Op 29 november 1985, even voor negen uur ’s morgens, deed een medewerker van het ‘University of Arizona Museum of Art’ in Tucson de voordeur van het museum open voor een collega. Pal achter hem kwamen een wat oudere vrouw (ze werd later op zo’n 55 jaar oud ingeschat) en jongeman (hij was vermoedelijk ergens tussen 25 en 30 jaar oud) aangelopen en de suppoost liet deze vroege bezoekers – het museum stond op het punt om open te gaan – ook binnen. Buiten was het 12 graden. De man en vrouw droegen lange winterjassen.

Terwijl de man direct door liep naar de tweede verdieping, bleef de vrouw beneden en vroeg de suppoost wat informatie over een schilderij op de benedenverdieping. De suppoost begon enthousiast te vertellen. Na een paar minuten kwam de man weer beneden, waarop het stel abrupt het museum verliet.

Dit plotselinge vertrek bevreemdde de suppoost. Hij liep de trap op naar de tweede verdieping en zag daar tot zijn schrik dat ‘Woman – Ochre’, een schilderij van Willem de Kooning, uit zijn lijst was gesneden en was verdwenen. Hij holde naar buiten maar van het stel was geen spoor meer te bekennen. Een getuige zou later verklaren dat ze in een rode sportwagen waren weggereden.

Willem de Kooning was in 1904 in Rotterdam geboren, waar hij in zijn jonge jaren in de avonduren – overdag werkte hij als interieurontwerper voor een warenhuis – aan de Willem de Kooning Academie studeerde. (Uiteraard heette de school toen nog niet zo, maar luidde de naam toen ‘Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen’). In 1926 verliet De Kooning Nederland en reisde als verstekeling aan boord van een vrachtschip naar New York. Daar zou hij later beroemd worden als schilder. In 1955 schilderde hij ‘Woman – Ochre’.

Drie jaar later schonk de toenmalige eigenaar, een architect, het schilderij aan het museum. De waarde werd toen op zo’n 6.000 dollar ingeschat. In 1985 was verzekeringswaarde van het schilderij opgelopen tot 400.000 dollar. In 2006 werd een soortgelijke schilderij uit dezelfde serie voor liefst 137,5 miljoen dollar geveild.

Het museum bezat in 1985 geen beveiligingscamera’s, waardoor de politie het moest doen met de beschrijving van de suppoost. Zie hier de schetsen van de politietekenaar:

De politie had het vermoeden dat de vrouw wellicht een verklede man was, maar wist dat niet zeker. Ondanks ijverig speurwerk van de politie en de FBI bleef het schilderij ruim 31 jaar lang spoorloos. Totdat in juni 2016 in het kleine plaatsje Cliff (293 inwoners) in New Mexico Rita Alter op 81-jarige leeftijd overleed. Vijf jaar eerder was haar man Jerry overleden, eveneens op de leeftijd van 81 jaar. De nalatenschap werd afgewikkeld door een neef van het echtpaar. Een antiekhandelaar kocht voor 2000 dollar alle meubels en kunst in het huis, waaronder een schilderij dat in de slaapkamer aan de wand naast de deur hing.

Het schilderij aan de wand in de slaapkamer van het echtpaar op een foto gemaakt door de antiekhandelaar. Het schilderij was toen nog niet herkend als het gestolen schilderij. Het was alleen te zien als de deur van de slaapkamer (bijna) helemaal dicht was. In de vloer zat een spijker die voorkwam dat, als de deur te ver open zwaaide, de deur tegen het schilderij aankwam; (Afbeelding en begeleidende tekst bij de foto: ‘AZcentral’). 

Niemand herkende het schilderij als een originele De Kooning. De antiekhandelaar nam het mee naar zijn zaak en zette het daar op de grond. Eén van de klanten zei dat het wel eens een originele De Kooning kon zijn en toen een volgende klant dat ook zei, ging de antiekhandelaar het schilderij op Google opzoeken. Pas toen zag hij dat het schilderij het gestolen werk uit Tucson betrof. Hij belde het museum en toen deze kwamen kijken, bevestigden deze dat het schilderij inderdaad ‘Woman – Ochre’ was. De antiekhandelaar droeg daarop het schilderij over aan het museum.

Hoe het echtpaar aan het schilderij kwam is niet duidelijk. Hij was een voormalige klarinetspeler en muziekleraar; zij gaf spraaklessen. Oorspronkelijk woonden ze in New York maar vertrokken omstreeks 1980 naar New Mexico. Ze hadden één grote hobby: reizen. Ze reisden niet alleen heel Amerika door, maar bezochten ook meer dan 140 landen, verspreid over alle continenten. Ook bezochten ze de Noord- en Zuidpool. Iemand heeft op YouTube een stuk of tien filmpjes geplaatst met foto’s van hun reizen. Zie hier het echtpaar in 1958 voor de Grand Canyon staan.

Ten tijde van de diefstal was Jerry Alter 54 jaar oud en reed het echtpaar in een soortgelijke rode sportwagen als het stel van de diefstal. Er bestaat een foto van het echtpaar uit 1985 die één dag voor de diefstal van het schilderij is genomen. Zie hier deze foto in combinatie met de opsporingsportretten:

Afbeelding afkomstig van de site van de AZCentral

Nu moet je de man op de foto niet vergelijken met de man met de snor op de tekening maar met de vrouw op de tekening. Deze gezichten vertonen inderdaad wel enige gelijkenis. En volgens mensen die het echtpaar en hun twee kinderen in die tijd kenden, leek de man met de snor op Joseph Alter, één van hun kinderen die toen 23 jaar oud was. Waar deze zoon momenteel verblijft, is niet bekend.

Of het echtpaar, al of niet in samenwerking met hun zoon, de diefstal heeft gepleegd of dat ze het schilderij op een andere, al of niet legale, wijze hebben gekregen, blijft onduidelijk. Ze hebben hun geheim in het graf meegenomen. Dit ondanks dat ze een uitgebreid dagboek bij hielden, maar de dag van de diefstal daarin was blanco.

Er zijn nog twee zaken die ik  hier even moet vermelden. In 2010 gaf Jerry Alter op 80-jarige leeftijd een boek in eigen beheer uit. Eén van de verhalen ging over een diefstal van een juweel uit een museum. De dieven waren een grootmoeder en haar kleindochter. Het verhaal vertoonde behoorlijk veel gelijkenis met de diefstal van het schilderij. Een ander opvallend punt is dat de Alters niet alleen heel veel reisden (onbekend is waar ze dit allemaal van bekostigden), maar dat na de dood van Rita Alter er meer dan 1 miljoen dollar op haar bankrekening bleek te staan. Hoe ze aan al dit geld kwamen, is onbekend. Hun leven schreeuwt dan ook om een verfilming door Hollywood.

Waarom schrijf ik nu over dit echtpaar?  Dat komt omdat ik – toen ik gisteren op internet voor het eerst over dit stel las en de afbeeldingen zag –een déjà vu gevoel kreeg bij de opsporingstekening van de man met de snor. Deze had ik eerder gezien, maar niet in combinatie met de diefstal van het schilderij van de Kooning.

Na enig nadenken wist ik het: het betrof hier opsporingstekening van twee als politieagenten vermomde overvallers die in de nacht van 18 maart 1990 het Isabella Stewart Gardner Museum in Boston hadden overvallen. Ze belden ’s nachts aan omdat er zogenaamd een melding zou zijn van een inbraak. De nachtwakers deden open, werden overvallen en gekneveld, waarna de twee overvallers in een uur tijd dertien schilderijen stalen, waaronder een Rembrandt en ‘Het Concert’ van Vermeer.

‘Het Concert’ door Vermeer; Met een geschatte waarde van zo’n 200 miljoen euro geldt dit schilderij als het duurste gestolen schilderij ter wereld wat nog steeds vermist is.

Zie hier de tekeningen van de twee als agenten verklede overvallers – “Fake Agents!” zou Trump zeggen – met en zonder bril.

De gangbare theorie is dat de diefstal werd gepleegd door maffialeden uit Boston. (Zie hier voor meer informatie over deze diefstal.)  Echter, vergelijk ik de opsporingsportretten van de dief met snor uit Tucson met dat van de dief met snor uit Boston, dan zie ik twee mensen met allebei een bril en met een snor. Daar zijn er niet veel van, dat moeten haast wel dezelfde zijn! Zie hier de twee tekeningen naast elkaar.

Het museum in Boston heeft in 2017 de beloning voor het terugbrengen van de schilderijen verhoogd van 5 tot 10 miljoen dollar – de diefstal is inmiddels verjaard; de schilderijen kunnen dus probleemloos worden terug gegeven; wel is het bezit (heling) nog strafbaar.

Wat denkt u? Zal ik de tip over de gelijkenis nu al doorgegeven of wacht ik nog even om te zien of het museum de beloning voor de gouden tip nog verder gaat verhogen?

Ruim een maand geleden had ik twee blogposts met als thema ‘klimmen en dalen’,  eentje met Mark Rutte en eentje met Joop den Uijl.

Die met Rutte was nog wel aardig, die met Den Uijl was al een stuk minder. Ik had toen ook nog een derde aflevering gemaakt, namelijk eentje met Willy Alberti. Voor de wat jongere lezertjes, dat was de vader van Willeke Alberti. En voor de nog wat jongere lezertjes, Willeke Alberti is de moeder van Johnny de Mol. En voor de nog wat jongere lezertjes Johnny de Mol is de vader van Johnny de Mol jr, maar die is nog maar drie maanden oud en dus nog niet bekend. Maar de overgrootvader van Johnny de Mol jr is dus Willy Alberti, wie kent hem niet.

Anyway, de ‘klimmen en dalen’ aflevering over Willy Alberti heb ik toen niet geplaatst. Ik vond hem niet goed genoeg om hem te plaatsen. Maar met dit warme weer ben ik lang zo kritisch niet meer, dus hoppa, uit de serie: klimmen en dalen: Willy Alberti in 1958 op weg naar het vliegveld om naar New York te reizen.

Klimmen en dalen Willy Alberti 1958

Vandaag zijn Marianne en ik naar Amsterdam geweest voor de tentoonstelling “Van Gogh & Japan’ in het Van Gogh Museum.

Brug in de regen (naar Hiroshige); Vincent van Gogh; Parijs, oktober-november 1887; olieverf op doek, 73.3 cm x 53.8 cm ; Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)

Kaartjes voor het Van Gogh Museum kan je tegenwoordig alleen maar online bestellen. We kregen een video thuis gestuurd waarin we alvast welkom werden geheten.

Dat ze voor elke bezoeker een werkstudent de straat op sturen met een bord met zijn naam er op. Dat kost wat!

Ik moet zeggen dat het een erg mooie tentoonstelling was. Niet alleen de schilderijen van Van Gogh konden mij bekoren, maar ook de Japanse printen die er hingen, vooral die van Hiroshige.

Twee voorbeelden van het werk van Utagawa Hiroshige. Beide uit de collectie van het Van Gogh Museum.

Links: ‘Vissershutten langs de kust, nr. 10 uit de prentenserie Verzameling afbeeldingen van beroemde plaatsen bij de drieënvijftig stations [langs de Tōkaidō] ; Rechts: ‘De overblijfselen van de irissen bij het dorp Yatsuhashi, nr. 40 uit de prentenserie Verzameling afbeeldingen van beroemde plaatsen bij de drieënvijftig stations [langs de Tōkaidō];  Utagawa Hiroshige, zevende maand 1855: 

Na de tentoonstelling hebben we nog heel even door de rest van het museum gelopen. Het was daar heel erg druk, veel drukker dan in het gebouw van de tijdelijke tentoonstelling – nog te zien tot 24 juni.  Op een informatiepaneel kon ik nog net zien dat het Van Gogh Museum dacht dat ik vroeger een persoonlijke vriend van Van Gogh ben geweest.

Dat moet een vergissing zijn. Toen ik geboren werd, was Van Gogh al 65 jaar dood.

Klimmen en dalen Joop den Uyl 1977

Vorige week zijn we op Hemelvaartsdag in de Kunsthal in Rotterdam geweest om een kijkje te nemen bij de tentoonstelling ‘Hyperrealisme Sculptuur’.  Hier werden allerlei beelden tentoongesteld,  “waarbij de menselijke figuur zo levendig en levensecht mogelijk wordt verbeeld“, aldus de site van het museum. Om de tentoonstelling op Hemelvaartsdag te bezoeken was achteraf – vooraf eigenlijk ook al  – niet zo’n goed idee. Het was er druk.

Er waren allerlei soorten beelden te zien.  Sommige waren heel groot, wat weer wat afbreuk deed aan het realisme. Die waren meer hyper dan realistisch.

Andere beelden waren wel levensecht.

De mensen rechts zijn bezoekers, de dame links bij de muur is een beeld.

Er waren ook allerlei fantasievoorstellingen.

Eerlijk gezegd vond ik het een beetje  tegenvallen. Hoe knap ook gemaakt, je hebt toch al snel een  Madame Tussaud gevoel. Vorig jaar hebben we in het zelfde museum een tentoonstelling gezien van hyperrealistische schilderijen. Die maakten veel meer indruk.

Misschien ben ik meer een mannetje voor vaag-realistische beelden.

‘Licht en donker’, vaag realistische bezoekers aan een Tentoonstelling;  een werk van Martin van Neck; 2018

Kunsthandelaar en kunsthistoricus Jan Six – ooit heeft Rembrandt één van zijn voorvaderen geschilderd – heeft een onbekend schilderij van Rembrandt ontdekt. Zie hier een verhaal in het AD over de ontdekking.

Komt het even goed uit, dat hij het zelf al had gekocht. Uit het stukje van het AD: ‘Six betaalde anderhalf jaar geleden 156.000 euro voor het schilderij. Het werk is per direct te koop. Over de vraagprijs wil Six niks kwijt, behalve dat het schilderij natuurlijk als een Rembrandt wordt aangeboden. Voor een echte Rembrandt wordt aardig wat geld neergelegd, soms loopt het op tot tientallen miljoenen.’

Het is binnen korte tijd al de tweede keer dat een onbekend schilderij van een bekende meester is ontdekt. Onlangs werd – toevallig door ondergetekende –  een onbekend werk van Malevitsj ontdekt.

Uit de Wikipedia-pagina over Malevitsj: “Na 1910 koos hij voor een geometrische vormontleding, die hij combineerde met een lyrisch kleurenbeeld en die zou leiden tot de bekende futuristische figuratie van de kunstenaar.”

Vermoedelijk heeft Malevitsj het schilderij geschilderd tijdens een bezoek aan het Koninklijk Landgoed De Horsten in Wassenaar, althans dat doet deze foto vermoeden.

Fotograaf: Marianne. De foto – met een echtgenote-certificaat; herstel een echtheidscertificaat – is overigens te koop mits er voldoende nullen in de geboden prijs staan.

Tot zover berichten uit de kunstwereld.

Behalve de lakendame (zie gisteren) is er nog meer opvallende moderne kunst in het Museum Voorlinden te zien. Zo is er een zaal waarvan één wand helemaal bedekt is met spiegels waarvan de randen een beetje gebold zijn.

De wand met de spiegels

Door de kromming in de spiegels krijg je het zelfde effect als wat je hebt met zogenaamde lachspiegels, namelijk lichaamsdelen die er raar vervormd uit gaan zien. Je kan je dus de vraag stellen: is dit kunst of kermis?

Vader ziet er altijd al een beetje raar uit, maar de dochter normaal gesproken niet.

Er staat ook een kunstwerk van de Chinees Song Dong. Hij had van tientallen gevonden deuren en kozijnen van oude huizen in Bejing – de huizen zijn gesloopt zijn om plaats te maken voor nieuwbouw – een bouwwerk geconstrueerd.

Via de deuren aan de zijkant kon je het bouwwerk binnen treden en dat leverde een verrassing op. De binnenkant was helemaal bedekt met spiegels, ook de vloer. Verder hingen er tientallen lampen. Ik vond het wel mooi bedacht.

Het ding van Dong.

Wellicht het meest bekend kunstwerk van het museum is het zwembad. Je kan er op de bodem lopen zonder te verdrinken.

De bedrijfskundige in mij bedacht dat dit wel eens duur kunstwerk  kon zijn. Niet vanwege de aankoopprijs – geen idee wat het gekost heeft –  maar vanwege de suppoost die er standaard  naast staat, vermoedelijk om er voor te zorgen dat er niemand in het water valt.

Ik moet me trouwens even corrigeren zie ik nu. Het zijn geen suppoosten maar ‘Guide & Guards’ in Museum Voorlinden. Zie deze personeelsadvertentie.

Het museum vermeldt niet hoe hoog het bijbehorende salaris is, behalve dat het marktconform is. Gewoonlijk verdient een suppoost in een museum tussen de 1500 en 2000 euro bruto per maand bij een volledige werkweek, maar gezien het feit dat het hier om een “bijbaan” gaat, zal het hier wel wat lager liggen. Maar al met al vermoed ik dat de standaardsuppoost die bij het zwembad staat het museum, inclusief sociale lasten, toch nog wel zo’n 20.000 euro per jaar kost.

Deze kosten moeten natuurlijk wel terug verdiend worden. Wellicht is dit de reden dat de museumjaarkaart hier niet geldig is en je dus een kaartje van 15 euro aan de kassa moet kopen. Had het museum wel aan de museumjaarkaart mee gedaan dan het per bezoeker 9 euro ontvangen. (Musea die deelnemen aan de museumjaarkaart krijgen per bezoeker van de stichting Museumjaarkaart 60% van de prijs van de normale toegangsprijs.)

Voor een museum is dit een interessante businesscase. Stel dat je zonder museumjaarkaart 6 bezoekers trekt, dat levert 90 euro op. Met een museumjaarkaart moet je dan 10 bezoekers trekken om ook aan 90 euro inkomsten te komen. Dat is een toename van in dit geval 67%.  Dat is best veel. Maar die extra bezoekers genereren ook weer inkomsten in de museumwinkel en in de het restaurant. Dat levert ook weer geld op.

Ook  de stichting Museumjaarkaart moet elk jaar een businesscase maken, waarbij ze in moeten schatten hoeveel musea de kopers van een kaart zullen bezoeken. Ook moeten ze een inschatting maken of de kopers van de kaart naar een duur of een goedkoop museum (qua toegangsprijs) gaan. Zo bedraagt de normale toegangsprijs voor het Jopie Huisman Museum in Workum in 2018 €8,50. In het Rijksmuseum betaal je momenteel voor een kaartje aan de kassa € 17,50, meer dan twee keer zo veel. Ook moet de stichting een raming  van hun eigen kosten maken en dan rolt er uiteindelijk een prijs uit voor de museumjaarkaart.

In ieder geval is het zo dat mensen steeds vaker naar een museum gaan. Dat zie je dan ook terug in de prijs van een museumjaarkaart. In 2006 betaalde je als volwassen 25 euro voor een museum-jaarkaart. De stichting  ging toen, uitgaande van een gemiddelde toegangsprijs van €12,50 per museum, blijkbaar uit van drie museumbezoeken per jaar.  (3 x 60% x €12,50 = € 22,50.) Samen met 10% voor de overige kosten voor de stichting geeft dit dan een prijs van € 25 euro voor de museumjaarkaart.

In 2018 kost een museumjaarkaart voor volwassenen  €59,90 per jaar. Bij een gemiddelde toegangsprijs van € 15 euro, wordt nu blijkbaar ingeschat dat mensen zes keer per jaar naar een aangesloten museum gaan (6 x 60% x €15 = € 54). Samen met de 10% voor de overige kosten geeft dit dan een prijs van € 60. (Ok, daar maken we een psychologisch prijsje van € 59,90 van.)

Zelf heb je als kaarthouder al na ongeveer vier bezoeken per jaar (4 x € 15 = € 60) je museumjaarkaart er uit. Wel moet het om bezoeken gaan aan één van de ruim 400 musea die de museumjaarkaarten accepteren. Volgens het CBS telde Nederland in 2016 694 musea die dat jaar 24,7 miljoen bezoekers trokken. (Bij 26% van die bezoeken werd gebruikt gemaakt van een museumjaarkaart.)

Tot slot, voor degenen die geen museumjaarkaart hebben, is er een troost. Het bezoek aan het Grote Blog Museum van deze site is nog steeds gratis. Vraag niet hoe het kan, maar profiteer er van.

Vorige week was ik met de jongste dochter in Museum Voorlinden in Wassenaar. Er waren een paar wonderlijke zaken te zien. Zo lag er in een zaal een enorme stapel strijkwerk – tafelkleden uit het restaurant? Het bleek echter een kunstproject te zijn.  Het betrof een meer dan 3 km groot laken dat door een ‘performer’ van blauwe streepjes werd voorzien. Volgens het bordje wat er bij hing, was de kunstenares al een paar jaar bezig met het project. Ze was twee keer per dag gedurende anderhalf uur streepjes aan het zetten en had zo te zien nog een hoop te doen.

De stapel op de voorgrond moet nog van streepjes worden voorzien, die op de achtergrond is al klaar. Voorlopig is de dame dus nog wel even bezig.

Terwijl de dochter en ik het project bekeken, kwam er een ouder echtpaar de zaal binnen lopen. “Jezus, zo’n grote zaal en dan maar één kunstwerk.’ sprak de man op zijn Rotterdams. De vrouw keek hem bestraffend aan.  Ze liepen een rondje om de performance. De man zei iets tegen de  streepjes-dame, maar die reageerde niet. Terwijl het echtpaar de zaal uitliep, keek de man nog een keer om. Hij schudde zijn hoofd en liep de zaal uit.

Ik kreeg het idee dat het bezoek aan het museum niet zijn idee was.

Vrij naar Picasso: Er zijn fotografen die de zon in een gele vlek veranderen, maar er zijn anderen die, dankzij hun kunst en intelligentie, een gele vlek in de zon veranderen.

Vorige week was ik even in het Mauritshuis om te kijken hoe het schilderij ‘Het meisje met de parel’ van Vermeer wetenschappelijk werd onderzocht (zie hier).  Er bleek in het Mauritshuis ook een tentoonstelling  te lopen  – niet letterlijk natuurlijk – van Jan Steen. Omdat ik er toch was, heb ik deze ook even bekeken.

Jan Steen is vooral bekend van zijn vrolijke huishoudens schilderijen, iets waarin ik mij als huisman wel in herken (“een huishouden van Jan Steen”). Hij heeft  echter ook historiestukken geschilderd. Schilderijen met afbeeldingen van verhalen uit de bijbel, de klassieke mythologie en de oudheid.

In het Mauritshuis zijn nu 21 ‘historiën’ van Jan Steen te zien, afkomstig uit allerlei musea. Ik moet zeggen dat ik het een buitengewoon aardige tentoonstelling vond. Niet alleen omdat in deze historiën nog steeds de hand van Jan Steen te zien is, maar ook om de informatie die bij de schilderijen wordt gegeven.  Vaak zie je bijvoorbeeld een schilderij van een vaas met bloemen waarbij er een bordje naast hangt waarop staat ‘Vaas met bloemen’, maar dat is bij deze tentoonstelling niet het geval. Het zijn heel informatieve teksten.

Kortom, deze tentoonstelling – ‘Jan Steen vertelt’ – is goed opgezet en ik kan hem dan ook aanbevelen. Meestal roep ik zoiets als de tentoonstelling nog twee dagen loopt, maar deze loopt nog tot 13 mei.

Vorige week vrijdag was ik even in het Mauritshuis. Gedurende twee weken onderzochten Nederlandse en buitenlandse wetenschappers met behulp van allerlei moderne apparatuur het  schilderij ‘Het meisje met de parel’.

Het onderzoek werd in één van de zalen van het Mauritshuis verricht en je kon zien hoe het onderzoek werd gedaan.

Aangezien ik ook bezig ben met een onderzoek naar een Vermeer – zie hier – besloot ik om eens te kijken hoe de collega’s dit deden. Ze zaten met zijn tweeën – en hun apparatuur – in een soort glazen kooi. Het publiek kon er om heen lopen en over hun schouders mee kijken.

Het leek me niet fijn werken zo. De dame links op de foto opende bijvoorbeeld haar hotmail terwijl ik daar rondliep. Dat leest toch niet echt lekker lijkt me als er allerlei museumbezoekers achter je staan mee te lezen.

Er stond ook een bordje waarop stond dat je werd verzocht om niet op het glas te tikken. Over het voederen van de wetenschappers stond niks vermeld.

Even een aanvulling: op de site van de BBC staat een mooi filmpje over dit onderzoek. Zie hier.

De Bijenkorf: Kijk dit als je topfoto’s van boeken wilt maken.

De Nieuwe Kerk: We have a dream

Het Rijksmuseum: de Nachtwacht