Ik heb hier een tijdje niet meer geschreven over mijn voornemen om ooit de oudste persoon ter wereld te worden. De laatste keer was in 2017. Toen was de Japanse Nabi Tajima de oudste ter persoon. Zij was op dat moment 117 jaar en 44 dagen oud. Uiteindelijk is ze 117 jaar en 260 dagen geworden.

Sindsdien zijn er drie nieuwe wereldrecordhouders geweest die inmiddels ook allemaal overleden zijn: twee Japanse vrouwen en een Franse zuster. Die laatste, Lucille Randon,  overleed gisteren. Ze was op twintig dagen na 119 jaar oud.  Ze had, naast dat ze de oudste persoon ter wereld was, nog een wereldrecord op haar naam staan. In december 2021, ze was toen bijna 117 jaar,  kreeg ze corona maar overleefde dit en werd daarmee de oudste persoon ter wereld die deze ziekte overleefde.

Echt gezond was ze niet meer. Sinds 2010 zat ze in een rolstoel en ook was ze inmiddels blind. Zie haar hier in betere tijden:

De kinderfoto stamt ergens uit de periode 1907-1910, de andere foto  is omstreeks 1920 genomen. Op het laatst van haar leven zag ze er  zo uit.

Deze foto stamt uit 2019.

Uiteraard is er direct weer een nieuwe oudste levende persoon ter wereld. Het is de Spaanse – het zijn altijd vrouwen – María Branyas Morera. Ze is geboren op 4 maart 1907 en is nu 115 jaar en 320 dagen oud. Dat is overigens een behoorlijke stap terug ten opzichte van de 118 jaar en 340 dagen van de Franse zuster. Zie deze site voor foto’s van haar, van haar jeugd tot heden. Ze heeft het Covid-record  – de oudste persoon ter wereld die corona overleefde – ook een tijdje in handen gehad. Ze kreeg corona in april 2020 toen ze 113 jaar oud was, maar in 2021 pakte de Franse zuster haar dit record met 116 jaar af.

De oudste man die momenteel leeft is Juan Vicente Pérez Mora uit Venezuela. Hij  is geboren op 27 mei 1909 en is momenteel 113 jaar en 236 dagen oud.

Overigens, voor wat betreft mijn voornemen om de oudste persoon ter wereld te worden, ik wil het wel worden, maar niet zijn. Ze gaan namelijk vaak snel dood als ze eenmaal die titel hebben.

Zoals ik in de vorige bijdrage al schreef, kreeg ik in april een mailtje van een tv-productiehuis met de titel: ” ONDER EMBARGO Nieuw televisieprogramma Johannes Vermeer.”

“Beste Martin van Neck, Mijn naam is Joanie en ik ben werkzaam als redacteur bij productiehuis Helder in Amsterdam, de makers van het televisieprogramma Project Rembrandt. Momenteel zijn we druk bezig met een nieuw televisieprogramma over de schilder Johannes Vermeer.

Hiervoor zijn we op zoek naar kunstschilders die in de huid van zijn 17^e-eeuwe penseelstreek willen kruipen en 1 van de vermiste werken (6) van Vermeer gaan schilderen. Elk schilderij bevat uiteraard een eigen titel ofwel thema. 1 van de titels zal gaan over het mogelijke 2^e straatje van Vermeer.

Ik zou heel erg graag met u hierover in contact willen komen om meer over dit onderwerp te weten te komen. Daarbij ook de mogelijkheid verkennen om u wellicht als expert bij deze aflevering te betrekken?

Ik zie uw reactie graag tegemoet.

 Veel groeten, Joanie “

Het mailtje van Joanie – in haar mail vermeldt ze keurig haar achternaam maar die heb ik hier vanwege privacy-aspecten  wegelaten –  was door Hotmail als spam aangemerkt en daardoor automatisch in mijn spammap beland. Daar zag ik het een paar weken later toevallig en na wat mailtjes heen en weer maakten we begin juni een afspraak in hun kantoor aan de Herengracht in Amsterdam.

Ik werd er door Joanie samen met nog twee dames ontvangen, een collega en haar baas. Ze vertelden dat ze vorig jaar het Project Rembrandt voor Omroep Max hadden gemaakt – ik kende het niet. Het bleek dat het programma op hetzelfde tijdstip uitgezonden was als NCIS en tja, daar keken mijn vrouw en ik liever naar.  Dat vonden de dames jammer, maar goed volgend jaar wilde Omroep Max een tv-programma uitzenden rondom de grote Vermeer tentoonstelling in het Rijksmuseum.

Voor elk vermist schilderij, zo vertelden de drie dames mij, waren er een tweetal kunstenaars (de zogeheten ‘meesterschilders’) gevraagd om in de huid van Vermeer te kruipen om de verdwenen schilderijen zo exact mogelijk te herschilderen zoals Vermeer het zelf gedaan zou kunnen hebben. Een jury van deskundigen uit het Rijksmuseum en het Mauritshuis in Den Haag beoordeelde vervolgens telkens wie van de twee dit het beste had gedaan .

Daarnaast was er een ‘vrije categorie’. Hierbij mochten “amateurskunstenaars” (in hun eigen ‘atelier’) een persoonlijke invulling aan één van de verdwenen schilderijen van Vermeer geven, aan de hand van een vastomlijnde omschrijving (de zogenaamde ‘opdracht’).  Alles mocht, elk materiaal was toegestaan, de enige voorwaarde was dat je naast het insturen van een foto van het resultaat ook het hele maakproces werd gefilmd en gefotografeerd zodat heel Nederland mee het maakproces kon zien.

Eén van de zes verdwenen schilderijen betrof het Tweede Straatje van Vermeer. Op internet waren ze mijn ideeën tegen gekomen over hoe het schilderij er uit gezien zou kunnen hebben en vandaar dat ze mij hadden uitgenodigd. Wellicht kon ik als een soort expert aan het programma mee  werken. Oké, een rol als expert, gelukkig, ik was even bang dat ik zelf moest gaan schilderen.

Op hun verzoek vertelde ik vervolgens waarom ik dacht dat het schilderij er uitzag zoals ik denk dat het er uit ziet – deze zin moet u misschien nog een keer overlezen maar hij klopt wel (denk ik). De dames waren enthousiast. Vervolgens kwam er een discussie over hoe deze ideeën op tv in beeld konden brengen “This is TV man”. De beschrijving van het schilderij voorlezen van een papiertje was het natuurlijk niet, waarop ik het idee opperde voor een wandeling, samen met een echte kunstexpert, langs plaatsen in Delft zoals het geboortehuis van Vermeer, zijn woonhuis en de straat waar het eerste en tweede Straatje gestaan zouden kunnen hebben. (Ik moet eigenlijk geld vragen voor dit soort ideeën.)

Aan het einde van het gesprek vroeg ik welke andere verdwenen schilderijen in het programma te zien zouden zijn. Het waren er  naast het Tweede Straatje nog vier die op de zogeheten Dissiuslijst stonden – voor deze lijst zie hier. Het zesde schilderij betrof ‘Het Concert’, het schilderij  van Vermeer dat in 1990 uit het Isabelle Gardner Museum in Boston is gestolen. Sindsdien is het spoorloos. (Elders op deze site kunt u een groot verhaal van mij over deze diefstal lezen dat ik 2018 heb geschreven; zie hier). “Nou, die expertschilders van dat schilderij hebben het makkelijk, het is precies bekend hoe dat er uit ziet’ merkte ik op, maar dat moest ik niet te makkelijk zien.

Overigens staan er op de Dissius-lijst zes schilderijen die thans verdwenen zijn en niet vijf. Zie hier een uitgebreide analyse op de prachtige zeer informatieve site EssentialVermeer over verdwenen Vermeer.  Eentje doet dus blijkbaar niet mee. Het zou kunnen dat er naast de zes vermiste schilderijen van de Dissiuslijst er nog twee of meer schilderijen van Vermeer zijn, die in de loop van de tijd zijn verdwenen. Zie daarvoor ook de analyse op de site van Essential Vermeer. Enfin, ze zouden over alles nadenken en ik zou over de verdere invulling van mijn rol nog horen.

In juli kreeg ik weer een mailtje van Joanie.

“ Beste Martin, Alles wel?  Even een update en nog een aanvullende vraag vanuit ons aangaande het programma. We zijn momenteel druk aan het puzzelen om te kijken hoe we de doektochten in de afleveringen kunnen invullen. Ook zijn we nog steeds erg enthousiast over jouw verhalen en aannames rondom het 2e straatje. Wetende dat het op onderzoek berust en geen harde feiten zijn, zijn we toch benieuw naar het volgende. Is het mogelijk om de punten http://www.martinvanneck.nl/het-tweede-straatje-van-vermeer/11-het-tweede-straatje-van-vermeer-1656-1696/ voor ons ietwat meer te duiden of hoe je bij deze aannames bent gekomen? Het is voor het programma van belang dat deze wel op onderzoek berusten. Ik hoor het graag, ook als erg nog vragen en opmerkingen zijn.”

A ha! Het moest wel op onderzoek berusten. Heel goed, maar zoals Albert Einstein ooit eens zei: ‘Als we wisten wat we deden, heette het geen onderzoek.” Desondanks stuurde ik een uitgebreide mail waarin ik – uitgaande van de beredeneerde veronderstelling dat Vermeer het huis van zijn zuster als Tweede Straatje  had geschilderd –  telkens voor elk van mijn veronderstellingen aangaf of het gebaseerd was op onderzoek of dat het een aanname betrof, zoals deze veronderstelling over de afmetingen van het huis.

• “Het huis is 4,40 meter breed. Er is in ieder geval een deur en een raampartij te zien; wellicht twee raampartijen. Vermoedelijk zal er in ieder geval aan de rechterkant van het huis een raampartij te zien zijn.” De breedte van het huis weten we exact dankzij het eerder vermelde belastingdocument waar voor elk huis aan een gracht de afmetingen in stond. Onderzoek dus. Dat er aan de rechterkant van het huis een raam zal zijn is een aanname gebaseerd op de aanwezigheid van een schoorsteen aan de rechterkant op het dak, dat doet vermoeden dat er beneden aan de rechterkant van het huis een openhaard zal zijn geweest die zich in de woonkamer zal hebben bevonden. Deze kamers hebben meestal ramen. Het huis is niet al te breed, maar er is voldoende ruimte aan de linkerkant van de deur voor nog een raam. Het eerste raam is dus vooral gebaseerd op onderzoek, het tweede raam is een aanname.

Vervolgens duurde het tot september voordat ik weer iets hoorde. Wel kreeg ik in de zomer een aantal mailtjes met vragen over het Tweede Straatje van kandidaten (“de amateurs”) die aan het programma mee wilden doen en die ook mijn site hadden ontdekt . Ik antwoordde telkens dat ik in contact was met de productiemaatschappij die voor Omroep Max het programma ging maken en dat het me daarom niet fair tegenover de andere deelnemers leek om ze uitgebreid van advies te voorzien.

Eén van deze deelnemers merkte op: “Er wordt erg weinig van uw bevindingen gebruikt. Er is zelfs een ander formaat van het doek gekozen ( 44×54 cm; landscape; terwijl de meeste doeken van Vermeer in portrait-mode zijn geschilderd) […]  Men geeft aan dat er enkele huizen op het doek moeten staan; dat er personages op moeten voorkomen i.v.m. de menselijke maat en de verhouding naar de huizen; de huizen  en de locatie moeten van enige betekenis zijn; het moet een sfeerbeleving voorstellen in een logisch samenhangend geheel. Dat alles in de stijl van Vermeer waarbij het licht functioneel wordt ingezet waardoor het oog van de kijker wordt geleid naar de kern van de voorstelling.”

Hij had gelijk.  Zo’n 90% van de schilderijen van Vermeer zijn geschilderd in portraitvorm en niet in landscape. Zeker voor een schilderij van een huis  – meestal hoger dan breed  – lijkt een schilderij in portraitvorm de meest logische keuze.  Dus waarom de productiemaatschappij met de aanwijzing kwam dat het een werk in landscape moest zijn, geen idee. Wellicht had dat te maken met het feit dat tv’s allemaal een breedbeeldformaat hebben? Ik verzin ook maar wat.

Eind augustus fietsten mijn vrouw en ik twee weken lang door Nederland –  geen E-bike, het echte werk dus.  In de bossen bij Anrhem kreeg ik opeens telefoontje van Joanie. Ze hadden contact gehad met iemand van het Rijksmuseum en die was het niet eens met mijn ideeën over hoe het schilderij er uitzag. Nou moe! Dat kan zei ik, zolang het schilderij niet terug gevonden is, is elke theorie mogelijk. Maar het kwam er geloof ik op neer – ze zei het niet expliciet – dat ze meer waarde hechtten aan de mening van de Rijksmuseum-deskundige dan aan mijn ideeën over het schilderij. Oké, dat kan. “En toch draait ze” zou Gallilei zeggen. Wel zou ze de twee experts wijzen op mijn site zodat ze zelf konden beslissen hoe het schilderij er uit zou kunnen zien. Ik werd vriendelijk bedankt voor mijn inzet voor het programma. Ik wenste haar veel succes en dat was het dan.

Een week later was ik weer thuis en stuurde ik haar nog een mail dat los van hoe de voorstelling er uit zag, ik wel hoopte dat de expert-schilders het schilderij in ieder geval in portrait-vorm zouden schilderen in plaats van de landscape-vorm die de amateurschilders kregen voorgeschoteld, maar een antwoord op die mail kreeg ik niet.

Enfin, tot zover mijn rol als expert, Omroep Max zendt vanaf 12 februari het programma ‘De nieuwe Vermeer’ uit waarin de verdwenen schilderijen van Johannes Vermeer centraal staan inclusief het Tweede Straatje. Ik denk dat ik wel ga kijken, in ieder geval de aflevering over het Tweede Straatje.

Oké, de titel is niet helemaal juist. Het Tweede Straatje wordt niet verfilmd maar komt op de televisie. Oké, dat is ook niet helemaal juist. Er komt een programma op televisie, waarin ook het Tweede Straatje van Vermeer aan de orde komt. Oké, het gaat niet specifiek over mijn speurtocht maar over het schilderij zelf.  Oké, het programma  gaat ook niet specifiek over het Tweede Straatje maar over alle vermiste schilderijen van Vermeer. Maar hé, het Tweede Straatje komt  wel op televisie!

In 2023 is er in het Rijks Museum – die rare spatie is niet van mij maar een idee van het Rijksmuseum zelf – van 10 februari  tot  en met 4 juni 2023 een grote tentoonstelling met schilderijen van Vermeer.  In de tentoonstelling zijn 28 van de 37 nog bestaande Vermeers te zien. Nog nooit eerder was het mogelijk zoveel werken van Vermeer tegelijk te bekijken. Voor meer informatie over deze tentoonstelling zie hier.

Omroep Max heeft nu bedacht om hierop mee te liften en heeft een productiehuis opdracht gegeven een programma te maken over de vermiste schilderijen van  Vermeer. Hobby-schilders kunnen hieraan mee doen door één van deze vermiste schilderijen te schilderen  – geheel naar eigen inzicht – en ondertussen hun schilderproces te filmen. Daarnaast zijn er twee experts die proberen om het betreffende vermiste schilderij zo nauwkeurig mogelijk te schilderen.  Er is ook een deskundige jury die een en ander gaat becommentariëren.

Diona Stax gaat het programma presenteren.

Een probleem is natuurlijk wel dat niemand precies weet hoe die verdwenen schilderijen er uit zien. Maar één deskundige – ja, ja – heeft wel een idee hoe het Tweede  Straatje er uit kan zien. Zo dus: (Zie elders op deze site.)

Het productiebedrijf dat het programma maakt had op zoek naar informatie over Vermeer gegoogled en was op mijn blog over het vermiste schilderij gestuit. Eind april kreeg ik opeens een mail. Hoe het verder ging, – cliffhanger (!) –  leest u  in de volgende bijdrage.

Redt uw deskundige hier Dionne Stax? Lees het in de volgende bijdrage!

Er is weer een verhaal van mij opgenomen in Hard Gras en wel in nummer 147 van december 2022. (De allereerste keer dat er een verhaal van mij in Hard Gras verscheen is al weer 22 jaar geleden. Ik word oud.) Zie hier het kaft van Hard Gras  nr. 147.

Het verhaal gaat over de sportieve carrière van mijn ouders. Mijn vader was meer dan veertig jaar voetbalbestuurder. Voor het eerst tijdens de Tweede Wereldoorlog in Voorst, voor het laats in 1985 bij de sportvereniging Diepenveen. Ik citeer een klein stukje uit het verhaal over de periode bij Voorst.

“Ook schrijft hij vaak de jaarverslagen van de club. Het organiseren van voetbalwedstrijden tijdens de oorlog wordt steeds problematischer. Uit een naoorlogs verslag op de site van Voorst over het seizoen 1943 – 1944, het laatste seizoen dat er tijdens de oorlog wordt gevoetbald:

“Moeilijkheden bleven Voorst niet bespaard. De oorlog drukte steeds meer een stempel op ons gehele leven. Verschillende spelers moesten in Duitsland gaan werken, andere doken onder, het materiaalprobleem werd steeds dringender en ook het vervoersvraagstuk. Op alle mogelijke manieren moest men soms proberen de tegenpartij te bereiken. We herinneren ons, dat Voorst 3 eens op 5 tandems (meer waren er niet te krijgen) met 10 spelers naar Hengelo vertrok. Tot overmaat van ramp werd de terreinhuur opgezegd. Na lang zoeken werd tijdelijk een weide van de heer Kloosteboer verkregen en de toenmalige spelers zullen nog wel eens terug denken aan de “malse klei” van dit terrein.”

Het verhaal gaat ook over mijn moeder. Zij zat samen met haar vriendin Fanny (Blankers) Koen uit Hoofddorp op turnen en atletiek.  Mijn moeder was beter in turnen, Fannny Koen in atletiek. Was het andersom geweest dan had mijn moeder vier gouden Olympische medailles gewonnen. Enfin, het hele verhaal kunt u dus lezen in Hard Gras nr.147.