Gisteren was onze minister-president Mark Rutte te gast in het programma ‘Zomergasten’. Nu is ‘Zomergasten’ niet een programma wat ik kijk, zeker niet als tegelijkertijd ‘Heel Holland bakt’ wordt uitgezonden – André van Duin verving Martine Bijl op een waardige manier. Later op de avond bekeek ik in het kader van mijn persoonlijk voorbereiding op de interland Zweden – Nederland van morgen ‘Studio Voetbal’. Toen dat was afgelopen, zapte ik even en belandde ik in Zomergasten.
Het eerste wat ik Mark Rutte daar hoorde zeggen, was: “We hebben nog nooit zoveel mensen aan het werk gehad als vandaag” (Zie hier op 2 uur 55 min 02 seconden). Daarmee suggererend dat dit aantal skyhigh was. Nu had hij ook kunnen zeggen: “We hebben nog nooit zoveel mensen met een bijstandsuitkering gehad”, zie deze CBS-cijfers, het is maar welke boodschap je wilt verkondigen.
Nu staat Mark Rutte niet bekend als iemand die altijd de waarheid spreekt, zeker niet als er verkiezingen aankomen. (Zijn voornaamgenoot Mark Twain zei ooit eens: “De meeste schrijvers beschouwen de waarheid als een waardevol bezit. Daarom zijn ze er zo zuinig mee.” Het geldt niet alleen voor schrijvers maar zeker ook voor politici.)
Maar goed, ik was even nieuwsgierig of het klopte wat Rutte zei en omdat ik hoognodig weer eens mijn Excel-vaardigheden moest oefenen, heb ik vanochtend van de site van Centraal Bureau voor de Statistiek, wat gegevens gedownload en die cijfers verwerkt in een grafiek en een tabel. Nu is het zo dat in 2015 het CBS is overgestapt op de definitie van de International Labour Organisation (ILO). De cijfers zijn daardoor beter internationaal vergelijkbaar. Van de site van het CBS:
“Volgens de ILO-definitie wordt iedereen die voor minstens 1 uur per week betaald werk heeft, tot de werkzame beroepsbevolking gerekend. Scholieren met een bijbaantje bijvoorbeeld horen volgens deze definitie tot de werkzame beroepsbevolking. De nationale definitie van de beroepsbevolking omvat alleen mensen die substantieel werk hebben of willen hebben. Daarbij is de grens op 12 uur per week gelegd. In 2013 behoorden volgens de nationale definitie bijna 7,3 miljoen personen tot de werkzame beroepsbevolking, tegenover ruim 8,3 miljoen duizend volgens de ILO-definitie. Naast verschillen tussen de urengrens zijn er nog andere verschillen tussen de definities zoals de periode waarin men gezocht heeft naar werk en de termijn waarop men kan starten [..] In 2013 waren er 600 duizend -werklozen volgens de ILO-definitie, 56 duizend minder dan volgens de nationale definitie.”
Dat 8,3 miljoen duizend (dat is 8,3 miljard) zal ongetwijfeld een typefoutje zijn. Het aantal werkenden nam door deze definitiewijziging dus met bijna 1 miljoen toe, maar ik neem aan dat Rutte niet deze miljoen bedoelde toen hij zei “We hebben nog nooit zoveel mensen aan het werk gehad als vandaag” – hoewel, je weet het maar nooit met politici. Het CBS heeft gelukkig de cijfers vanaf 2003 herberekend volgens de nieuwe definitie en als we dat in een grafiek stoppen, dan zien we het volgende (de CBS-cijfers betreffen de cijfers voor de leeftijdsklasse van 15 tot 75 jaar):
De blauwe verticale lijn geeft aan wanneer het kabinet Rutte 1 (het kabinet met het CDA en gesteund door de PVV) begon. De paarse lijn geeft wanneer het kabinet Rutte 2 (Het VVD-PVDA-kabinet) begon. De bovenste groene lijn geeft de ‘totale werkzame beroepsbevolking’ weer. De rode lijn van mensen in vaste dienst, de bruine lijn die van mensen met ‘flexibele arbeidsrelatie’ en de gele lijn die van de zelfstandigen.
We zien dat de lijn van de totale werkzame beroepsbevolking vanaf 2003 licht stijgt (van 7,77 miljoen in 2003 naar 8,41 miljoen in het vierde kwartaal van 2008. Daarna sloeg de crisis toen en daalde het aantal. Vanaf het eerste kwartaal van 2014 stijgt dit aantal weer. Het meest recente cijfer van het CBS (dat van het tweede kwartaal van 2016) geeft een uitkomst voor de werkzame beroepsbevolking van 8,39 miljoen. Dat is nog wel lager dan het hoogtepunt van 8,41 miljoen uit 2008. Het aantal werkenden is dus sinds 2008 weinig veranderd.
Als we de getallen van het hoogtepunt van 2008 eens in een vergelijkende tabel zetten met die van het tijdstip dat het eerste en tweede kabinet Rutte aantrad en met de aantallen van nu, dan zien we:
Opvallend is dat sinds het aantreden van het kabinet Rutte 2 het aantal werknemers met een vaste arbeidsrelatie fors gedaald is (van 5,508 miljoen naar 5,163 miljoen). Dat wordt weliswaar gecompenseerd door een stijging van het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie en het aantal zelfstandigen, maar of dit nou zo’n goede ontwikkeling is, weet ik niet. Zo heb je onder de ZZP’ers (Zelfstandige Zonder Personeel) vaak mensen die tijdelijk ZZW’er zijn (Zelfstandige Zonder Werk).
Daarnaast speelt er ook nog mee dat de totale bevolking aan het groeien is. Sinds Rutte 2 aantrad is die met ongeveer 200.000 stuks gegroeid. Kijken we vervolgens naar het percentage van de werkzame beroepsbevolking t.o.v. het totaal van de beroepsbevolking en niet-beroepsbevolking (voor de leeftijdsklasse van 15 tot 75 jaar) dan zie we dat dit percentage momenteel 65,8% bedraagt. Op het hoogtepunt (het vierde kwartaal van 2008) bedroeg dit percentage 68,1%,
Oftewel, de uitspraak van Rutte ‘We hebben nog nooit zoveel mensen aan het werk gehad als vandaag” is zowel absoluut als procentueel gezien niet juist. Laat ik het zo formuleren: Rutte vergist zich.
Naast het eerder genoemde citaat heeft Mark Twain ook een keer gezegd: “Als je twijfelt, vertel dan de waarheid”. Dat is niet zo’n slechte raadgeving.