Ik moet even wat rechtzetten. Mijn twee blogs – zie hier en hier – over de foto’s van UFO’s en ISO’s, die ik in mijn studententijd naar het Dagblad Tubantia stuurde, kunnen wellicht de indruk hebben gewekt dat er op onze studentenflat niet al te serieus werd gestudeerd. Dat was beslist niet zo. Er werd bij ons hard gewerkt. Ik heb eerst toegepaste wiskunde gestudeerd en daarna omdat ik –  behalve fan van Go Ahead zijn – niet wist wat ik wou worden bedrijfskunde. Beide in Enschede aan wat toen nog de Technische Hogeschool Twente heette.

We moesten hard leren. Zie hier mij op mijn studentenkamer allerlei kennis tot mij nemen. Het glas op mijn bureau is al leeg en de kennis uit de boeken heb ik ook al bijna tot mij genomen.

We haalden overigens onze kennis niet alleen uit de boeken. We moesten tijdens onze studie ook allerlei praktijkopdrachten doen. Zie hier bijvoorbeeld een foto genomen tijdens de werkopdracht ‘Hoe regel ik de financiering van mijn bedrijf?’ voor het vak ‘Bedrijfsfinanciering’ uit de studie Bedrijfskunde.

En zie hier een foto van het practicum ‘Hoe verstevig je met hulp van een personeelsfeestje het groepsgevoel?‘ voor het vak ‘Personeelspsychologie’.

Ziet u wel dat het hard werken was. Leidde al dat studeren nou ook tot goede cijfers? Soms wel, soms niet.

Dit is het laagste cijfer wat ik ooit heb gehaald. Ik had het vak niet geleerd, dit omdat ik in de week voor het tentamen mijn kostbare tijd besteedde aan een aantal andere vakken, waarvan het tentamen vrijwel tegelijkertijd was. Toch ging ik naar het tentamen. Dit voor het geval het een makkelijk tentamen zou zijn. Dat was het niet en binnen een uurtje stond ik weer buiten. Dat ik een twee kreeg in plaats van een één was waarschijnlijk een beloning voor het goed spellen van mijn naam.

Ik heb nog een keertje meegemaakt dat ik binnen een uurtje weer buiten stond. Alleen kreeg ik toen een negen, het hoogste cijfer wat ik ooit heb gehaald. En dat was niet voor zo maar een vak, het was voor ‘Topmanagement’, het allerbelangrijkste vak van de studie bedrijfskunde, waarin alle vakken van de studie zoals financiering, marketing, bedrijfseconomie, bedrijfssociologie en beleid & strategie bij elkaar kwamen.

Het vak werd gegeven door professor Jan Kreiken. Hij was de belangrijkste man van de faculteit Bedrijfskunde. Hij was niet alleen rector-magnificus van de TH geweest maar was op dat moment ook bijvoorbeeld president-commissaris van Ahold. Hij gaf maar één vak: ‘Topmanagement.’ “De toekomst kan niet worden voorspeld, maar moet worden gemaakt” was één van zijn uitspraken.

Het tentamen ‘Topmanagement’ bestond uit twee onderdelen. Als eerste moest je vooraf een uitgebreide analyse van een bedrijf maken en aangeven wat de beste strategie voor dat bedrijf was. Wat waren de sterke en zwakken kanten van het bedrijf? Waar lagen de kansen en bedreigingen? Op wat voor een strategie moesten ze inzetten? Wat waren de alternatieven? Dat soort vragen moesten in de analyse aan de orde komen.

De basisgegevens van het bedrijf kwamen uit een dik Amerikaans boek. Daar stonden twintig Amerikaanse bedrijven in beschreven, evenals de markt waar ze in opereerden en de concurrentie. Elk jaar koos professor Kreiken één van die bedrijven uit voor het tentamen. Je mocht als je wou de case met hulp van een groepje maken. De individuele kennis testte de professor op het tentamen. Dat was het tweede deel van het tentamen. Daar kreeg je een aantal aanvullende vragen over het bedrijf die je ter plekke moest beantwoorden en toevoegen aan je vooraf gemaakte analyse.

Ik maakte de case samen met twee anderen. De professor had voor een Amerikaanse frisdrankenfabrikant gekozen. We bestudeerden uitgebreid de gegevens in het boek. Er was iets vreemds. De gegevens leken niet allemaal te kloppen. Percentages telden niet allemaal op tot honderd procent, bedragen waren verwisseld en de marktbeschrijving spoorde niet met de marktbeschrijving van een ander frisdrankbedrijf uit het boek.

Wat te doen? We besloten dat de gegevens uit het boek niet konden kloppen en maakten enkele (onderbouwde) veronderstellingen wat de juiste gegevens dan wel zouden kunnen zijn. Hierop baseerden we onze analyse. Ieder van ons schreef zijn eigen verhaal en we namen onze analyses en casebeschrijving mee naar het tentamen.

Een voorbeeldje van de wijzigingen die wij toepasten. Ik heb het boek nog steeds. Waarom eigenlijk, ik kan het net zo goed weggooien. De gegevens die er in staan, kloppen niet en zijn nu ook nog eens flink verouderd.

Het tentamen verliep anders dan gedacht. Professor Kreiken nam vooraf het woord en zei dat hij tot zijn spijt had geconstateerd dat er fouten in het boek stonden. Hij had de juiste gegevens op papier gezet en begon deze uit te delen. Het kon heel goed zijn zei hij, dat de verbeterde gegevens tot een ander inzicht zouden kunnen leiden. In plaats van het beantwoorden van aanvullende vragen kregen we daarom nu de gelegenheid om onze analyse ter plekke aan te passen, dan wel aan te vullen. Wel op individuele basis. We mochten niet meer overleggen.

Ik keek naar het blaadje van de professor en las zijn voorgestelde wijzigingen. Ze waren anders dan de aangepaste gegevens waar wij met ons groepje van waren uitgegaan. Ik las de wijzigingen van de professor nog een keer. Ze leken mij niet logisch, de onze waren beter vond ik, maar ja, het waren wel de wijzigingen van de professor. Ik keek om me heen. De meeste studenten waren al druk aan het schrijven. Wat te doen? Ik besloot dat mijn wijzigingen beter waren, schreef op waarom ik dat dacht en veranderde niets aan mijn analyse. Ik leverde als eerste het tentamen in en binnen een uurtje stond ik weer buiten, wel met de nodige twijfels.

1975; Na afloop van de Dies-rede; Rechts op de foto: rector professor Jan Kreiken; foto ‘Beeldbank Universiteit Twente’.

Een paar weken later kreeg ik het tentamenbriefje thuis. Ik had een negen. Wow! Van een jongen die een jaar later het vak volgde, hoorde ik later dat ons tentamen uitgebreid tijdens het college aan de orde was gekomen. Er zat een fout in de casebeschrijving in het boek had professor Kreiken verteld. Maar niet alleen in de beschrijving in het boek, ook in de door hem voorgestelde correcties. Dat had slechts één student durven op te merken, vertelde hij. Die had vast gehouden aan zijn eigen gecorrigeerde cijfers. Die student had hij een negen gegeven.

Alle andere studenten hadden aangenomen dat de cijfers die de autoriteit – de professor dus – had gegeven wel klopten en hadden hun analyses daarop gebaseerd. De “lesson to be learned” zei de professor was dat, hoe groot de autoriteit ook was, je altijd kritisch naar diens cijfers moest kijken.

Na mijn studie ging ik op zoek naar een baan. Even overwoog ik om bij Ahold te solliciteren – waarschijnlijk was het tentamenbriefje van professor Kreiken daarvoor voldoende – maar Ahold zat in Zaandam en daar wou ik niet heen. Mijn moeder zei dat ik bij de PTT moest solliciteren, want dan had je een baan voor het leven. Ik solliciteerde, werd aangenomen en verhuisde naar Den Haag. Daar zou ik Marianne ontmoeten, met haar trouwen en twee kinderen krijgen, maar dat is weer een heel ander verhaal.

P.S. Ik zal het maar direct opbiechten. Die drie dames die met mij op de foto staan zijn geen deelnemers aan de workshop ‘Hoe verstevig je met hulp van een personeelsfeestje het groepsgevoel?‘ voor het vak ‘Personeelspsychologie’, maar zijn drie flatgenotes van mij uit mijn studentenflat. We waren uitgenodigd voor een themafeestje met als thema film. Ik moest een Amerikaanse gangster voorstellen, zij vormden mijn entourage.

En o ja, die heren van het vak financiering, dat waren ook flatgenoten. Ik heb geen idee ten behoeve van welke gelegenheid die foto is gemaakt. Waarschijnlijk ook voorafgaand aan een feestje. Maar ja, als ik dat op schrijf, dan gaat u waarschijnlijk zeggen: zie je wel ze feestten alleen maar. Om dat beeld te ontzenuwen, daarom tot slot deze foto. Er werd wel degelijk gestudeerd en dat leidde tot resultaten.

(Voor het geval u nu gaat zeggen, die foto (en die “schurkenfoto”) heb ik al eerder op dit blog gezien, ja dat klopt. Maar zoals onze hoogleraar marketing bij bedrijfskunde altijd zei: “Herhaling is de kracht van de reclame.”)