen te vallen zijn de suikerplantages. Brazilië is op dat moment de grootste suikerproducent van de wereld.
Constantijn Huygens, die vooral bekend staat als dichter, wordt door Frederik Hendrik benoemd tot de Raad en Rekenmeester van de Oranjes. Zijn taak is het mede beheren van hun goederen. Hij ontvangt hiervoor 1000 gulden per jaar.
In Amsterdam worden sluizen in de grachten aangelegd. Ze dienen om het water te verversen. Als een sluis dicht is, vult het water van de Amstel de grachten. Het water in de grachten staat na een tijdje hoger dan het water van het IJ. Bij eb wordt de sluis vervolgens open gezet en een deel van het water stroomt dan via het IJ naar de Zuiderzee. Zo wordt het water in de grachten ververst.
In Deventer richt Jacobus Revius het ‘Athenaeum Illustre’ op. Het is geen universiteit, maar een school voor hoger onderwijs. Het is een vervolgopleiding voor leerlingen van de Latijnse School in Deventer.
Na de verovering van ’s Hertogenbosch in 1629 door de Staatse troepen stelt de Spaanse koning Philips IV in 1630 een wapenstilstand voor. De staten zijn verdeeld. Het voorstel wordt afgewezen. Sommige staten hopen door te stoten naar de Zuidelijke Nederlanden, maar het beleg van ’s Hertogenbosch heeft zo veel geld gekost, dat er geen geld meer is voor een nieuw groot huurleger om dat plan tot uitvoering te brengen.
De droogmaling van de Heerhugowaard-polder wordt voltooid. In tegenstelling tot de Beemster blijkt de grond echter niet zo geschikt te zijn voor de landbouw. (Omstreeks 1670 overweegt men daarom zelfs even om het gebied maar weer onder water te zetten, omdat de opbrengst van de visvangst misschien lonender zal zijn, maar men ziet toch maar af van dat plan.)
Pieter Brueghel de Jonge schildert het schilderij ‘Het belastingkantoor’.

1631: Kasteel Duivenvoorde, Voorschoten; foto genomen op 17 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1631

Op 12 september vindt de Slag op de Slaak plaats. Na het afwijzen door de Hollanders van een Spaanse voorstel voor een wapenstilstand besluiten de Spanjaarden een poging te wagen om een wig te drijven tussen de provincies Holland en Zeeland met als bedoeling de Schelde, en daarmee de toegang tot Antwerpen, te beheersen. Ze willen een deel van Zeeland in handen zien te krijgen. Als eerste zijn ze van plan om een blokkade op te werpen op het Volkerak en Willemstad te veroveren. Op 6 september vertrekt vanuit de haven van Antwerpen een Spaanse vloot van zo’n 125 schepen, waaronder veel platbodems, met aan boord zo’n 4.300 soldaten en 1.200 zeelieden. Ze worden niet alleen uitgezwaaid door de Spaanse landvoogdes in de Nederlanden, Isabella van Spanje, maar ook door haar gasten Maria de Medici, zijnde de koningin van Frankrijk, en de pauselijke nuntius die de vloot veel succes toewenst met de woorden: “Gaat gij gezegenden, verslaat de gevloekten“
Als Frederik Hendrik van het uitvaren van de Spaanse vloot hoort, laat hij de gecombineerde Zeeuws-Hollandse oorlogsvloot van 50 schepen naar Zeeland varen, maar het duurt wel even voordat ze daar zijn. De Spaanse vloot vaart ondertussen binnendoor naar de Oosterschelde, waar een overhaast naar Tholen verplaatst Staats huurleger van 2.000 Engelsen nog net kan voorkomen dat de Spaanse soldaten er kunnen landen en het eiland bezetten. De Spanjaarden varen daarop om Tholen heen. Ten noorden van het eiland achterhaalt de Staatse oorlogsvloot onder leiding van viceadmiraal Marinus Hollaer de Spaanse vloot.
De Spanjaarden varen daarop de Slaak in, een nauwe vaargeul die voor hun onbekend gebied is. Het is er mistig en als de eerste Spaanse schepen onder vuur worden genomen, ontstaat er al snel paniek. Veel Spaanse soldaten springen overboord in een poging om via de slikken op het vaste land te komen. Zij worden daar gevangen genomen door de Staatse soldaten uit de forten van de Linie van de Eendracht. De Spaanse vloot wordt verslagen. Meer dan 1.500 Spanjaarden sneuvelen en zo’n 4.000 man worden krijgsgevangen genomen. De buitgemaakte schepen worden door Marinus Hollaer naar Dordrecht gevaren. Het hout van de schepen wordt gebruikt om bruggen te bouwen.
Een poging van een troepenmacht van zo’n 6.000 soldaten in Spaanse dienst, die gelegerd zijn in Breda, om de Spaanse vloot vanaf land te ondersteunen mislukt. Ze veroveren onderweg weliswaar Roosendaal en Oudenbosch, maar komen te laat om de Spaanse vloot te kunnen helpen. De toegang tot de Schelde blijft in Zeeuwse handen. Joost van den Vondel, wie anders, schrijft een gedicht over de Slag op de Laak: ‘Triomftorts over de Neêrlaegh der Koninglyke Vlote op het Slaak’.
Op 30 november overlijdt in Batavia op 39-jarige leeftijd de arts en ambtenaar Jacob de Bondt, ook wel Jacob Bontius genaamd. Zijn vader is buitengewoon hoogleraar geneeskunde aan de universiteit van Leiden en de lijfarts van zowel prins Maurits als van prins Frederik Hendrik. Jacob de Bondt kiest ook voor de geneeskunde, studeert af in Leiden en vestigt zich daar als arts. Op verzoek van Jan Pieterszoon Coen vergezelt hij deze naar Oost-Indië. Jacob de Bond geldt als één van de grondleggers van de tropengeneeskunde. In 1642 verschijnt postuum zijn boek ‘De medicina Indorum’. Het manuscript hiervan heeft hij al in 1631 naar zijn broer in Leiden gestuurd. In het boek beschrijft hij als eerste de tropische ziektes cholera en beriberi en hoe de lokale bevolking deze ziektes behandelt. Over hoe het is om beriberi te hebben, kan hij mee praten. Zelf is hij namelijk in 1628 door deze ziekte getroffen. Hij houdt zich ook bezig met het dierenrijk en introduceert als eerste in het westen het Maleise woord orang-oetan als naam voor de mensaap.
In 1631 verhuist de 25-jarige Rembrandt van Leiden naar Amsterdam. Hij koopt zich voor 1000 gulden in bij de kunsthandel van Hendrick Uylenburgh. Drie jaar later trouwt hij met diens nicht Saskia Uylenburgh.
Hugo de Groot keert tien jaar na zijn ontsnapping uit Slot Loevestein terug in Holland en meldt zich in Rotterdam in de hoop dat hij zich weer in Holland kan vestigen. De burgemeester van Rotterdam en ook de historicus en dichter P.C. Hooft vragen daarop de Staten van Holland om hem amnestie te verlenen voor zijn veroordeling uit 1619. Zelf vraagt Hugo de Groot dit niet aan, want hij is van mening dat hij niets fout heeft gedaan. Als in 1632 de Staten van Holland besluiten hem geen amnestie te verlenen en weer een arrestatiebevel voor hem uitvaardigen, vertrekt Hugo de Groot weer naar Parijs, waar hij in dienst treedt als gezant van Zweden.

1632: Voorburg; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1632?

Tijdens de Limburgse veldtocht verovert Frederik Hendrik de steden Roermond, Sittard, Venlo en Maastricht. Bij het beleg van Roermond sneuvelt op 2 juni graaf Ernst van Nassau, de stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe, en veldmaarschalk in de Staatse legers. Hij wordt tijdens een inspectie van de loopgraven door een musketkogel in zijn hoofd getroffen. De kogel, en zijn vilten regenhoed met een kogelgat – hij zou de hoed gedragen hebben toen hij werd geraakt – behoort tot de collectie van het Rijksmuseum. Een wetenschappelijk onderzoek naar de hoed en het gat in 2020 doet vermoeden dat het inderdaad wel eens de hoed zou kunnen zijn die graaf Ernst van Nassau in 1632 droeg. Er worden sporen van bloed en ijzer op de hoed aangetroffen.
De verovering van Roermond, Sittard en Venlo verloopt verder zonder veel gevechten, maar die van Maastricht gaat niet zonder slag of stoot. In de stad bevindt zich een Spaans garnizoen van 3.000 man. Buiten de stad heeft het 21.000 man tellende leger van Frederik Hendrik tot twee keer toe te maken met een Spaans leger dat de omsingeling van de stad wil doorbreken. Het eerste Spaanse ontzettingsleger van zo’n 24.000 man sterk besluit echter om de strijd niet aan te gaan met de Staatse troepen want ze vinden dat die te goed zijn ingegraven. Een tweede Spaans leger van zo’n 16.000 man gaat op 17 augustus wel de strijd aan. Er volgt een bloedige veldslag waarna de Spaanse troepen die veel verliezen leiden zich terug trekken. Vier dagen later geeft de stad zich over en trekken de Staatse troepen Maastricht binnen.
Eén keer per jaar laat het Amsterdamse Chirurgijnsgilde voor genodigden een openbare ontleding zien. Het daarbij gebruikte lichaam is van een geëxecuteerde crimineel. In 1632 is dat de 41-jarige Aris Kindt die een dag eerder is opgehangen voor diefstal. Tot de aanwezigen behoort de jonge Rembrandt die in opdracht van het Amsterdamse Chirurgijnsgilde het tafereel vastlegt. ‘De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp’ is het eerste groepsportret dat Rembrandt schildert.
In Delft ziet op 24 oktober Antoni van Leeuwenhoek het levenslicht. Een week later wordt in dezelfde plaats Johannes Vermeer geboren. In het doopregister van de Nieuwe Kerk van Delft staan ze op dezelfde pagina vermeld.

1633: Bronkhorst; foto genomen op 23 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1633?

In Bronkhorst raast een allesverwoestende brand door het kleine stadje heen. Vrijwel alle huizen vallen ten prooi aan de vlammenzee. Alleen een kerkgebouw overleeft de vuurzee. Het stadje wordt opnieuw opgebouwd.
Op 2 juli overlijdt op 17-jarige leeftijd Trijntje Keever. Met een lengte van 2.54 meter is ze mogelijk de langste vrouw die ooit heeft geleefd. Als ze negen jaar oud is, is ze al twee meter lang en wordt ze door Prinses Amalia van Solms, de vrouw van prins Frederik Hendrik, uitgenodigd om naar Den Haag te komen om daar haar gasten te ontmoeten: de Boheemse koning Frederik V van de Palts en zijn vrouw Elizabeth Stuart, de zuster van de Engelse koning Karel I, die beiden nieuwsgiering zijn naar het grote meisje.
In de zomer vaart een Hollandse vloot onder leiding van Hans Putmans, de Nederlandse gouverneur van Nederlands-Formosa – het huidige Taiwan – richting de Chinese kust. Bij het eiland Gulangyu komen ze een Chinese vloot tegen die onder leiding staat van de Chinese piratenkapitein Zhilong. Omdat deze drie jaar eerder samen met de Hollanders heeft opgetrokken tegen andere piratenkapiteins, verwacht Zhilong dat de Hollanders met vreedzame bedoelingen komen, maar Putmans heeft iets anders in gedachten. Omdat Zhilong bepaalde handelsafspraken niet is nagekomen – Putmans wil graag meer met de Chinezen op het vaste land kunnen handelen – opent hij geheel onverwachts het het vuur op de Chinese vloot en vernietigt een groot aantal Chinese schepen. Daarna plundert hij een aantal dorpen op het Chinese vaste land.
In oktober neemt Zhilong wraak. Met een nieuw opgebouwde vloot van 50 grote en 100 kleine jonken valt hij tijdens de slag in de Baai van Liaoluo de vloot van Putmans aan, die bestaat uit 9 grote oorlogsschepen en zo’n 50 kleinere jonken. Zhilong laat een aantal van zijn kleinere jonken in brand steken en laat deze vervolgens tegen de Hollandse oorlogsschepen aan botsen. Vier grote Hollandse oorlogsschepen vliegen hierbij in brand en de vloot van Putmans trekt zich daarop terug. Twee jaar later sluiten Zhilong en Putmans vrede en bloeit de handel tussen Taiwan, waar de Hollanders zitten, en de het Chinese vasteland weer op.
In juli verovert Frederik Hendrik (de Duitse stad) Rheinberg, de laatste- en nog enige stad onder Spaans gezag aan de Rijn.
Rembrandt schildert in 1633 de ‘Buste van een bebaarde oude man’, het is slechts 10,6 cm bij 7,2 centimeter groot en is daarmee het kleinste schilderij van Rembrandt dat vandaag de dag nog bestaat.
In november overlijdt op 61-jarige leeftijd Cornelis Drebbel, niet alleen de uitvinder van de onderzeeboot, maar ook bedenker van talloze andere technisch uitvindingen, zoals een toverlantaarn, een camera obscura, een telescoop, een broedmachine voor eieren, een glasslijpmachine en een eerste versie van een microscoop. Hij is een soort Nederlandse Leonardo da Vinci.
In december mislukken definitief de gesprekken tussen de Noordelijke Nederlanden en de Spanjaarden over een mogelijke vrede. De stad Amsterdam (die financieel het meeste van alle Nederlandse steden bijdraagt aan de oorlog) en de provincie Overijssel, waar het vaakst wordt gevochten, willen verder onderhandelen maar Fredrik Hendrik en de overige staten willen doorvechten.

1634: Franeker; foto genomen op 21 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1634?

Volgt nog

1635: Voorschoten; foto genomen op 20 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1635?

Frederik Hendrik en de Franse kardinaal en politicus Richelieu sluiten een verdrag om gezamenlijk tegen Spanje op te trekken. In de overeenkomst wordt vastgelegd dat de Waalse gebieden deel zullen gaan uitmaken van Frankrijk, plus een deel van Vlaanderen.
Bij de eerste gezamenlijk actie wordt de stad Tienen in het hertogdom Brabant op de Spanjaarden veroverd. Na de inname plunderen de Fransen – even later doen de Staatse troepen ook volop mee – de stad. Veel vrouwen worden verkracht en het grootste gedeelte van de stad gaat in de vlammen op. Een aanval op de universiteitsstad Leuven door de Franse en Hollandse legers mislukt even later. Veel Franse huursoldaten deserteren omdat ze niet worden betaald. Al snel gaan er in Holland stemmen op om de samenwerking met de Fransen te verbreken.
Op veel plaatsen in het land heerst wederom de pest. Zo sterven er volgens kerkelijke boeken in Gelderland in liefst 35 plaatsen alle predikanten aan de ziekte. Ook in de Franse en Staatse legers die rond Nijmegen zijn geconcentreerd vallen veel pestdoden.
Op de Prinsengracht 263 in Amsterdam wordt een woonhuis met twee pakhuizen gebouwd. Het huis staat vandaag de dag bekend als het Anne Frank huis.

1636: Leiden; foto genomen op 7 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1636?

Volgt nog

1637: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1637?

Volgt nog

1638: Harlingen; foto genomen op 21 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1638?

Volgt nog

1639: Delft; foto genomen op 30 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1639?

Bij de Zeeslag bij Duins verslaat een Nederlandse vloot van 105 schepen een Spaanse vloot van 77 schepen. De Hollandse vloot telt tien zogeheten branders . Dat zijn oude afgeschreven schepen die volgeladen worden met brandbare stoffen; de branders worden op een gegeven moment in brand gestoken, daarvoor heten ze dan ook branders, en drijven dan richting de vijandelijke schepen.
De Nederlandse vloot staat onder leiding van luitenant-admiraal Maarten Harpertszoon Tromp en viceadmiraal Witte de With. Tromp past als eerste in de geschiedenis een slaglinietactiek toe. Hij kruist in de lij steeds de baan van de Spaanse vloot, zodat al zijn schepen om beurt hun kanonnen kunnen afvuren op de Spaanse schepen. De Spanjaarden verliezen bij de slag zo’n 60 schepen en 15.000 man, de Nederlandse vloot slechts één schip en honderd man.
In Amsterdam wordt Tromp uitgebreid gehuldigd. Hij ontvangt een beloning van 10.000 gulden. Witte de With moet zich tot zijn ongenoegen behelpen met 1000 gulden.
Tussen Amsterdam en Weesp wordt de 11 kilometer lange Weespertrekvaart aangelegd.

1640: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1640

Volgt nog

1641: Delft; foto genomen op 30 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1641

Een Staats leger van zo’n 20.000 man groot dat onder leiding staat van Frederik Hendrik verovert na een beleg van een maand kasteel Genneperhuis bij Gennep in Limburg op de Spaanse troepen.
In São Tomé, een eiland bij Angola, overlijdt de voormalige kaper en admiraal van de WIC Cornelis Corneliszoon Jol, bijgenaamd “Houtebeen” – hij heeft tijdens een zeeslag ooit een been verloren – aan de gevolgen van malaria. Jol heeft in opdracht van de WIC net São Tomé op de Portugezen veroverd opdat dit eiland kan dienen als tweede steunpunt in Afrika voor de slavenhandel.
De 14-jarige zoon van stadhouder Frederik Hendrik, Willem II van Oranje, trouwt in Londen met de 9-jarige prinses Mary Henriette Stuart.
In Japan heeft Holland als het enige Europese land – de Japanners willen zich isoleren van Europese invloeden – nog een handelsvestiging op het eiland Hirado. Als een een hoge Japanner de VOC-vestiging bezoekt, ziet hij op een gebouw een jaartal staan. Hij maakt er geen foto van, maar ontsteekt in woede. Hij beschouwt het jaartal als een Christelijke uiting en een belediging van de shogun omdat het jaartal het tijdperk van de Japanse dynastie zou ontkennen. De Hollandse handelsvestiging moet daarop verhuizen naar Deshima, een minuscuul klein schiereiland van nog geen anderhalve hectare groot in de haven van Nagasaki. Maximaal twintig Nederlanders mogen hier verblijven. Vanaf 1641 tot en met 1859 is Deshima het enige contact tussen de westerse wereld en het grotendeels afgesloten Japan en vindt de handel – die wel door gaat – vanuit hier plaats.

1642: Schoonhoven; foto genomen op 31 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1642?

Volgt nog

1643: Utrecht; foto genomen op 8 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1643?

Volgt nog

1644: Utrecht; foto genomen op 8 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1644?

Volgt nog

1645: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1645?

Volgt nog

1646: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1646?

Volgt nog

1647: Pijnacker; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1647?

Frederik Hendrik overlijdt op 63-jarige leeftijd. Hij wordt als stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelre en Zutphen, Groningen en Drenthe opgevolgd door zijn 21-jarige zoon Willem II. Bij de uitvaart van Frederik Hendrik in Delft vat de hoogbejaarde schrijver P.C. Hooft kou. Hij sterft elf dagen later.
Het met kostbare specerijen volgeladen VOC schip de ‘Nieuw Haarlem’ loopt bij de Tafelbaai (bij het huidige Zuid-Afrika) aan de grond. Om de lading te kunnen beschermen bouwt de bemanning een provisorisch fort, ‘Fort Zandenburgh’. De VOC besluit daarop om een permanent verversingsstation c.q. fort bij Kaap de Goede Hoop te bouwen. Vijf jaar later zal Jan Van Riebeeck en 90 kolonisten (onder wie acht vrouwen) er huizen en tuinen aanleggen om fruit en groente te verbouwen voor de bemanning van de VOC-schepen, die op weg naar het Verre Oosten, de nieuwe kolonie aandoen. De vestiging zal het begin zijn van het huidige Kaapstad.
Paulus Potter schildert op 21-jarige leeftijd ‘de Stier van Potter’. Volgens kenners is de stier een combinatie van meerdere stieren: de halskwab en de horens zijn van een jonge stier, terwijl het gebit en de schouders duiden op een volwassen beest.
In 1647 is Peter Stuyvesant de directeur van de ABC-eilanden: Aruba, Bonaire en Curaçao. Een heel gelukkige periode in zijn leven is zijn directeurschap daar niet. Bij een mislukte aanval op de Portugese kolonie St. Martin op de Benedenwindse Eilanden in 1644 krijgt hij een voltreffer van een Spaans kanon en moet een been worden geamputeerd. Sindsdien loopt hij met een houten been. Omdat er nogal wat ijzeren nagels en versierselen op zijn kunstbeen zijn aangebracht, krijgt Stuyvesant de bijnaam ‘Zilveren Been’.
In 1647 komt er een eind aan zijn vierjarige periode op de Antillen en wordt hij door de WIC aangesteld als de nieuwe Gouverneur-Generaal van Nieuw-Nederland in Noord Amerika. Hij verhuist naar Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, en zal er tot 1664, als de Engelsen de kolonie overnemen, de laatste Gouverneur-Generaal van Nieuw-Nederland zijn. Stuyvesant is omstreden. Hij drijft als bestuurder van Nieuw-Amsterdam voor persoonlijk gewin een slavenhandel via Curaçao. Hij bezit tientallen tot slaaf gemaakte mensen. Hij heeft daarnaast de naam een harde onverdraagzame, weinig collegiale bestuurder te zijn. Ook staat hij bekend als een antisemiet. (En dan is zijn naam tegenwoordig ook nog eens een sigarettenmerk, al kan hij dat laatste zelf natuurlijk niet helpen.)

1648: Koudekerk aan den Rijn; foto genomen op 24 september 2022

Wat gebeurt er in Nederland in 1648?

Volgt nog

1649: Enkhuizen; foto genomen op 22 augustus 2022

Wat gebeurt er in Nederland in 1649?

De cartograaf Joan Blaeu publiceert de atlas ’Toonneel der Steden’, de eerste atlas waarin kaarten staan van haast alle Nederlandse vestingsteden.
De Franse filosoof en wiskundige Descartes die al twintig jaar in Nederland woont en werkt, besluit om uit Nederland te vertrekken en verhuist naar Zweden. Hij voelt zich in Nederland na de dood van Frederik Hendrik niet meer veilig.
De Amsterdamse rechtbank van huwelijkse zaken veroordeelt Rembrandt tot een jaarlijkse toelage aan zijn gewezen ‘bijslaap’ Geertje Dircx, waarmee hij zeven jaar lang, van 1642 tot 1649, samenwoont.
Jonkheer Adriaen van der Donck, één van de medebestuurders in Nieuw-Amsterdam, heeft grote moeite met de wijze waarop Peter Stuyvesant de kolonie bestuurt. Van der Donck reist in 1649 terug naar Holland om zijn klachten over het beheer van Nieuw-Nederland door de WIC en Stuyvesant voor te leggen aan de Staten-Generaal. Van der Donck – de stad Yonkers boven New York is naar zijn adellijke titel, Jonkheer, vernoemd – verzoekt de Staten-Generaal het bestuur van de kolonie over te nemen van de WIC en een openbaar bestuur aan te stellen dat wordt gevormd door de inwoners van de nieuwe kolonie.
Geheel conform de Nederlandse politiek door de eeuwen heen besluit de Staten-Generaal om eerst een commissie in te stellen die de zaak zal onderzoeken. De commissie komt een jaar later met ‘De Voorlopige Verordening over het Bestuur, het Behoud, en de Bevolking van Nieuw-Nederland’. De commissie geeft Van der Donk grotendeels gelijk. Ze verordenen dat er in de stad Nieuw-Amsterdam een gemeentebestuur geïnstalleerd moet worden; daarnaast dat alle WIC-schepen die richting Nieuw-Nederland varen verplicht alle kolonisten die zich aandienen moeten meenemen en dat er een jaarlijks bedrag van 15.000 gulden beschikbaar moet worden gesteld voor kolonisten die de overtocht niet kunnen betalen. Ook dient Stuyvesant uit zijn functie ontzet te worden.
In 1649 is er vooral in de grote steden sprake van een vrouwenoverschot, veroorzaakt doordat veel Hollandse mannen in dienst zijn getreden van de VOC en zich elders op de wereld bevinden.

1650: De Lier; foto genomen op 16 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1650?

De provincie Holland, en in het bijzonder de stad Amsterdam, wil op het leger bezuinigen – de provincie Holland betaalt het grootste gedeelte van de kosten. Ze willen daarom de grootte van het huurleger terug brengen van 35.000 man naar 26.000 man. Stadhouder Willem II is er fel op tegen. Hij wil in 1650 op strafexpeditie naar Engeland gaan, waar zijn schoonvader koning Charles II een jaar eerder is onthoofd. Ook de provinciën buiten Holland zijn tegen. Met het wegvallen van een aantal compagnieën in hun steden zien ze allerlei ondersteunende diensten in hun steden verdwijnen; de handel en foeragering die een garnizoen tot gevolg heeft, levert veel werk en geld op voor de garnizoensplaatsen en hun directe omgeving. Er komt in 1649 een compromis van 29.250 man tot stand, maar in 1650 besluit Holland eenzijdig om toch verder te bezuinigen. Ze weigeren voortaan hun volledige deel van de nog overgebleven troepen te betalen.
Stadhouder Willem II, – hij is stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelre en Zutphen, Groningen en Drenthe – is woedend en gaat op 30 juli samen met zijn neef Willem Frederik, stadhouder van Friesland, over tot een staatsgreep. Hij laat zes leden van de Staten van Holland arresteren, waaronder Jacob de Witt, de vader van Johan en Cornelis de Wit, en zet ze gevangen op slot Loevestein.
Tegelijkertijd trekt Willem Frederik met zijn leger op naar Amsterdam om de stad te dwingen de soldij uit te betalen. Twee van zijn drie compagnieën verdwalen echter ’s nachts in de mist op de heidevelden bij Hilversum. Een passerende koerier die met een brief onderweg is naar Amsterdam ziet ze daar en waarschuwt de regenten van de stad. Deze laten de bruggen van de stad ophalen, de poorten sluiten en het geschut in stelling brengen. Als Willem Frederik de volgende dag bij Amsterdam aankomt, kan hij niks beginnen. Er wordt gepraat en er rolt een compromis uit. Amsterdam zal voorlopig zijn volledige deel van de soldij betalen. De troepen trekken zich terug en de staatsgreep is daarmee mislukt. Twee weken later worden de gevangen genomen regenten weer vrijgelaten.
Op 6 november sterft Willem II op 24-jarige leeftijd onverwachts aan de pokken. Acht dagen later bevalt zijn weduwe Maria Henriëtte Stuart van een zoon, de latere koning-stadhouder Willem III.
Na de dood van Willem II komen de staten waarvan hij stadhouder is bijeen in de ‘Grote Vergadering’ in de Ridderzaal. De gewesten besluiten om geen nieuwe stadhouder te benoemen. Willem II heeft zijn bevoegdheden te ver opgerekt vinden ze en dat moet niet nog een keer gebeuren. Groningen en Drenthe zijn het hier niet mee eens en besluiten om Willem-Frederik, de stadhouder van Friesland, nu ook tot hun stadhouder te benoemen. De betiteling van de periode 1650-1672 als het eerste stadhouderloze tijdperk is daarmee niet helemaal juist. Drie provinciën hebben in deze periode wel een stadhouder.
Johan de Witt wordt in december benoemd tot pensionaris van Dordrecht. Drie jaar later wordt hij benoemd tot Raadspensionaris van Holland.
In 1650 is Holland één van de grootste handelsnaties van de wereld. Er varen jaarlijks zo’n 2.500 Hollandse koopvaardijschepen op en neer naar de Hollandse handelsposten en koloniën over de wereld. Ook in de kunstwereld gaat het crescendo. Alleen al in Amsterdam zijn er in 1650 meer dan 500 schilders actief. Vanwege dit soort zaken zal de zeventiende eeuw later als de Gouden Eeuw in de geschiedenisboeken komen te staan.

1651: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1651?

Volgt nog (Scilly war)

1652: Den Haag; foto genomen op 12 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1652?

De Eerste Engels-Nederlandse Oorlog breekt uit. Hij wordt geheel op zee uitgevochten. Het gaat vooral om handelsbelangen. De Nederlandse vloot is door bezuinigingen behoorlijk verzwakt en de Staten-Generaal moet zowel letterlijk als figuurlijk alle zeilen bijzetten om tot een zeewaardige vloot te komen. De zeeslagen kennen een wisselend succes. De Slag bij Plymouth in augustus wordt gewonnen door de Hollandse vloot, die onder leiding staat van Michiel de Ruyter, maar de Slag bij de ‘Hoofden in de Thames’ – de Nederlandse vloot staat hier onder leiding van viceadmiraal Witte de With – gaat verloren. De Slag bij de Singels (onder leiding van Tromp) in december wordt daarentegen wel weer door de Hollanders gewonnen.
In de nacht van 7 op 8 juli brandt op de Dam het oude Stadshuis af. Veel burgers helpen om de munten, die in de in het stadhuis gevestigde Wisselbank liggen, veilig te stellen – of ze allemaal na afloop terug gegeven zijn, is de vraag – en het archief te redden. Hierover dicht Joost van den Vondel in zijn gedicht ‘Op het verbranden van ’t Stadhuis van Amsterdam’: “Dus brandt het vuur de balk, de solder en het dak / De gantsche Stadt waakt op, de vlam gaat op en stak / Het toorenbuskruyt aan, nu rusten geene bedden / De trouwste schieten toe: en reppen zich en redden / De Brieven, Boeken, Gelt, Tresoor en Bankenschadt / En bergen in dien noodt de ziel der gantsche Stadt.”
Vanwege het uitbreken van de Eerste Engelse Oorlog besluit de Staten-Generaal haar beslissing uit 1650 om Peter Stuyvesant uit zijn functie te zetten te herroepen. Hij zal tot 1664 Gouverneur-Generaal van Nieuw-Nederland blijven.
In Den Haag neemt Vondels collega-dichter Jacob Cats het voor hem gebouwde ‘Huis Sorghvliet’ op 14 juli 1652 in gebruik. Later zal dit huis bekend worden onder de naam Catshuis. Vanaf 1963 is het de ambtswoning van de minister-president van Nederland.

1653: Leiden; foto genomen op 10 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1653?

In Amerika krijgt Nieuw-Amsterdam op 2 februari stadsrechten. Dat houdt in dat er een stadsbestuur komt van burgers en een stadhuis en rechtbank. Wel blijft Peter Stuyvesant de Gouverneur-Generaal van de Hollandse Amerikaanse kolonie. Eén van de eerste besluiten die het nieuwe stadsbestuur neemt is “om het grootste deel van de stad te omringen met een hoge palissade en een lage borstwering”. De straat die langs deze palissade loopt, kennen we tegenwoordig onder de naam Wall Street. Vijf jaar later krijgt het iets verderop gelegen Nieuw Haarlem – nu bekend als Harlem, een wijk van New York – ook stadsrechten. Breuckelen – Brooklyn – zal het echter zonder stadsrechten moeten doen.
Van 28 februari tot en met 2 maart vindt in het Kanaal de Driedaagse Zeeslag bij Portland plaats. Een Hollandse vloot van zo’n 70 schepen onder leiding van Maarten Tromp beschermt daar een vloot van 152 koopvaarders die onderweg zijn naar huis. Ze worden aangevallen door zo’n tachtig Engels oorlogsschepen. Bij de gevechten verliest Tromp acht oorlogsschepen, de Engelsen drie. Na drie dagen vechten zeilt Tromp ’s nachts pal onder de kust met de overgebleven schepen terug naar Holland. Zo’n 40 à 50 koopvaardijschepen gaan verloren. Een deel wordt door de Engelsen veroverd en meegenomen naar Engeland, een deel zinkt.
Op 14 maart vindt op de Middellandse Zee bij Livorno een zeeslag plaats tussen 16 Hollandse schepen onder leiding van commandeur Jan van Galen en acht Engelse oorlogsschepen. De Hollanders buiten hun overmacht uit en brengen twee van de Engelsen schepen tot zinken en veroveren er drie. Wel wordt het been van Van Galen geraakt door een kanonskogel. Zijn onderbeen wordt geamputeerd waarna hij even later toch weer aan dek verschijnt. Tien dagen sterft hij alsnog aan zijn verwondingen.
Holland is na deze slag de Engelsen de baas op de Middellandse Zee en ook op de Oostzee, maar op de Noordzee en in het Kanaal is het andersom. Op 2 en 3 juni treffen een Hollandse en een Engelse vloot elkaar op de Noordzee tijdens de Slag van de Gabbardbank. Beide vloten omvatten zo’n 100 schepen. De Engelse vloot is veel beter uitgerust dan de Nederlandse vloot en de slag eindigt in een grote overwinning voor de Engelsen. Zelf verliezen de Engelsen niet één schip, de Hollanders 17 stuks, zes schepen zinken en elf schepen worden buit gemaakt door de Engelsen. Het restant van de Nederlandse vloot slaat op de vlucht en vaart naar de Vlaamse zandbanken waar de grote Engelse oorlogsschepen hen niet kunnen achtervolgen. Een groot aantal kapiteins die al tijdens de slag vluchten, wordt voor de krijgsraad gebracht en oneervol ontslagen.
Na de slag blokkeert een Engelse vloot van zo’n 120 schepen de Nederlandse kust, waardoor er geen handelsschepen meer kunnen in- en uitvaren, een economische ramp. De Staten-Generaal laten met spoed zestig sterk verbeterde oorlogsschepen bouwen om de strijd met de Engelsen aan te gaan. Ondertussen vordert de Staten-Generaal elk beschikbaar schip op om deze om te bouwen tot een oorlogsschip.
Begin augustus zeilt Tromp met zo’n negentig van deze omgebouwde schepen via de Maas de Noordzee op. De Engelse vloot vaart daarop Tromp tegemoet, waardoor bij Texel een Nederlandse vloot van 27 schepen onder leiding van Witte de With ook de Noordzee op kan varen. De twee Hollandse vloten verenigen zich bij Ter Heijde waarna een zeeslag, die nu te boek staat als de Slag van Ter Heijde, losbarst. De uitkomst is rampzalig voor Holland. De betere Engelse schepen hebben een veel sterkere vuurkracht dan de Hollandse. Een vijfentwintigtal Hollandse schepen slaat al snel op de vlucht, Nederland verliest tien schepen, tegen over één Engels schip. Tot overmaat van ramp wordt admiraal Tromp dodelijk getroffen door een kogel van een scherpschutter aan boord van het vlaggenschip van de Engelse admiraal William Penn. Tromps laatste woorden luiden volgens de overlevering “Ik heb gedaan, houdt goeden moed”, maar volgens ooggetuigen is hij op slag dood. De zeeslag wordt op het strand bij Ter Heijde gadegeslagen door honderden toegestroomde nieuwsgierigen waaronder de leden van de Staten-Generaal.
In september wordt het lijk van Tromp in een koets vanaf Den Helder over het strand naar Den Haag gereden en vandaar met een boot naar Delft vervoerd. Op 5 september wordt hij begraven in de Oude Kerk. Vondel schrijft een gedicht over Tromp. Johan de Witt houdt de lijkrede: “Een zeeheldt, welckers gelycke de aerde niet veel heeft gedragen ende mogelyck niet lichtelyck in ’t toekomende sal syn te vinden.” Die voorspelling zal onjuist zijn. Al spoedig zal Michiel de Ruyter, die meerdere keren aan de zijde van Tromp heeft mee gevochten, de Nederlandse vloot succesvol aanvoeren.
Ondanks de overwinning geven de Engelsen de blokkade van Holland op. Het kost hen te veel geld om de blokkade vol te houden.
In Delft trouwt de 20-jarige Johannes Vermeer met de twee jaar oudere Catharina Bolnes. Ze zullen samen vijftien kinderen krijgen. Wellicht is dit hoge kindertal de reden dat Vermeer tijdens zijn 22-jarige schilderscarrière maar naar verluidt zo’n veertig schilderijen maakt.
Op diverse plaatsen in het land, onder andere in Haarlem en Enkhuizen, ontstaan rellen. Een deel van de bevolking, de Oranjegezinden, wil dat er weer een stadhouder komt.
In Delft richt David Anthonisz. van der Piet de aardewerkfabriek ‘De Porceleyne Fles’ op. Ze maken handbeschilderd Delfts Blauw aardewerk, een imitatie van het blauwwitte Chinees porselein.

1654: Den Haag; foto genomen op 26 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1654?

Op 17 januari overlijdt de schilder Paulus Potter. Hij wordt slechts 28 jaar oud.
Met de Vrede van Westminster komt er een einde aan de zeeoorlog tussen Nederland en Engeland. De voorwaarden zijn gunstig voor Engeland. Zo wordt het Holland verboden om nog goederen naar Engeland te transporteren.
In februari is een vloot met Engelse schepen uit Engeland vertrokken met de opdracht om de Hollandse kolonie Nieuw-Amsterdam aan te vallen. Door een storm komen ze echter pas in juni in Boston aan waar ze een tussenstop maken. Op de dag dat ze zullen uitvaren om Nieuw Amsterdam aan te vallen, vaart er een Engels chip de haven van Boston binnen met aan boord een gedrukte officiële verkondiging dat de oorlog tussen Holland en Engeland voorbij is. De Engelse vloot keert daarop terug naar Engeland.
Carel Fabritius schildert ‘het Puttertje’. Even later komt hij om bij de ontploffing van het Kruithuis in Delft. Fabrutius wordt 32 jaar oud. Bij deze ’Delftse donderslag’ – zo’n 90.00 kg opgeslagen buskruit ontploft in de binnenstad van Delft – komen naar schatting tussen de 100 en 300 mensen om het leven en minstens 500 huizen raken onherstelbaar beschadigd.
De West-Indische Compagnie verliest de kolonie Nederlands-Brazilië aan de Portugezen. De kolonie is in 1630 gesticht. In 1661 zal de kolonie officieel worden overgedragen aan de Portugezen, in ruil voor Ceylon wat dan nog officieel hoort tot Portugal, maar waar de Nederlanders al sinds 1658 praktisch heer en meester zijn.

1655: Delft; foto genomen op 26 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1655?

Christiaan Huygens ontdekt met hulp van een telescoop die hij samen met zijn oudere broer Constantijn heeft gebouwd, dat de planeet Saturnus een maan heeft. Hij noemt de maan ‘Luna Saturni’. later zal deze grootste maan van Saturnus de naam Titan krijgen. Het is de zesde naam die wordt ontdekt, na onze eigen maan – de ontdekking daarvan was niet zo moeilijk – en de vier in 1610 door Galileo Galilei ontdekte manen van Jupiter.
In Amsterdam wordt het door Jacob van Campen ontworpen stadshuis geopend, thans het Koninklijk Paleis op de dam. Er is zeven jaar aan gebouwd.
In Delft worden op de plek waar het Kruithuis de lucht is ingevlogen allerlei nieuwe huizen gebouwd. (Eén van die huizen, het Kruydthoek, is op bovenstaande foto te zien.) Ver buiten de stad wordt er een nieuw Kruithuis gebouwd.
Op 6 mei brandt een groot deel van de stad Delden af. Zo’n 120 huizen, het stadhuis, het gasthuis en een armenhuis branden de dag voor Hemelvaartsdag af. Door een godswonder, zoals de kerkleiders zeggen, blijven de kerk en pastorie gespaard.
Op 9 november overlijdt in Florence de olifant Hansken. Hanskens is een vrouwtjesolifant die stadhouder Fredrik Hendrik in 1633 cadeau heeft gekregen van de VOC. Ze hebben het dier vanuit Batavia naar Nederland verscheept. Hansken wordt eerst in Amsterdam en daarna in Rijswijk tentoongesteld, waar de bevolking het beest tegen betaling kan aanschouwen. De opbrengst komt ten goede aan de armen. Rembrandt maakt bij die gelegenheid een krijttekening van het dier. In 1636 schenkt Frederik Hendrik het beest aan zijn neef Johan Maurits, maar die staat op het punt om naar Brazilië te vertrekken en verkoopt Hansken voor 9.000 gulden aan iemand die de olifant als handelswaar ziet en het dier even later voor het dubbele doorverkoopt. Dikke winst dus voor de olifant, althans voor de eigenaar. Hansken gaat als circusattractie op tournee. Ze “leert” al snel allerlei slimme trucjes (o.a. dansen, marcheren en schermen), waarna zij na elk applaus een buiging maakt. Ook kan Hansken met haar slurf ruiken wie de misdadigers en de hoerenlopers in het publiek zijn. Eén keer wijst zij tot grote hilariteit van het publiek een pastoor als hoerenloper aan. Het optreden van Hansken blijft niet beperkt tot Nederland. Ze gaat op rondreis door Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en Italië. Soms gaat de reis per schip, soms per voet. In Italië gaat Hansken onverwacht dood. De doodsoorzaak is waarschijnlijk een ontsteking veroorzaakt door een ontstoken teennagel. Ben je zo’n groot beest, ga je dood aan een ontstoken teennagel. De bekende Italiaanse graficus Stefano della Bella maakt een tekening van de dode Hansken. Ferdinando II de Medici koopt zijn skelet voor zijn museum.

1656: Pijnacker; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1656?

Volgt nog

1657: Gouda; foto genomen op 26 september2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1657?

Volgt nog

1658: Vleuten; foto genomen op 20 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1658?

Door de Eerste Engelse oorlog beleeft Holland een periode van economische achteruitgang. Dit heeft ook gevolgen voor de kunstwereld. Zo krijgt bijvoorbeeld ook Rembrandt veel minder opdrachten, waardoor hij niet genoeg geld verdient om de hypotheek op zijn huis te betalen. Hij wordt failliet verklaard. Zijn huis en inboedel worden geveild. De inboedel bestaat vooral uit allerlei kunstvoorwerpen. Hendrickje Stoffels, de vrouw waarmee hij samen woont, en Titus, zijn zoon uit het huwelijk met zijn overleden vrouw Saskia Uylenburg, beginnen daarop een kunsthandel en nemen Rembrandt in dienst als employee. Dit om de opbrengst van zijn werken uit de handen van de schuldeisers te houden.
Op 18 april wordt de trekvaart Amsterdam – Gouda in dienst genomen. Driemaal daags varen er trekschuiten heen en weer. Eerder hadden de steden Leiden en Haarlem, die baat hadden dat er geen rechtstreekse verbinding was tussen Amsterdam en Gouda, dwars gelegen bij de plannen voor de aanleg, maar na een compromis – er mocht ook een trekvaart komen van Leiden naar Haarlem – gaan deze steden akkoord met de trekvaart van Amsterdam naar Gouda. De aanleg kost 180.00 gulden. Om te voorkomen dat ook grotere vrachtschepen gebruik gaan maken van de nieuwe verbinding worden afspraken gemaakt over de maximale breedte (15 meter) en de hoogte van de bruggen over de nieuwe kanalen. De tocht duurt acht uur. Er is plaats voor 28 personen in het ruim en voor acht man in de roef (de ‘eerste klas’). Onderweg wordt alleen gestopt om van trekpaard te wisselen of even heel kort bij een herberg, zodat passagiers wat kunnen drinken en een sanitaire stop kunnen maken. In de eerste jaren maken jaarlijks zo’n 26.000 passagiers gebruik van de trekvaart.
Admiraal Rijcklof van Goens verovert voor de VOC op Ceylon het Portugese fort bij de stad Jaffna. Het fort bij Jaffna is het laatste fort dat de Portugezen nog op Ceylon (het huidige Sri Lanka) beschikken. Drie jaar later komt er deal tot stand, waarbij de Hollanders zich definitief terug trekken uit Brazilië en de Portugezen uit Ceylon.
In 1658 probeert tijdens de Vierde Noordse Oorlog Zweden heel de Oostzee onder zijn beheer te brengen. Koning Karel X verovert een groot van Denemarken en belegert met een vloot de stad Kopenhagen. Hij sluit daarbij de Sont af, wat de Hollandse belangen – een belangrijk deel van de handel vindt plaats met de Oostzeelanden – ernstig belemmert. De Hollanders besluiten daarop Denemarken te hulp te schieten en sturen een vloot van 41 schepen, 1.400 kanonnen en 6.000 man (4.000 zeelieden en 2.000 soldaten). De vloot staat onder leiding van luitenant-admiraal Jacob van Wassenaer Obdam. Bij de Slag om de Sont verslaan ze een Zweedse vloot van 45 schepen met 6.500 manschappen. Aan Hollandse kant sneuvelen zo’n 100 man, waaronder de viceadmiraals Witte de With en Pieter Florisse; 500 man raken gewond. De Zweden tellen 350 doden en 850 gewonden. De Hollandse handelsschepen krijgen na de slag weer toegang tot de Oostzee.

1659: Harlingen; foto genomen op 21 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1659?

Volgt nog

1660: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1660?

Er komt een eind aan de Zweeds – Nederlandse oorlog. Nadat de Hollandse vloot eerder al in 1656 de Slag bij de Slot heeft gevonden, winnen ze onder leiding van Michiel de Ruyter daarna elders in de Oostzee ook enkele zeeslagen. Daarop zien de Zweden af van het plan om de Oostzee tot een Zweedse binnenzee te maken.
De handel met de Oostzee en het Verre Oosten brengt vooral Amsterdam grote rijkdom met als gevolg dat veel mensen naar de stad trekken. De kooplieden hebben veel arbeiders en bedienden in dienst. In 1658 telt Amsterdam bijna 200.000 inwoners, vier keer zoveel als aan het begin van de eeuw.
Jacob Cats overlijdt. Behalve dichter is hij ook advocaat, diplomaat, drooglegger en raadpensionaris, de hoogste ambtenaar in het land. ‘Vader Cats’ wordt 83 jaar.
In Delft schildert de 27-jarige Johannes Vermeer het Melkmeisje.
In Londen sterft prinses Maria Henriëtte van Oranje. Ze is de dochter van koning Charles I die in 1649 onthoofd is, de zus van koning Charles II, de weduwe van stadhouder Willem II waarmee ze op 9-jarig leeftijd is getrouwd en de moeder van de toekomstige koning-stadhouder Willem III. Erg gelukkig in Holland was ze niet. Als ze in september van Den Haag naar Londen afreist om haar broer koning Charles II te bezoeken, schrijft zij hem hoe blij ze is om uit Holland weg te kunnen gaan: “Een langer verblijf in de Republiek zou voelen als de grootste straf van de wereld.” In Londen loopt ze al snel de pokken op. Het veelvuldig aderlaten helpt niet, in tegendeel, en op kerstavond sterft ze, 29 jaar oud.

1661: Leeuwarden; foto genomen op 22 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1661?

Volgt nog

1663: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1663?

Volgt nog

1664: Leiden; foto genomen op 16 oktober 2023

1665: Gouda; foto genomen op 26 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1665?

Volgt nog

1666: Pijnacker; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1666?

Volgt nog

1667: Gouda; foto genomen op 26 september2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1667?

Volgt nog

1668: Gouda; foto genomen op 26 september2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1668?

Volgt nog

1669: Leiden; foto genomen op 20 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1669?

Volgt nog

1670: Haarlem; foto genomen op 28 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1670?

Volgt nog

1671: Den Haag; foto genomen op 26 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1671?

Lodewijk XIV, de Franse zonnekoning, wil zijn grondgebied uitbreiden tot wat Frankrijk ziet als natuurlijke grenzen waaronder de Nederrijn in Nederland. Lodewijk XIV, sluit daartoe een bondgenootschap met koning Charles II van Engeland. Holland, dat zich ernstig bedreigd voelt, sluit ook een bondgenootschap. Ook met een Karel II, echter niet met die van Engeland maar met die van Spanje.
Er breekt een tarievenoorlog uit tussen Holland en Frankrijk. Beide landen bestoken elkaar met torenhoge invoerrechten op allerlei producten. Zo heft Frankrijk bijvoorbeeld hoge invoerrechten op zijde en Holland op zijn beurt verhoogt de invoerrechten op Franse wijn. Niet iedereen in Holland is met die laatste verhoging blij.
Vanwege de oorlogsdreigingen laat Johan de Wit als eerste de Nederlandse vloot weer op oorlogssterkte brengen om de Engelsen te kunnen weerhouden, maar de verdediging op het land is nog lang niet op orde. Het leger is sinds het einde van de tachtigjarige oorlog verwaarloosd. Het “verdedigingplan” is voorlopig dat mochten de Fransen het land binnenvallen, dat het leger zich terug trekt achter de Hollandse waterlinie.
Tussen Hoorn en Enkhuizen wordt een met klinkers verharde straatweg aangelegd. Het is na een weg tussen Den Haag en Scheveningen, die in 1667 is aangelegd, de tweede verharde straatweg tussen twee plaatsen in het gewest Holland.

1672: Leidschendam; foto genomen op 28 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1672?

Volgt nog

1673: Leiden; foto genomen op 7 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1673?

Volgt nog

1675: Amsterdam; foto genomen op 1 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1675?

Volgt nog

1677: Zoetermeer; foto genomen op 6 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1677?

Volgt nog

1678: Leeuwarden; foto genomen op 22 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1678?

Volgt nog

1679: Leiden; foto genomen op 16 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1679?

Volgt nog

1680: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1680?

Volgt nog

1681: Leiden; foto genomen op 20 september 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1681?

Volgt nog

1682: Dordrecht; foto genomen op 4 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1682?

Volgt nog

1683: Essen bij Haren; foto genomen op 5 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1683?

De Staten van Zeeland dragen de kolonie Suriname over aan de West-Indische Compagnie. Dit ‘bedrijf’ gaat voortaan Suriname besturen.
De beruchte Nederlandse piratenkapiteins Laurens de Graaf en Nicolaes van Hoorn zeilen met acht schepen de onder Spaans gezag staande havenstad Veracruz in Mexico binnen. Ze bezetten en plunderen de stad. Driehonderd inwoners komen om het leven. Een groot aantal inwoners van de stad wordt tot slaaf gemaakt en samen met deze mensen en de nodige oorlogsbuit vertrekken De Graaf en Van Hoorn vijf dagen later weer. Onderweg krijgen ze ruzie over de verdeling van de buit. Bij een duel hierover tussen de twee raakt Van Hoorn dodelijk gewond. Hij bezwijkt enige dagen later aan zijn verwondingen.
In Maastricht wordt een begin gemaakt met de restauratie van de brug over de Maas, de huidige Servaasbrug. De tussen 1280 tot 1298 gebouwde brug bestond oorspronkelijk uit negen stenen boogdelen en één houten deel dat in geval van een oorlog snel afgebroken kon worden om de vijand de weg te versperren.
De restauratie van de eerste boog aan de stadse zijde staat onder leiding van de Vlaamse pater Franciscus Romanus van het klooster van de dominicanen in Maastricht. Deze vertrekt na de voltooiing van het brugdeel naar Parijs waar hij voor Lodewijk XIV in 1685 de Pont Royal ontwerpt.
Op 12 september stuur Anthony van Leeuwenhoek een brief aan François Aston van de Royal Society in Londen, waarin hij bacteriën beschrijft die hij heeft aangetroffen op de tandplak van zijn eigen tanden. Met zijn zelf ontworpen microscoop kan hij tot 270 keer vergroten. Microscopen van andere wetenschappers komen niet verder dan 30 keer. Van Leeuwenhoek begint zijn brief met uitleggen hoe hij zijn tanden poetst. “Mijn gewoonte is des morgens myn tanden te wryven met zout, en dan myn ment te spoelen met water, en wanneer ik gegeten heb, veeltyts myn kiesen met een tandstoker te reinigen, alsmede met een doek sterk te wryven, waardoor myn kiesen en tanden soo suiver en wit blyven, als weinig menschen van myn jaren gebeurt.” Daarna beschrijft hij de vele ‘dierkens’ die hij dankzij zijn microscoop, ondanks het goede poetsen, ziet in het speeksel uit zijn mond “veele zeer kleine dierkens, die seer beweegden als een snoek door het water doet.” Eerder heeft hij in 1676 al bacteriën beschreven die op peperkorrels zitten die drie weken in het water hebben gelegen.
Op de Noordzee heerst op 15 november een zeer zware storm. Een Hollandse vloot, die onder het bevel staat van de luitenant-admiraal Willem Bastiaensz Schepers, en die op de weg terug is van de Scandinavische wateren, belandt in deze storm. Acht schepen zinken voor de Noord-Hollandse kust. In totaal komen hierbij 1200 zeelui om het leven. Het zal één van de dodelijkste zeerampen uit de Nederlandse geschiedenis zijn.

1684: Amsterdam; foto genomen op 15 november 2023