De planeet Mars deel 4: de Marsbewoners (2)

Kent u deze foto uit 1969?

000000000 maanlanding

Nee, het zijn geen gevangen Marsbewoners. De drie mannen achter glas zijn (van links naar rechts) de astronauten Neil  Armstrong,  Michael Collins en Edwin (Buzz) Aldrin.  De man rechts is president Richard Nixon. Amstrong en Aldrin waren de eerste mensen die op de maan hebben gelopen. Omdat de NASA niet uitsloot – ze achtte de kans wel erg klein – dat ze mogelijk buitenaardse ziekteverwerkers van de maan hadden meegenomen, werden ze na terugkomst op aarde drie weken lang in een cabine in quarantaine gehouden. (Wie ooit de film Alien heeft gezien, vergeet nooit de mogelijkheid dat mensen buitenaardse wezens met zich mee kunnen dragen.)

De quarantaine – “to prepare for the remote possibility that they are harboring unknown lunar organisms that might endanger life on earth” –  was wettelijk voorgeschreven op grond van ‘The Extra-Terrestrial Exposure Law’ uit 1969.  Deze wet regelde dat iedereen die “extraterrestrially exposed” was – d.w.z. “has  touched directly or come within the atmospheric envelope of any other celestial body” in quarantaine moest.

Na drie maanlandingen kwam men tot de conclusie dat er geen buitenaards leven op de maan was, en werd de quarantaineperiode voor terugkerende astronauten afgeschaft. (In 1991 werd de wet helemaal geschrapt.)

De mogelijkheid van buitenaards leven op de maan of op andere hemellichamen is iets wat de mens altijd heeft aangesproken. Zie bijvoorbeeld deze advertentie voor een boek – “fraai uitgevoerde werkjes” – van een zekere ‘Heere van Fontenelle’, uit 1781 getiteld ‘Redevoering over verschillende Werelden in het HEELAL‘.

00000 0 1 0 a mars bewoond

In het boek verkondigt de ‘Heere van Fontenelle’,  met grote stelligheid dat er buitenaards leven is. ( Zo luidt de titel van Hoofdstuk 2: ‘De Maan is een bewoond Land’ en die van hoofdstuk 3: ‘De andere Planeten zijn mede bewoond.’) Het was al de derde druk van het boek. De belangstelling voor het boek was dan ook groot.

Bewijs dat er buitenaards leven bestond of heeft bestaan was er echter niet. Totdat de Italiaanse sterrenkundige Giovanni Schiaparelli,  de directeur van de Brerasterrenwacht te Milaan, in 1877 met zijn telescoop grote rechte donkere strepen op Mars zag. Hij noemde ze ‘canali’, Italiaans voor natuurlijk gevormde grote “greppels”.

000000000 kanalenkaart2Kaart gemaakt door Schiaparelli in 1877

Met ‘canali’ bedoelde Schiaparelli kanalen in de betekenis van het Engelse woord ‘channels’. Denk bijvoorbeeld aan ‘Het Kanaal’ tussen Engeland en Frankrijk’. ‘Canali’ werd echter foutief in Engels – en daardoor later ook in veel andere talen – vertaald als ‘canals’ oftewel kunstmatig aangelegde kanalen. (Het Nederlands kent geen goed onderscheid tussen deze woorden.)

000000000 taal

Het was ook de tijd dat de mens druk bezig was met het graven van grote kanalen. Zo was in 1869 het Suezkanaal voltooid en was men bezig met het maken van plannen voor het Panamakanaal.  Het gevolg was dat veel mensen tot de conclusie kwamen dat de grote kanalen op Mars kunstmatig gegraven waren en dat die het werk moesten zijn van Marsbewoners.

Omdat de kanalen heel lang  en breed waren, dachten sommigen dat de Marsbewoners heel groot waren.

00000 0 1 0 a aab

En de menschen die zulke kanalen maken, moeten reuzen zijn van minstens 14 voet lengte.” (14 voet is 4,3 meter.)

Men wist ook al snel te bedenken waarom Marsbewoners deze kanalen hadden gegraven, namelijk om water te transponeren van de poolkappen naar de droge gedeeltes van Mars. (De poolkappen van Mars bestaan overigens niet uit waterijs maar uit droogijs, d.w.z. bevroren koolstofdioxide).

Uit later onderzoek bleek dat de ‘kanalen’ die Schiaparelli zag deels berusten op gezichtsbedrog.  De hersenen van de mens nemen soms patronen waar die er niet zijn. Zo combineren de hersenen soms  meerdere donkere delen, waartussen lichte ruimtes zich bevinden, tot één lang donker stuk.

Zie bijvoorbeeld deze foto van de Valles Marineris op Mars. Links van het midden is een zwarte streep te zien, rechts van het midden ook. In het midden niet. Als je het beeld echter door een telescoop ziet, dan “maken” de hersenen  er vaak één lange zwarte streep van waardoor het net lijkt alsof er één groot lang “kanaal” is.

00000000 mars kloofsysteem 1

De Valles Marineris zijn trouwens giga groot. Met een lengte van 4500 km, een breedte van 200 km en een diepte van 11 km zijn de Valles Marineris tien maal langer, zeven maal breder en zeven maal dieper dan de Grand Canyon. Zie hier de kloof op een foto van Mars gemaakt door de Viking 1 in 1980.

00000000 mars kloofsysteem

Maar terug naar Schiaparelli, hij is een beetje tragische figuur. Niet alleen is zijn naam door een vertaalfout voor eeuwig verbonden met het idee dat er kunstmatige kanalen op Mars waren, maar ook bevat zijn biografie op de Wikipedia zinnen als: “Zijn bepalingen van de rotatieperioden van Venus en Mercurius zijn later fout gebleken”. 

000000000 italiaan2

Ondanks deze vergissingen geldt hij als een goede wetenschapper. Zo toonde hij aan dat er een verband is tussen de Perseïden meteorenzwerm en de komeet Swift-Tuttle .

Een Mars-landingsvaartuig waarvan het bedoeling was dat het in 2016 op Mars zou worden neergelaten droeg zijn naam. Door een kleine hapering gaf tijdens de landing een hoogtemeter één seconde lang geen gegevens door, waardoor een ander instrument dacht dat het voertuig al geland was en onmiddellijk (veel te vroeg) een parachute open liet gaan, die vervolgens scheurde, waardoor het vaartuig op de planeet te pletter stortte. (Typisch iets voor Schiaparelli.)

000000000 crash siteDe De crashsite van de Schiaparelli, ironisch genoeg vlakbij een klein kanaaltje.

Enfin, over wat er gebeurde na “de ontdekking van de kanalen” op Mars door Schiaparelli en de pogingen van de mens om in contact te komen met de Marsbewoners volgende keer meer.