In 1917 werd de kunstbeweging ‘De Stijl’ opgericht, waarvan Piet Mondriaan de bekendste vertegenwoordiger is. Het Haags Gemeentemuseum, dat een grote collectie Mondriaans bezit, besloot dit jubileumjaar groots te vieren. Het organiseerde dit jaar liefst vier tentoonstellingen.
- Piet Mondriaan en Bart van der Leck – De uitvinding van een nieuwe kunst
- De ontdekking van Mondriaan
- De architectuur en interieurs van De Stijl
- Mondriaan & De Stijl
Deze laatste tentoonstelling – het is de vaste Mondriaan-tentoonstelling van het museum – bezocht ik gisterenmiddag.
Het was overigens een spontane ingeving om deze tentoonstelling te bezoeken. Ik fietste toevallig net voorbij het museum toen ik (in het bezit van een museumjaarkaart) opeens het verlangen koesterde om kunst te bekijken. Dat klinkt heel cultureel, maar eerlijk gezegd, ik moest gewoon naar de wc en het museum was de dichtstbijzijnde gelegenheid. Maar voordat ik over dit bezoek schrijf – over dat aan de tentoonstelling uiteraard; niet over het toiletbezoek – eerst even dit: ziet u wat er op dit schilderij staat afgebeeld?
En op deze?
Maar goed, terug dus naar ‘Mondriaan & De Stijl’. Nu heb ik de eerste twee Mondriaan-tentoonstellingen van dit jaar gezien. Ook heb ik deze vaste tentoonstelling al eens vaker gezien, waardoor ik geloof ik een beetje te veel Mondriaans heb gezien. (En dan hangt ook heel Den Haag dit jaar vol met allemaal Mondriaans; zie hier.)
Ik had de Mondriaans dan ook al snel bekeken. Ik was niet de enige. De zalen waar alleen Mondriaans hingen waren opvallend leeg. Bij de Victor Boogiewoogie zat slechts één bezoeker op een bankje het schilderij te bekijken.
En deze zaal trok zelfs helemaal geen bezoekers.
Ik besloot daarom om eens een keertje de werken van andere kunstenaars van De Stijl beter te bekijken. Die vertonen overigens vaak een grote gelijkenis met de schilderijen van Mondriaan. Ik heb hieronder een aantal van die kunstwerken naast een soortgelijk schilderij van Mondriaan gezet. Kunt u zien welke van Mondriaan is? (Ik geef aan het eind van deze blogpost de oplossing.)
Ook interessant om te zien was de invloed van De Stijl op het dagelijks leven. Zo was Cornelis Bruynzeel – later vooral bekend geworden door de keukens – erg geïnteresseerd in de beweging. Zo gaf hij in 1920 Vilmos Huszár – het was zijn overbuurman in Voorburg – de opdracht om een ontwerp te maken voor de jongensslaapkamer van Bruynzeels villa ‘De Arendshoeve’ in Voorburg. Een replica van deze kamer maakt deel uit van de vaste collectie van het Museum.
Ook was op de tentoonstelling – het is de doorlopende vaste Mondriaan-tentoonstelling van het museum; dus u hoeft zich niet te haasten – een keuken te zien die Piet Zwart in 1935 speciaal voor Bruynzeel ontwierp. Hij was niet alleen strak vormgegeven volgens de principes van de Stijl maar ook goedkoop in massaproductie te nemen. In 2002, 65 jaar na de introductie, nam Bruynzeel deze keuken opnieuw op in het assortiment.
Nog even terug naar de vragen aan het begin van deze blogpost. Het eerste schilderij is van Vilmos Huszár. Het stamt uit 1917 en heeft de titel Composite II (Schaatsenrijders) en als je dat eenmaal hebt gelezen, dan zie je die schaatsenrijders direct terug in het schilderij.
Ziet u de schaatsers nu?
Het tweede schilderij is helemaal geen schilderij. Het zijn gewoon tassen die te koop zijn in de souvenirwinkel van het museum, maar toen ik voorbij liep, dacht ik: hé dat lijkt wel een schilderij zo.
Dan de antwoorden op de vergelijkingsvraag. De Mondriaans hangen steeds rechts. Het schilderij met het grote rode vlak is van Marlow Moss en stamt uit 1932. De ruit van plexiglas is van Cesar Domela en stamt uit 1930. Dan de twee schilderijen met de gele strepen, dat was een strikvraag, het is twee keer hetzelfde schilderij van Mondriaan. De linker is zoals die in het museum hangt, de rechter is hetzelfde schilderij maar dan gedraaid. Het geeft gelijk een heel ander beeld.
Wellicht ter geruststelling, dat draaien heb ik thuis achter de pc gedaan; niet in het museum zelf. Dat ik zulke dingen nu met de schilderijen van Mondriaan zit te doen, bewijst wel dat ik even te veel Mondriaans heb gezien.