Ik was eerst van plan het vandaag over de groei van onze Begonia Sutherlandii te hebben, beter gezegd over het ontbreken van de groei. Een belangrijk onderwerp – ik schreef er al eerder over (zie hier) – maar er is niks te melden. Ondanks dat ik de plant water geef, zit hij nog steeds in een diepe winterslaap. Ik vraag me af of de plant überhaupt nog wel bestaat. Misschien zit hij diep onder de grond wel gevangen in een zwart gat, en hé, is dat even toevallig, dat is  een mooi bruggetje naar het onderwerp waar ik het vandaag verder over wil hebben, namelijk de foto van het zwarte gat die gisteren werd gepubliceerd.

Het gefotografeerde zwarte gat dat zich in  het sterrenstelsel Messier 87 (M87) bevindt. Foto: Event Horizon Telescope collaboration et al.

Nu moet ik zeggen dat de foto een beetje vaag is. Met mijn mobieltje maak ik betere foto’s. Mijn foto van een wit gat die ik in de nacht van 21 januari 2019 heb gemaakt – de foto; niet het gat – is bijvoorbeeld een stuk scherper.

Wit gat; foto Martin van Neck; d.d. 21 januari 2019 om 5.30 uur ‘s morgens

Daar staat tegenover dat het zwarte gat veel verder weg staat dan mijn witte gat. Dat bevindt zich ongeveer ter hoogte van onze maan.

De maan, eveneens gefotografeerd op 21 januari 2019 om 5.30 uur ‘s morgens

Het gefotografeerde zwarte gat daarentegen staat  “Far, far, away” zoals ze dat altijd zo mooi in films zeggen, om precies te zijn op een afstand van 55 miljoen lichtjaar.

Dat is een afstand van 520 340 175 991 940 000 000 kilometer. Ik zei al ‘far, far, away’. Er bevinden zich overigens vele zwarte gaten in het heelal. Sagittarius A*, een zwart gat in ons eigen Melkweg stelsel, staat bijvoorbeeld op een afstand van slechts 25.900 lichtjaar, om de hoek bij wijze van spreken. Echter dat zwarte gat is veel kleiner dan het zwarte gat uit Messier 87 en daarom lastiger te fotograferen.

Strikt formeel is het overigens geen foto wat we zien. Het is een berekende computerweergave van metingen aan fotonen – dat zijn elementaire deeltjes die door acht grote radiotelescopen, verspreid over de hele wereld, tegelijkertijd zijn opgevangen.

We zien overigens niet het zwarte gat zelf. Daaruit ontsnapt immers geen licht. We zien de schaduw van het zwarte gat. Hoe een zwart gat er daadwerkelijk “uit ziet” weten we dus nog steeds niet. Misschien groeien er wel begonia’s op. (Ik denk het niet overigens.)

Het licht dat om het zwarte gat te zien is, is afgebogen licht. Voordat ik nu helemaal onzin ga vertellen, citeer ik even een stukje van Kennislink.

“De foto laat een oplichtende ring zien, die wordt veroorzaakt doordat het zwarte gat het licht in zijn directe omgeving sterk buigt. Normaal beweegt licht in een rechte lijn; een zwart gat verfrommelt die rechte lijnen tot zeer kromme banen. Licht draait dichtbij het zwarte gat praktisch rondjes eromheen. De zichtbare ring is het resultaat van een complex samenspel van dat rondcirkelende licht en de sterk gekromde ruimtetijd ter plekke.

De onderkant van de ring is wat helderder, omdat het licht er iets meer in onze richting beweegt. De zwarte regio in het midden is een schaduw van de waarnemingshorizon, daar waar het licht in het zwarte gat verdwijnt.”.

Uiteraard besteedde de NASA ook aandacht aan de zaak. Op hun site staat een foto van Messier 87, het sterrenstelsel waarin het gefotografeerde Zwarte Gat zich bevindt.

Chandra X-ray Observatory close-up of the core of the M87 galaxy. Credits: NASA/CXC/Villanova University/J. Neilsen

Het lijkt wel of op de NASA-foto (in het bovenste kleine blokje) het zwarte gat al te zien is, maar dat zal wel niet, want anders had de NASA natuurlijk al lang met veel ophef de foto van het zwarte gat gepubliceerd. Immers, de foto van het zwarte gat gaat in de toekomst ongetwijfeld een Nobelprijs opleveren.

Dat verklaart wellicht ook waarom de Amerikaan Shep Doeleman, de directeur van het Event Horizon Telescope project dat de foto heeft gemaakt, aanvankelijk weigerde samen te werken met de Duitse astronoom Heino Falcke – hij werkt al jaren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen aan hetzelfde  idee. Over de aanvankelijke weigering van de Amerikaan om samen met hem te werken staat een mooi verhaal in de Volkskrant. Mooi detail, wie op de site van het Event Horizon Telescope project kijkt, ziet bij het verhaal van de foto wel de naam van Doeleman staan maar niet die van Falcke.

Het is overigens een foto uit het verleden, van 55 miljoen jaar geleden, zo lang duurt het immers voordat de fotonen uit Messier 87 de aarde bereiken Of zoals Bert Wagendorp vanochtend in de Volkskrant schreef “Mogelijk is het zwarte gat inmiddels verdwenen, maar in dat geval hebben we gelukkig de foto nog.”

Tot slot: de Engelse krant ‘Metro’ bracht de foto van het Zwarte Gat met een heel andere gebeurtenis in verband.