Categorie archief: De mensen achter de computer

Een mooie schelp

Vindt u dit een mooie schelp?

5 schelp

De meeste mensen wel. Toen deze foto – genomen  door ene Chris 73; zo noemen mensen op de Wikipedia zich soms – in 2005 op de Wikipedia werd geplaatst, werd hij direct genomineerd als één van de mooiste foto’s van het jaar.

Hebt u enig idee waarom mensen dit een mooie foto vinden? Waarschijnlijk komt het door de steeds kleiner wordende krommingen. Als u het zou gaan nameten, dan ziet u op een gegeven moment een verhouding tussen de elkaar opvolgende krommingen van 1,6 staat tot 1.

Dat is niet zo maar een verhouding, dat is de zogenaamde Gulden Snede verhouding. Mensen schijnen dat een prettige verhouding te vinden. Kunstenaars maken van dat gegeven wel eens gebruik. Kijkt u maar eens naar dit schilderij van de ‘Geboorte van Venus’,  een schilderij van de Italiaanse kunstschilder Sandro Botticelli.

5 pingala botticeli

In dit geval zit de gulden snede verhouding niet in de schelp, maar in de lengte-breedte verhouding van  het schilderij. Nu is de gulden snede verhouding van een voorwerp geen voldoende voorwaarde dat mensen iets mooi vinden. Ik kan ook wel iets maken met allerlei gulden snede verhoudingen er in, maar dat wil nog direct een echt kunstwerkje opleveren. Zie hier bij voorbeeld mijn heel snel in elkaar gezette blauwe rechthoeken, allemaal rechthoeken met een gulden snede verhouding.

gulden snede

Nu zult u zich misschien afvragen, waarom schrijf je over de gulden snede verhoudingen, maar dat komt omdat in mijn serie over de mensen achter de computer ik het (geheel herziene) portret over de Indiaanse taalkundige Pingale weer op de site heb geplaatst. Wat deze taalkundige – hij leefde 2200 jaar geleden – met computers en de gulden snede te maken heeft, dan kan u hier terug lezen.

p.s. In de natuur zie je heel vaak de gulden snede verhouding terug komen. Niet alleen in schelpen maar bijvoorbeeld ook in bloemkolen (kijkt u maar eens naar de verhoudingen van de bloemkoolroosjes.) Dus als u iemand in de supermarkt heel verrukt naar een bloemkool ziet staren, dan weet u hoe dat komt.

bloemkool

Over een hoop zand, de CIA en Archimedes

U vraagt zich misschien af waar de titel van deze blogpost op slaat. Dat zal ik u uitleggen. We beginnen met het zand.

6 sahara

U ziet hier de Sahara. Dat is de grootste zandwoestijn op Aarde. Dan de CIA: de foto is afkomstig van de CIA, ‘the Central Intelligence Agency ‘. Tot slot Archimedes: de foto komt voor in mijn geheel herziene verhaal over hem. en voila, daar heeft u het: zand, de CIA en Archimedes

Nu zult u zich misschien afvragen, wat heeft de CIA te maken met Archimedes. Ze zullen hem 2300 jaar geleden toch niet gevolgd hebben?  Dat klopt. De foto staat in mijn verhaal over Archimedes omdat hij een keer het zandgetal heeft willen berekenen, zijnde het aantal zandkorrels nodig om het hele heelal te vullen. Weliswaar een volkomen nutteloze exercitie, maar wel eentje die mij aanspreekt.

De foto van de woestijn is afkomstig van de CIA en staat in hun 2011 rapport ‘The World Factbook – Algeria; 2011‘, een rapport over Algerije. Ik heb geen flauw idee wat die foto in dat rapport doet, Wel weet ik wat die foto in mijn verhaal doet, hij dient als een  illustratie van verschrikkelijk veel zandkorreltjes.

Wilt u het fijne daarvan weten, dan kunt u het verhaal over Archimedes hier terug lezen.

Weer wat mensen achter de computer.

Er zitten weer wat mensen achter de computer. Zie ze hier bezig.

abacus klas

Oké, dit zijn ze niet echt.

Wat ik wilde zeggen is dat ik weer twee, geheel vernieuwde, verhalen uit de serie ‘de mensen achter de computer’ heb terug gezet op mijn site. Het eerste verhaal gaat over degene die de abacus heeft bedacht. Uit dat verhaal is bovenstaande afbeelding afkomstig.

Uit het andere verhaal is deze foto afkomstig. Enig idee wie dit is?

5 eisnetin 14

Deze foto komt uit het verhaal over Euclides, een oude Griek die zo’n 2300 jaar geleden leefde. U ziet hier uiteraard niet Euclides, maar een jonge Albert Einstein. Hij is hier 14 jaar oud op de foto.

Het verhaal over de abacus kunt u hier teruglezen,

Het verhaal over Euclides hier.

Een tellende kraai

Kent u het het fraaie ‘urban legend’ verhaal van de tellende kraai? Hij gaat als volgt.

Er was eens een Amerikaanse boer die last had van een kraai die op zijn graanzolder nestelde. De boer wou de kraai daar weg hebben, maar als de boer de ladder naar de hooizolder op klom om hem te vangen, dan vloog de kraai weg en ging hij buiten in een boom zitten wachten totdat de boer weer de ladder afdaalde. Op een dag had de boer een plan bedacht. Hij ging samen met een knecht de hooizolder op. Hij ging daarna weer met de trap omlaag maar liet de knecht op de hooizolder achter. De kraai bleef echter in de boom zitten wachten totdat ook de knecht de ladder was afgedaald.

De volgende dag probeerde de boer het met twee knechten – hijzelf en één van de knechten daalde met hem af; de andere bleef zitten –maar ook dat hielp niet. Pas toen ze alle drie weer beneden waren vloog de kraai weer naar de hooizolder. Idem dito toen de boer het daarna met drie en vier knechten probeerde – het was een komen en gaan van knechten. Pas toen de boer met vijf knechten de zolder opging, raakte de kraai de tel kwijt. Toen de boer en vier knechten waren afgedaald, vloog de kraai terug naar de hooizolder en kon de vijfde knecht het beest pakken. De kraai kon blijkbaar niet verder dan vijf tellen.

kraai

Een tellende kraai

Dit verhaal komt voor in mijn serie over de mensen achter de computer. Wat die kraai daarin doet, kunt u hier nalezen. Weer een herziene aflevering. “NIEUWE FORMULE!’

20.000 jaar voor Christus

De titel van deze blogpost klinkt als een historische film met Raquel Welch, maar die film ging wat verder terug in de tijd, namelijk naar 1 miljoen jaar voor Christus.

00 racquel welch

Klik op de afbeelding om de trailer van deze film uit 1966 op YouTube te zien. (Based on a true story, nou ja misschien niet.)

Die ‘20.000 voor Christus’ slaat op het jaar dat er ergens in Afrika iemand rondliep die streepjes in bavianenbotjes kraste. Deze botjes worden vrij algemeen gezien als het eerste rekenhulpmiddel van de mens. (De in 2014 overleden Hugo Brandt Corstius zei ooit eens: “Eén ding zal de computer nooit kunnen: van de apen afstammen.” Dat had hij dus fout gezien.)

1 botje vier zijden

De vier zijden van één van de botjes.  Ze komen uiteraard voor in mijn verhalenbundel over de mensen achter de computer.  Zie hier de vandaag geplaatste nieuwste bijdrage, namelijk het algemene overzicht van de periode 20.000 jaar voor Christus tot het jaar 1.

Ik kan me overigens voorstellen dat u misschien liever naar Raquel Welch in bikini kijkt dan naar de botjes. Iemand die dat in ieder geval deed was Andy Dusfrene (gespeeld door Tim Robbins) in de film Shawshank Redemption uit 1994. Hij bedekte het gat dat hij in de muur van zijn cel in de gevangenis aan het hakken was met een poster van eerst Rita Hayworth, daarna Marilyn Monroe en ten slotte met een poster van Raquel Welch (met een foto afkomstig uit de film ‘One Million Years B.C’).

Leuk detail, in de film ontsnapt Andy Dusfrene in 1966. De film ‘One Million Years B.C’, werd weliswaar in1966 opgenomen maar kwam  pas in 1967 uit en de poster met Raquel Welch er op dateert (hoogstwaarschijnlijk) ook uit dat jaar, een jaar nadat Andy Dusfrene ontsnapte. Dat kunnen we dus wel als een filmfoutje betitelen.

 

Positief en negatief schrijversnieuws

De goede lezers zal het misschien zijn opgevallen dat ik hier een paar maanden weg ben geweest. Komt omdat ik druk doende was met schrijversactiviteiten. Laten we beginnen met het positieve schrijversnieuws.  Ik sta weer met “een verhaal” in Hard Gras, in nummer 141 deze keer dat begin december is verschenen. Nou ja, verhaal, eigenlijk is het een soort fotorapportage.

00 hard gras 141

Ik heb namelijk op de site van het Nationaal Archief gezocht naar de meest  interessante foto’s van voetballers op Schiphol (en soms daarbuiten) en heb bij elk van die foto’s een korte toelichting geschreven. Een voorbeeld van zo’n foto genomen op Schiphol:

00 cruijff2

Ik neem aan dat ik niet hoef te zeggen wiens gezin hier in 1977 op Schiphol rondloopt. Nog een voorbeeldje, deze keer van een foto genomen in Groningen in 1959.

00 pele

We zien hier hoe op 3 juni 1959 de achttienjarige Pelé een spelletje kaart speelt in een hotel in Groningen. De plaatselijke jeugd staat met hun neuzen tegen het raam gedrukt om er maar niets van te missen.

Dat het kaft van Hard Gras gebaseerd is op mijn verhaal, maakt het natuurlijk extra leuk.  Eerder was dat ook het geval bij een verhaal van mij in Hard Gras nr. 87, dit verhaal verscheen in december 2012 over de strafzaak Johan Cruijff (hij was in november 1966, als eerste Nederlands international ooit, het veld uit gestuurd) en  ook het kaft van Hard Gras nr. 116,  verschenen in oktober 2017, was gebaseerd op een verhaal van mij (over een vrij onbekende voetballer die op de hoes van de Sergeant Pepper elpee van de Beatles stond.)

Hard Gras    hard gras 116

Er is nu in totaal elf keer een verhaal van mij in Hard Gras, een literair voetbaltijdschrift van Henk Spaan, Matthijs van Nieuwkerk en Hugo Borst, opgenomen: twee keer als lezerspost en negen keer als “medewerkersverhaal”.

Maar nu het minder goede schrijversnieuws, wellicht was het u opgevallen dat de verhalen van mijn serie over de mensen achter de computer van mijn site waren verdwenen. Dat had twee redenen. De eerste reden was dat ik ze wilde herschrijven. Ze moesten wat anders vond ik, wat minder “wetenschappelijk”, wat meer human interest-achtig. De tweede reden was dat het mij een goed idee leek om  de nog ontbrekende verhalen eindelijk ook eens te schrijven en dan van al die verhalen samen een mooi boek te maken. Ik stuurde mijn uitgeverij, waarvan ik niet zal zeggen welke dat is, omdat het Atlas-Contact is, een voorstel hiertoe.

Die uitgever van mij, die boft maar met mij, dacht ik nog,  maar ik echter niet met hen, want na drie maanden kreeg ik dit mailtje terug van Atlas: ” Eindelijk een antwoord, maar geen positief antwoord ben ik bang. We hebben naar je manuscript gekeken, en hoewel we de insteek leuk vinden, hebben we toch het gevoel dat het commercieel voor ons helaas niet haalbaar is“.

Wat? Niet commercieel haalbaar? Wat is dat voor een onzin. Sinds wanneer is dat een reden om wel of niet een boek uit te geven. Maar enfin,  voor u is dit eigenlijk allemaal goed nieuws, want ik heb besloten om de herschreven stukken en al die nieuw geschreven stukken op mijn site te zetten, waar u ze dus gratis en voor niets – oké, dat is dubbelop – kan lezen. Vraag niet hoe het kan, maar profiteer er van.

De komende tijd zal ik ze er op zetten. De eerste twee staan er inmiddels al.

  • Voor de algemene toelichting: zie hier.
  • Voor de Inleiding: zie hier

 

 

Leibniz

Er zijn mensen die Leibniz alleen kennen als koekje.

23 leibniz koekjeEen Leibniz Butterkeks; foto Rainer Zenz; Wikipedia

Leibniz is echter veel meer dan een koekje.  Leibniz was namelijk ook een wetenschapper, diplomaat, uitvinder en iemand uit mijn serie ‘De mensen achter de computer’.

Ik heb eindelijk zijn portret af. Wie wil weten of er nog andere smaken Leibniz zijn dan dit koekje : zie hier zijn portret op mijn site. En het mooie is, u hoeft hier niet cookies te selecteren want die plaats ik niet.

koekje

Cai Lun

Ik ben even wat oude verhalen uit mijn serie over de mensen achter de computer aan het doorlezen. Als je dat na een tijdje doet, dan zie je opeens allerlei taalfouten en kromme zinnen die je bij het plaatsen niet zag. Daarmee zal ik u hier nu niet mee vermoeien, maar in het kader van herhaling is de kracht van de reclame, hierbij het begin van het portret dat ik in februari 2019 schreef over de Chinese eunuch Cai Lun, die het papier uitvond.

Cai Lun; ca. 50 na Chr. – 121; geldt als de uitvinder van het papier.

8 cai lun afbeelding

(Volgens een Chinees boek uit de achttiende eeuw zou Cai Lun er zo hebben uitgezien. Gaat u er maar van uit dat dit geen goed lijkend portret van hem is.)

Voor degenen die op kantoor werken of hebben gewerkt, herkent u de volgende situatie? U heeft op uw pc een mooi overzicht van iets gemaakt wat u voor een vergadering die over vijf minuten begint alleen nog even moet uitprinten. U geeft een printopdracht, loopt naar de gemeen-schappelijke printer in het printerhok en ziet daar dat de printer is vastgelopen. Niet met uw printje maar met dat van iemand voor u. En degene van wie dat printje is, die is in geen velden of wegen te zien.

Het gevolg is dat u degene bent die nu in grote haast moet proberen dat vastgelopen printje uit te printer te peuteren. Terwijl de klok door tikt, krijgt u vieze inkthanden. Als u eindelijk alles uit de printer heeft gekregen, doet hij het nog steeds niet. Ergens zit er nog een stukje papier vast. Om de hoek roept je baas waar je blijft.

Weet u wiens schuld dit is? Het is de schuld van de Chinese eunuch Cai Lun. Hij is hier verantwoordelijk voor. Hij geldt namelijk als degene die het papier heeft uitgevonden. Zonder papier geen vastgelopen printer. Nu kunt u wel op hem gaan mopperen, maar heb medelijden met hem, want heeft u het woordje eunuch wel gezien? Ook voor kantoormensen aan het hof van de oude Chinese keizers was het niet altijd een pretje.

Wie het hele portret van Cai Lun wil lezen, kan hier terecht.

De periode 1000 – 1500

Eindelijk is weer eens een  verhaal klaar uit mijn serie over de mensen achter de computer. Het betreft hier het algemene verhaal over de periode 1000 – 1500. Gaat het in de journaals van vandaag de dag vaak over  Donald Trump, in die tijd ging het in de journaals over mensen als Dzhengis Khan. Jeanne d’Arc, Marco Polo Johannes Gutenberg en Leonardo da Vinci.

Wel is het zo dat er in de 14e eeuw net zoals nu een wereldwijde pandemie heerste.  Die  was overigens veel dodelijker dan de huidige corona-pandemie. Naar schatting kostte de Zwarte Dood zo’n veertig procent van de toenmalige wereldbevolking het leven.

Wie dit allemaal wil lezen kan hier terecht.

De zwarte dood

Ik heb hier de laatste tijd weinig geplaatst. Komt omdat ik bezig ben met een hoofdstuk uit ‘de mensen achter de computer.’  Om precies te zijn met het algemene overzicht van de periode 1000-1500. Nu is dit de periode waarin ook de ‘Zwarte Dood’ zit. Omdat we nu ook in een pandemie zitten – gelukkig niet met het dodental van de Zwarte Dood – daarom hier alvast een stukje uit het verhaal.

“[…] Zo was daar in de veertiende eeuw de Zwarte Dood, de builenpest, een bacteriële ziekte overgebracht door vlooien die vooral op ratten leefden. Wereldwijd wordt het aantal doden van deze pandemie op zo’n 75 tot 100 miljoen mensen geschat. De ziekte duikt voor het eerst op in Centraal-Azië, verspreidt zich vervolgens over heel Azië en bereikt in 1346 De Krim. In oktober 1347 neemt een handelsschip uit Genua de ratten met hun pestvlooien mee naar Sicilië. Vanaf dat eiland (en vanuit Griekenland) verspreidt de ziekte zich daarna over land en zee naar de rest van Europa, waar de epidemie in de periode 1347 tot 1353 vreselijk huis houdt.

21 1000 - 15000 de pest verspeidingDe verspreiding van de pandemie over Europa tussen 1346 en 1353; De kleuren geven aan in welk jaar de pest opduikt in het betreffende gebied. De pijlen geven de routes aan hoe de ziekte zich verspreidt over Europa, Bron: Flappiefh; Wikipedia.

Er worden talloze pogingen ondernomen om de opmars van de ziekte te stoppen. De autoriteiten in Venetië laten bijvoorbeeld alle schepen dertig dagen lang in isolatie voor de kust stil liggen voordat ze in de haven in mogen; reizigers over land moesten zelfs veertig dagen wachten voordat ze de stad binnen mogen komen – het woord quarantaine, het Venetiaanse woord voor veertig, vindt hier zijn oorsprong in – maar het helpt niet. In 1347 bereikt de ziekte ook Venetië.

In Europa sterven tussen 1346 en 1355 naar schatting tussen de 30 en 50 miljoen mensen (dat is zo’n 40% van de bevolking) aan de ziekte. In Nederland overlijdt ongeveer een derde van de mensen. (Dat laatste blijkt volgens historica Maria Kelly uit de enorme inkomstendalingen van de Hollandse graven in de jaren 1349 en later, zoals deze te zien zijn in de rekeningboeken van Hollandse graven. Deze dalingen kunnen alleen logisch verklaard worden door een bevolkingsdaling als gevolg van de pest; bron Historiek.net).

Men heeft in die jaren geen idee wat de ziekte veroorzaakt. Zo denken veel medici dat de besmetting door zieke lucht wordt verspreid en uit voorzorg dragen ze maskers met in hun ‘snavels’ een kruidenmix, waarvan ze hopen dat die de besmettelijke lucht tegen zal houden. Het werkt niet. Veel dokters worden ook gebeten door de vlooien, lopen de ziekte op en sterven.

21 1000 - 15000 snaveldokter

Een afbeelding van een ‘snaveldokter’ uit Rome; 1656

Veel mensen geloven in die periode dat de plaag Gods wil is en beschouwen het als een straf voor hun zonden. Andere mensen denken dat het te maken heeft met een bepaalde stand van de planeten aan de hemel. De Zwarte Dood zorgt voor een complete instorting van de samenleving, welke nog verder wordt ontregeld doordat er allerlei samenzweringstheorieën opduiken, waarin veelal de Joodse bevolking de schuld van de plaag krijgt.

Een tragisch voorbeeld hiervan is het lot van Balavignus, een Joodse arts in Straatsburg. Ook in deze plaats breekt de pestepidemie uit. Balavignus laat daarop overeenkomstig de Joodse reinheidswetten uit het Bijbelboek Leviticus al het afval in de Joodse wijk van Straatsburg verbranden en geeft opdracht om de wijk zo schoon mogelijk te houden. Het gevolg is dat de ratten die nauwelijks meer voedsel in de Joodse wijk kunnen vinden zich met hun besmettelijke vlooien naar andere wijken verplaatsen, waar wel afval en voedsel voor ze te vinden is. Het percentage mensen dat aan de pest in de Joodse wijk bezwijkt, blijft daardoor beperkt tot zo’n  5%, veel lager dan in de omringende wijken.

Maar in plaats dat de mensen uit die wijken het voorbeeld van de Joodse wijk volgen en hun wijken ook gaan schoonmaken, beschuldigen ze de inwoners van de Joodse wijk – en in het bijzonder Balavignus – er van dat ze de waterputten van de Christenen vergiftigd hebben en dat er daarom in de niet-Joodse wijken veel doden vallen. Balavignus wordt gearresteerd. Na zware martelingen ‘bekent’ hij, waarop een ware pogrom in de stad plaats vindt. Honderden Joden verliezen daarbij het leven. Ook elders in Europa vinden dergelijke pogroms plaats die aan duizenden Joodse mensen het leven kosten.

Paus Clemens VI probeert de Joodse bevolking nog te beschermen door tot twee maal toe een pauselijke bul uit te brengen (op 6 juli 1348 en op 26 september 1348), waarin hij stelt dat diegenen die de schuld geven aan de joden “verleid zijn door de duivel” en dat de Joodse bevolking onschuldig is. Ook wijst hij er op dat de ziekte voor komt in streken waar helemaal geen Joden wonen en dat ze zelf ook het slachtoffer worden van de pest. Ook laat de Paus in Avignon, de plaats waar hij  woont – veel kardinalen in die tijd zijn van Franse afkomst; Clemens VI benoemde liefst acht neven tot kardinaal (waaronder de later paus Gregorius XI) –  de Joodse bevolking door zijn eigen troepen beschermen, maar elders gaan op veel plaatsen de pogroms wel gewoon door.

Zelf dachten de Paus en zijn lijfarts overigens dat warme lucht de ziekte zou voorkomen. Ze sliepen en verbleven daarom veelal in de openlucht op de binnenplaats van het pauselijk paleis, waar ze grote kampvuren lieten stoken. Het hielp. Ze werden niet ziek, maar dat kwam niet door de warme lucht – de roetdeeltjes van het verbrande hout in de lucht waren zelfs bepaald ongezond – maar doordat de ratten en vlooien niet van de hitte van het vuur hielden en daarom de binnenplaats meden. De Paus sterft uiteindelijk in 1652 aan de gevolgen van een niersteenaanval.

Tot zover vast een deel van het verhaal.

Leonardo da Vinci

Eindelijk weer eens een verhaal gemaakt voor mijn serie over de mensen achter de computer. Deze aflevering gaat over Leonardo da Vinci en begint als volgt;

Leonardo da Vinci; 1452 -1519; schetste technische oplossingen die later ook in de eerste rekenmachines werden gebruikt.

20 leonardo zelfportret 20 leonardo portret getekend door melzi

Links, het enige portret van Leonardo Da Vinci, (gemaakt in 1512 op 60-jarige leeftijd), waarvan wordt vermoed dat Leonardo da Vinci het zelf heeft geschetstRechts een soortgelijk portret van Leonardo da Vinci gemaakt omstreeks dezelfde tijd door zijn leerling en vriend Francesco Melzi.

Dat Leonardo da Vinci een genie was, staat buiten kijf. Maar dat geldt ook voor Johan Cruijff (op zijn vakgebied althans) en hem vinden we niet terug in het overzicht van mensen achter de computer. Waarom Leonardo da Vinci dan wel? Hij heeft toch nooit een rekenapparaat gebouwd? Dat klopt. Hoewel, klopt dat wel? Kijk eens goed naar de tafel van het laatste avondmaal. Daar helemaal rechts, wat ligt daar op tafel?

20 leonardo laatste avondmaalGewoon een bord, u dacht toch niet echt dat Leonardo da Vinci een rekenmachine op het laatste avondmaal had geschilderd?

Wie het hele verhaal wil lezen, kan hier terecht.

Het Laatste Avondmaal

Momenteel ben ik voor mijn serie ‘de mensen achter de computer‘ bezig met een portret van Leonardo da Vinci, niet alleen schilder maar ook wetenschapper en technicus. In die laatste hoedanigheid komt hij voor in ‘de mensen achter de computer’.

Als schilder is hij vooral beroemd geworden met de ‘Mona Lisa’ en ‘Het Laatste Avondmaal’. Hij schilderde dit laatste werk op een wand van het Santa Maria delle Grazie, een dominicaner klooster in Milaan.

000000 laatste avondmaal

Da Vinci begon met Het Laatste Avondmaal in 1495 en voltooide het werk in 1498. Al met al – hij werkte niet aan één stuk door aan de schildering – deed hij er zo’n drie jaar over om het te voltooien. Blijkbaar vond volgens de overlevering één van de monniken in het klooster dit te lang duren en klaagde hierover tegen Da Vinci.

Hij vroeg aan Da Vinci waarom het zo lang duurde en of hij niet een beetje kon opschieten. Da Vinci zou toen hebben geantwoord dat dit kwam, omdat hij er nog niet helemaal uit was hoe hij het beste Judas kon portretteren, maar dat hij, als hij er niet uit kwam en de monnik haast had, dat hij dan Judas wel het gezicht van de monnik zou geven.

000000 judasJudas is de figuur derde van rechts met een zak zilverlingen in zijn hand en de donkere baard. Of de monnik er ook zo uit gezien heeft, is niet bekend.

Het is natuurlijk een mooie anekdote, maar waarschijnlijk niet waar. ‘Too good to be true’ zouden de Engelsen zeggen. Daarom weet ik nog niet of ik hem ook mee neem in het portret van Leonardo da Vinci. Maar hij is te mooi om te laten liggen en daarom alvast hier.

 

Al- Kāshī en Simon Stevin

Heeft u enig idee wat het verband is tussen de volgende drie afbeeldingen?

17 al sextant

17 Al kazri dollar

17 Al kazri zeilboot stevin

Het antwoord luidt: decimale cijfers achter de komma. De drie afbeeldingen komen namelijk voor in een nieuwe aflevering uit mijn serie over de mensen achter de computer. Deze keer gaat het over al-Kāshī, een wiskundige en astronoom die leefde van ca 1380 – 1429, en over Simon Stevin, schrijver van veel wetenschappelijke boeken. Hij leefde van 1548 – 1620.

Beiden hebben zich bezig gehouden met decimale fracties, zeg maar de cijfertjes achter de komma. Het verhaal begint als volgt:

De uitdrukking ‘Dit heeft alleen effect achter de komma’ betekent dat iets maar een klein effect heeft. Nu is de Perzische wetenschapper al-Kāshī vooral bekend vanwege zijn ideeën voor ‘achter de komma’, maar dat wil niet zeggen dat deze ideeën niet van groot belang zijn geweest voor de wetenschap. Al-Kāshī wordt namelijk het vaakst betiteld als de bedenker van het systeem om door middel van decimale cijfers achter de komma een breuk weer te geven. Tot dan toe gebruikte men meestal een a/b notatie om een getal kleiner dan 1 aan te geven. Zo schreef men 1/8 in plaats van de decimale weergave 0,125.’

Voor wie de rest van het verhaal wil lezen – wij van WC-Eend kunnen het aanbevelen –  kan hier terecht.

 

Een algolritme

Een algoritme is een reeks instructies die vanuit een gegeven begintoestand naar een beoogd doel leidt. Alle computer-programma’s maken gebruiken van algoritmes, maar ook het dagelijks leven zit vol met algoritmes.

Neem een kookboek. “Schil de aardappels, was ze en zet ze met water op. Voeg wat zout toe en laat het 20 minuten koken. Prik er met een vork in en kijk of ze gaar zijn. Zo ja, giet ze daarna af” is een algoritme in zeven stappen om aardappels te koken, waarbij stap zes (‘prik er met een vork in en kijk of ze gaar zijn’) soms herhaald moet worden.

1 kookboek

Een boek vol algoritmes.

Een ander voorbeeld zijn telefonische keuzemenu’s, zoals die van de huisarts: ‘Toets 1 voor spoed, toets 2 voor … ‘. Het woord ‘algoritme’  hebben we te danken aan de Perzische wetenschapper Moḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī. Het woord is gebaseerd op zijn naam. Het gaat om het ‘al-Khwarizmi’ gedeelte uit zijn naam. Spreekt u dat maar eens hardop uit. Misschien hoort u dan iets wat vaag lijkt op het woord ‘algoritme’,

Moḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī (ca. 780  tot ca. 850) was een Perzische wiskundige. Hij schreef een aantal historisch gezien belangrijke wetenschappelijke boeken, onder andere een boek over hoe te rekenen met een tientallig stelsel, inclusief het gebruik van het getal 0. Dit boek zorgde voor de grote doorbraak van de Arabische getallennotatie in Europa.  Een ander werk van hem had de titel ‘Hisab al-jabr wa al-muqabala’ . Als u goed naar deze boektitel kijkt, dan ziet u daar de woorden ‘al-jabr’ staan, zie hier de oorsprong van ons woord algebra.

In mijn serie ‘De mensen achter de computer’ komt hij ook voor. Wilt u meer over hem weten, dan kunt u hier zijn portret op mijn site lezen. (Deze laatste zin is ook een voorbeeld van een algoritme.)

Het hele internet leeft zo’n beetje van de algoritmes. Bent u bijvoorbeeld dankzij een suggestie van Google op mijn site terecht gekomen, dan komt dat doordat Google allemaal algoritmes heeft die uw zoekterm combineert met allerlei sites, waaronder de mijne. (Stap 1: kijk of één van de adverteerders gecombineerd kan worden met de zoekterm.)

Even terug nu naar het dagelijkse leven. Het is u deze week met al dat coronavirus gedoe misschien ontgaan, maar het is de ‘Nationale Week Zonder Vlees’.  In het kader daarvan zocht ik op de site van Albert Heijn naar vegetarische gerechten.

Eén van de vegetarische recepten die ik kreeg voorgeschoteld – nou ja op het scherm dan – was ‘rode kool met peertjes’. Om te kijken of het recept niet te moeilijk voor mij zou zijn  (‘stap1: open het pakje’; naar zoiets was ik op zoek) klikte ik op het recept. Onderaan het recept gaf AH een combinatietip: ‘Lekker bij kalkoen of rollade‘.

Kijk, dat is nog eens een goede tip bij een vegetarisch recept. Wat doet een bekende Nederlander zoals ik tegenwoordig als hij zoiets ziet? Hij twittert er over! Al mijn 22 volgers, waaronder mijn oudste dochter, de echtgenoot van mijn nichtje en een hotel in Rome moesten dit direct weten.

1 ah

Nou moet ik zeggen, dat het sociale mediateam van AH heel alert en actief is. Binnen twintig minuten reageerden ze.

1 ah 2

Het kwam door een algoritme.

(Overigens is ‘algoritme’ een lastig woord om te typen; ik heb steeds de neiging om ‘algolritme’  te typen en AH maakt er Algortime van.)

Leonarda da Pisa

“Heeft u zich op school wel eens het hoofd moeten breken over het probleem van de twee auto’s A en B, die zich op een bepaalde afstand X van elkaar bevinden, en die met een bepaalde snelheid naar elkaar toe rijden, waarbij de vraag is waar en wanneer ze elkaar tegen komen?

Troost u dan met de gedachte dat studenten in de dertiende eeuw zich ook al met dit probleem bezig moesten houden, alleen dan betrof het uiteraard geen auto’s die naar elkaar toe reden, maar twee slangen die zich naar elkaar toe bewogen. Het was een opgave uit het boek ‘liber abbaci’ van Leonardo da Pisa. Met dit boek introduceerde hij in Europa de Arabisch-Indische cijfers 1 t/m 9 plus het cijfer 0.”

Zo begint het portret van Leonarda da Pisa dat ik heb geschreven voor mijn serie over de mensen achter de computer. Voor wie het hele verhaal over Leonardo da Pisa wil lezen, kan hier terecht. Daar kan je ook lezen wat er gebeurt als konijnen zich gaan voortplanten met een snelheid van één nieuw konijnenpaar per maand.

16 Leonardo konijnen

Na ruim vier jaar heb je 12,5 miljard konijnen in je hok.