Harvey Ball (links) bij de onthulling van de Amerikaanse Smiley postzegel in 1999
Wat zal de toekomst zijn van de computer en het mobieltje? Voorspellen blijft een moeilijke zaak. Je kan niet zo maar lijntjes doortrekken. De Duits-Amerikaans econoom Karl William Kapp gaf hier in 1972 een mooi voorbeeld van toen hij zei: “Als er in 1872 een computer had bestaan, dan zou die waarschijnlijk op basis van de bevolkingsgroei hebben voorspeld dat er in onze tijd zo veel paard-en-wagens op de weg zouden zijn dat de verwijdering van de paardenmest een vrijwel onoplosbaar probleem zou zijn.”
Als ik even een voorspelling voor 2050 mag doen – u mag deze dat jaar jaar citeren – computermainframes zullen steeds krachtiger en sneller worden, maar zeker niet groter, eerder het tegendeel. Personal computers zullen veel kleiner worden, desktops zullen verdwijnen, laptops in hun huidge vorm hoogst waarschijnlijk ook. Vermoedelijk zullen we tegen die tijd allemaal een klein apparaatje, een soort supermobieltje, hebben dat je in je binnenzak kan meenemen, en waar je, al of niet virtueel, een toetsenbord en beeldscherm aan kunt “hangen”. Het dingetje zal alle functies van de pc en van een mobieltje in zich hebben en ongetwijfeld nog veel meer functies.
Maar wat voor een ding het ook zal zijn, er zullen “berichtjes” mee verstuurd worden en die berichten zullen vast ook ‘smileys’ bevatten of iets wat er op lijkt (hologrammies?). Daarom een portret van Harvey Ball, de uitvinder van de smiley. Jazeker, de smiley is een keer ‘uitgevonden’. Harvey Balle ontwierp de smiley in 1963 voor een verzekeringsbedrijf. Hij was de eerste die het lachende gezichtje combineerde met een gele achtergrond en voor het bedrijf zogenaamde ‘smile’-buttons ontwierp. Hij kreeg voor zijn werkzaamheden voor deze ‘smile’-campagne in totaal 240 dollar, waarvan 45 dollar voor het ontwerp van de buttons. Tegenwoordig zijn de smileys een miljoenen business.
Harvey Ball
De Amerikaan Harvey Ball wordt geboren op 10 juli 1921 in Worcester, Massachusetts. In zijn jeugd tekent hij graag en als hij in de derde klas van de South High School in Worcester zit, neemt hij tekenles bij een grafische vormgever die zich heeft gespecialiseerd in het ontwerpen van aanwijzingsborden voor mensen in winkels en kantoren. Deze man leert de jonge Harvey Ball hoe je met een simpel visueel ontwerp een sterke impact kan genereren.
Na de highschool gaat Ball kunst studeren aan de Worcester Art Museum School maar na de Japanse aanval op Pearl Harbor meldt hij zich als vrijwilliger voor het Amerikaanse leger. Hij vecht in de Pacific en in Azië en voor zijn heldhaftig optreden tijdens de Battle of Okinawa – hij onderhield een belangrijke communicatielijn, terwijl hij onder vuur van Japanse sluipschutters lag – krijgt hij de Bronze Star, een hoge Amerikaanse onderscheiding. Tijdens de veldslag die liefst 82 dagen zou duren, komen drie kameraden van hem die pal naast hem staan door een granaatinslag om het leven.
Na de Tweede Wereldoorlog gaat Ball in de reclamewereld werken. Aanvankelijk in loondienst van een advertentiebedrijf, maar in 1959 start hij zijn eigen bedrijfje: ‘Harvey Ball Advertising’. Tot zijn klanten behoort het verzekeringsconcern The State Mutual Life Assurance Company of Worcester, kortweg State Mutual genaamd. In 1962 heeft dit bedrijf een ander verzekeringsbedrijf overgenomen, maar de overname is niet direct een succes. Er is sprake van twee botsende bedrijfsculturen en de stemming onder het personeel is niet echt vrolijk te noemen. Dit straalt het bedrijf ook uit richting klanten en om dit te veranderen geeft de directie van State Mutual in december 1963 aan Joy Young, van de afdeling Sales & Marketing de opdracht om hierin verandering te brengen. Er moet wat meer gelachen worden.
In het kader van deze ‘Operation Smile’ stelt ze een campagne voor met in de hoofdrol een vrolijk gezichtje, bestaande uit alleen een cirkel en een lachende mond. Dit lachende gezichtje moet dan op buttons en posters binnen het bedrijf verspreid worden, opdat het personeel er aan zal denken om de klanten wat vrolijker tegemoet te treden. Ze huurt het bedrijfje van Harvey Ball in om dit idee uit te werken. Harvey Ball neemt de opdracht aan en gaat aan het werk. Omdat hij bang is dat cynische medewerkers de button op zijn kop zullen gaan dragen, besluit hij er twee stipjes als ogen aan toe te voegen. Hij tekent een niet helemaal symmetrisch mondje en kiest voor een gele achtergrond. Dit omdat het vrolijkheid uitstraalt. Het is december 1963. De smiley is geboren. Het is de vrolijke eenvoud ten top.
In het Worcester Historical Museum, in Worcester, Massachusetts hangt een afbeelding die laat zien hoe een originele Harver Ball smiley er uit ziet.
Foto: User:Garchy; Wikipedia
State Mutual laat in eerste instantie slechts honderd ‘smile’-buttons maken, maar dat zijn er veel en veel te weinig. De button is zo’n gewild item bij het personeel en de klanten, dat er al snel duizenden bijgemaakt moeten worden. Vijf jaar later is dat aantal opgelopen tot 130.000 stuks.
Uiteraard waren er al veel eerder lachende gezichtjes getekend, maar die gezichtjes hadden dan bijvoorbeeld haren, oren of een neus of geen gele achtergrond. Twee voorbeelden uit het verleden:
Linksboven de handtekening van Bernard Hennet, een Franse monnik, uit 1741; daarnaast een stukje uit een Duitse krant uit 1893.
In de tweede helft van de zestiger jaren neemt de firma ‘N.G. Slater Corporation’ een gele smiley button op in zijn assortiment en vanaf dat moment gaat het hard. Zeker als de broers Bernard and Murray Spain uit Philadelphia een smiley-button op de markt brengen met daarbij de tekst ‘Have a nice day’. (Aanvankelijk luidde deze tekst ‘Have a happy day’; de combinatie smiley plus tekst wordt door hen gepatenteerd). Het is een doorslaand succes. In 1972 wordt al de vijftig miljoenste Smiley-button verkocht.
Eén van de personen die probeert mee te liften op het succes van de smiley is in 1972 de democratische presidentskandidaat George McGovern. Hij laat duizenden smiley buttons maken met zijn naam en die van zijn running mate Robert Shriver er op. Het helpt hem echter niet. Hij verliest kansloos de verkiezingen van president Nixon.
Hier lachen McGovern en Shriver nog volop.
De smileybusiness is inmiddels een miljoenen business geworden, maar Harvey Ball wordt er niet rijk van. Hij had voor zijn ontwerp van de button 45 dollar gekregen en voor zijn hulp bij de rest van de campagne 240 dollar. Daarbij bleef het. Noch hij noch State Mutual heeft de smiley als beeldmerk vastgelegd, waardoor het gebruik van de gele smiley in Amerika (aanvankelijk) vrij van rechten blijft.
In Europa is dat niet zo. Daar heeft de Fransman Franklin Loufrani – die in 1972 in de krant France Soir boven ‘goed-nieuwsartikelen’ een smiley plaatst de smiley in grote delen van Europa als beeldmerk laten vastleggen. Hij richt een bedrijf op, The Smiley Company, om het gebruik van de smiley op zaken als kleding, posters e.d. te exploiteren. Wereldwijd kent het bedrijf momenteel (volgens hun eigen website) meer dan 260 licentiehouders, die zorgen voor een jaarlijkse omzet van 265 miljoen dollar. Eind jaren negentig probeert het bedrijf ook de gebruiksrechten van de smiley in Amerika vast te leggen. Het mondt uit in een jarenlange juridische strijd met de WallMart die ook een smiley gebruikte in hun winkels. Het eindigt in een juridisch compromis.
In de tweede helft van de jaren zeventig neemt de populariteit van de smiley wat af, maar de opkomst van het Internet zorgt voor een comeback. Dat is mede te danken aan de Amerikaanse professor Scott Fahlman, die in september 1982 als emoticon, een tekencombinatie voorstelt die een bepaalde emotie uitdrukt. Het betreft de combinatie : -) om aan te geven dat een bericht humoristisch bedoeld is. Dit omdat er regelmatig misverstanden in de discussiegroep van zijn universiteit zijn of een bericht grappig bedoeld is of niet.
Het oorspronkelijke bericht van Fahlman op het bulletinboard van de Carnegie Mellon University in Pittsburgh wordt in 2002 na een groot archiefonderzoek teruggevonden op oude tapes. Het ziet er als volg uit:
Dit laatste symbool :- ( heeft niet de door Fahlman voorgestelde betekenis van ‘serieus bericht’ gekregen, maar staat tegenwoordig voor verdrietig nieuws.
In 1999 richt Harvey Ball de ‘The World Smile Corporation’ op. Het bedrijf geeft licenties op de smiley van Harvey Ball. Het is een liefdadigheidsorganisatie die met het geld dat ze verdient wereldwijs goede doelen ondersteunt, vooral gericht op kinderen. Harvey Ball vindt dat mensen zo veel mogelijk moesten lachen. Elk jaar organiseert de stichting op de eerste vrijdag van oktober daarom de World Smile Day®
In 2001 overlijdt Harvey Ball – “I taught the whole world how to smile.” – op 79-jarige leeftijd. Onbekend is of zijn familie de rouwkaarten verstuurt in een enveloppe met daarop een postzegel met een smiley. Het zou gekund hebben, want in 1999 geeft de Amerikaanse posterijen in een serie met Amerikaanse iconen een postzegel van 33 cent uit met daarop de oorspronkelijke gele smiley van Harvey Ball uit 1963.
Op de grafsteen van Harvey Ball staat een vrolijke gele smiley afgebeeld.
Terug naar het overzicht van het museum van opmerkelijke mensen.