Gisteren was er een gedeeltelijke maansverduistering te zien. Een maansverduistering kan alleen optreden bij volle maan, dat is de schijngestalte van de maan, waarbij de door de zon verlichte helft van de maan samenvalt met de naar de aarde toegekeerde helft van de maan. (Vanaf de aarde gezien lijkt de maan dan bijna volledig rond.)
De volle maan is nummertje 5 op bovenstaande afbeelding van de maancyclus.
De gedeeltelijke maansverduistering van gisteren zoals die te zien was in Buenos Aires, Argentinië; foto BugWarp
Bij een maansverduistering staan de zon, de aarde en de maan op één rij, waardoor het kan gebeuren dat de schaduw van de aarde op de maan valt. (Bij een zonsverduistering staat de maan tussen de aarde en zon, waardoor het zicht op de zon tijdelijk geblokkeerd wordt.)
Schematische weergave van een zons- en een maansverduistering; afbeelding Tomruen
Overigens is het niet zo dat er bij elke volle maan ook een maansverduistering op treedt. Dit komt omdat de baan van de maan om de aarde een hoek van ongeveer 5 graden maakt met de ecliptica (het schijnbare pad van de zon aan de hemel). Daardoor valt de schaduw van de aarde niet altijd op de volle maan. Ongeveer één op de vijf volle manen levert een maansverduistering op, al of niet gedeeltelijk.
De schaduw van de aarde die op de maan valt, is rond, waardoor de oude Grieken al terecht de conclusie trokken dat de aarde rond moest zijn. De oude Mesopotamiërs daarentegen legden de relatie van een maansverduistering met de aarde niet. Zij dachten dat de maan bij een maansverduistering werd aangevallen door zeven demonen die het ook op hun koning hadden voorzien. Deze werd daarom bij een maansverduistering tijdelijk vervangen door een dubbelganger zodat de demonen de verkeerde zouden aanvallen. (Vaak lieten de geleerden de dubbelganger na afloop van de maansverduistering “verdwijnen” zodat de koning niet aan het verhaal en hun kennis zou twijfelen. Je kon beter niet als dubbelganger uitverkoren worden.)
Gisteren was er een gedeeltelijke maansverduistering te zien. Heel eerlijk gezegd was ik deze maansverduistering vergeten, maar om 23.30 uur zag ik op nu.nl een bericht staan dat de maansverduistering op dat moment op zijn hoogtepunt was. Ik twijfelde even of ik de maansverduistering op de pc zou volgen of buiten in het echt, maar na enig aarzelen liep ik toch maar naar buiten om het live te zien. Kon ik later in het verzorgingstehuis zeggen: “Weet je nog die maansverduistering van 2019, daar was ik bij!”
(De eerste volgende volledige maansverduistering die in Nederland van begin tot einde volledig te zien zal zijn, is pas over ruim tien jaar – op 20 december 2029. Tussentijds zijn er nog wel enkele gedeeltelijk maansverduisteringen (deels) te zien. Zie hier.)
Buiten gekomen zag ik de maan aanvankelijk nergens. Waar ik ook keek, niks te zien. Had ik weer, deed onze gemeente niet mee aan de maansverduistering. Ik liep weer naar binnen en zocht op internet waar ik moest kijken. Laag aan de hemel en in zuidoostelijke richting. De volgende vraag was natuurlijk waar het zuidoosten was. (Dat vind ik ook altijd zo irritant met navigatiesystemen. “Vertrek in oostelijke richting en volg de Jan Sukkel Straat” Ik weet nooit waar het oosten is en straatnamenbordjes lezen, indien al aanwezig, in een rijdende auto is al helemaal een crime.)
Enfin, terug op straat wist ik na enig nadenken het zuidoosten te vinden en toen zag ik opeens de maan en de maansverduistering. Hij was verstopt achter het bladerdek van enkele bomen in onze straat die vol in het blad stonden. Een overduidelijk gevalletje van ‘Zie de maan schijnt door de bomen’, ware het niet dat de maan zelf helemaal niet schijnt, maar alleen het licht van de zon reflecteert. (Het licht van de zon is zo’n 400.000 tot 500.000 keer sterker dan het maanlicht. Toch is het maanlicht belangrijker dan het zonlicht, want de zon schijnt overdag en dan is het toch al licht.)
Tot slot, de maansverduistering van gisteren viel toevallig samen met de herdenking van de historische lancering van de Apollo 11 van vijftig jaar geleden. Het is maar goed dat er die dag vijftig jaar geleden niet een maansverduistering was. Het zal je maar gebeuren dat je met een raket op weg naar de maan bent en je komt buiten de dampkring en de maan is nergens meer te zien. Waar moet je heen?