10. De kerkklokken van de Nieuwe Kerk.

(Geschreven op 16 mei 2017)

Ik moet toegeven dat ik niet zo’n goede onderzoeker ben. Ik heb het afgelopen jaar weinig aan mijn  onderzoek naar het verdwenen Tweede Straatje van Vermeer gedaan. Maar goed, ik zal proberen het weer op te pakken. Tussendoor eerst nog even een zijsprong.

Eind vorig jaar was ik namelijk in het Mauritshuis in Den Haag. Er was daar een tentoonstelling van schilderijen uit de collectie van het Engelse koningshuis. Het betrof hier 22 genrestukken van Hollandse meesters uit de Gouden Eeuw, die privébezit zijn van de Engelse koninklijke familie. Eén van die schilderijen was ‘De muziekles’ van Vermeer en aangezien ik niet vaak bij de koninklijke Engelse familie op de thee kom, was dit een mooie gelegenheid om het schilderij eens een keertje te bekijken.

de muziekles  de muziekles 2

Het schilderij zoals het in december 2016 in het Mauritshuis hing en uw onderzoeker voor het schilderij.

Eerlijk gezegd vind ik het niet zo’n mooi schilderij, maar goed, ik kan het nu afstrepen van mijn lijstje ‘nog te bekijken schilderijen van Vermeer’. De reden dat ik hier over deze tentoonstelling schrijf, is echter een ander schilderij dat ook op deze tentoonstelling te zien was en wel: ‘Een binnenplaats in Delft bij avond: Vrouw aan het spinnewiel’; een schilderij uit 1657 van Pieter de Hooch.

00000-hoogh

Ik kende dit schilderij niet, maar in het kader van mijn ‘onderzoek’ is dit schilderij om twee redenen interessant. Ten eerste staan, gezien de positie van de torens van de Nieuwe Kerk en van het Stadshuis van Delft; (beide zijn zichtbaar op het schilderij) vermoedelijk huizen afgebeeld uit de omgeving van de Vlamingstraat, de straat met de huizen die volgens mij op het Tweede Straatje staan. Het schilderij geeft daarmee inzicht hoe de directe omgeving van de Vlamingstraat er in 1657 uit gezien kan hebben. Soortgelijke huizen kunnen dus ook op het Tweede Straatje staan.

Wel is er uiteraard de kanttekening dat De Hooch de huizen niet natuurgetrouw geschilderd hoeft te hebben. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de schaduw van een schoorsteen bij de voeten van het staande meisje.

Ontbrekende schoorsteenIn de linker rode cirkel zie je de schaduw van een schoorsteen; in de rechter rode cirkel zou je dus de schoorsteen op het huis moeten zien staan, maar hij ontbreekt daar. Vermoedelijk heeft De Hoogh er eerst wel een schoorsteen geschilderd maar hem later weer verwijderd. De schaduw liet hij echter staan.

 De andere reden dat ik dit schilderij interessant vind, is de “lege” toren van de Nieuwe Kerk in Delft zoals die op de achtergrond van het schilderij te zien is.

kerkLinks een deel van het schilderij van De Hoogh, er hangen geen klokken in de kerk; Ook in de toren van het Gezicht op Delft van Vermeer (rechts) ontbreken de klokken in de kerk.

Mijn veronderstelling – zie eerdere bijdragen – is dat op het Tweede Straatje het huis van de zus en zwager van Vermeer uit de Vlamingstraat staat afgebeeld. Nu zit hier weliswaar een mooie redenatie achter, maar die hoeft uiteraard niet waar te zijn. Het zou net zo goed kunnen dat er andere huizen dan die uit de Vlamingstraat op het Tweede Straatje staan afgebeeld. En er zou op de achtergrond ook de toren van de Nieuwe Kerk zichtbaar kunnen zijn – zie het voorbeeld van De Hoogh. Maar als dat laatste zo is, dan hebben we een controlemiddel om te kijken of het schilderij wel van voor 1660 is.  (Mijn veronderstelling is dat het Tweede Straatje vermoedelijk ergens tussen 1656 en 1658 is geschilderd; zie eerdere bijdragen op deze site). Als de Nieuwe Kerk op Tweede Straatje staat, dan zouden er in de kerktoren namelijk geen kerkklokken zichtbaar mogen zijn, want pas in april 1660 verschenen er voor het eerst kerkklokken in de toren van de Nieuwe Kerk. Dat blijkt uit historisch onderzoek. Zie daartoe bijvoorbeeld de volgende sites:  

Van de site: https://kalden.home.xs4all.nl

“[…]. Zeker is dat tussen mei 1660 en de nazomer van 1661 een aantal klokken omlaag en omhoog werden gehesen door de firma Hemony.

Van de site: http://www.carillontorens.com/delft.htm In 1660 werden de eerste klokken van Francois Hemony opgehangen in de toren van de Nieuwe Kerk te Delft. Het klokkenspel bestond uit 33 klokken, waarvan de zwaarste 3410 kg. woog.

Van de site: http://oudeennieuwekerkdelft.nl/nieuwe-kerk/toren/carillon In 1660 kreeg de Nieuwe Kerk voor het eerst een klokkenspel. Het begon met een serie van 36 klokken verdeeld over drie octaven.

En de meest concrete beschrijving (in het Engels) van de site: http://www.essentialvermeer.com/ Twenty new bells had already been weighed on 29th April, 1660 and were hung up on 4th May, 1660 […] ten bells were weighed on 8 July and the three largest, among them the “a0-bell,” on 13 August 1660. […] in the middle of September 1660 the large bell for the clock stroke was hung up in the tower. Its clapper was finally delivered in March 1661.’

Het wel of niet aanwezig zijn van klokken in de Nieuwe Kerk van Delft geeft dus een aanwijzing of een schilderij met daarop de Nieuwe Kerk van Delft stamt van voor 1660 of niet. Bekijk met deze wetenschap in het achterhoofd bijvoorbeeld nu eens de volgende zes schilderijen waarop de Nieuwe Kerk van Delft te zien is. (Uiteraard met de kanttekening dat op geen van deze schilderijen een waarheidsgetrouwe afbeelding van de Nieuwe Kerk hoeft te staan.)

  1. Gezicht op Delft na de explosie van 1654 van Egbert Lievensz. van der Poel; 1654
  2. Vrouw met spinnewiel op een binnenplaats; Pieter de Hooch; 1657
  3. Gezicht op de haven van Delft; Daniel Vosmaer; 1658-1660
  4. Twee mannen, vrouw en kind op een binnenplaats, Pieter de Hooch; 1658-1660
  5. Het gezicht op Delft’ van Vermeer; 1660 – 1661
  6. Nieuwe Kerk of St. Ursula kerk in Delft, Coenraet Decker, 1667

Klokken 2

Als je op deze schilderijen in zoomt op de Nieuwe Kerk, dan zie je dit:

klokken

Op twee schilderijen – die van Daniël Vosmaer uit 1658-1660 en die van Coenraet Decker uit 1667; respectievelijk rechtsboven en rechtsonder – zie je de klokken van het carillon in de Nieuwe Kerk hangen. (Als datering van het schilderij van Vosmaer wordt 1658-1660 gegeven; gezien het feit dat de klokken pas op 4 mei 1660 zijn opgehangen zal hij dat deel van het schilderij vermoedelijk dus pas na 4 mei 1660 hebben geschilderd. Op de andere vier schilderijen, die van voor 1660, zijn net zoals op ‘Een binnenplaats in Delft’ van De Hoogh uit 1657, geen klokken te zien.

Dus mocht ooit het Tweede Straatje terug gevonden worden en de Nieuwe Kerkstaat staat er op afgebeeld, dan mogen er gezien het sterke vermoeden dat het schilderij tussen 1656 en 1658 is geschilderd er geen kerkklokken in de toren hangen. Is dit wel het geval, dan is het niet het  echte Tweede Straatje. Dit is dus een mooie controle voor de echtheid van het schilderij.  Klein detail: het Tweede Straatje moet nog wel eerst worden gevonden.

En schieten we met het bovenstaande wat op met betrekking tot de speurtocht naar het Tweede Straatje? Nee dat niet, maar om Albert Einstein te citeren: “Als we wisten wat we deden, heette het geen onderzoek.”

Terug naar de vorige bijdrage

Naar de volgende bijdrage

My WordPress Blog