Categorie archief: Geschiedenis

D-day (2)

Afbeelding juni 7, 2019 Martin

De 75-jarige herdenking van D-Day was gisteren volop in het nieuws. Ik vroeg me opeens af hoe de kranten in Nederland in die tijd over D-Day hebben bericht en heb daarom even op de site van Delpher – hier kan je online allerlei historische kranten inzien – gekeken. Het bleek dat een hoop kranten op D-Day zelf al, dat wil zeggen op 6 juni 1944, over de invasie schreven. Zie hier enkele voorpagina’s.

Ook ‘De Telegraaf’ berichtte over D-Day. (“Berlijn ziet de gebeurtenissen rustig onder de oogen. De legerleiding was voorbereid‘)

Terwijl de Duitsers zelf door de datum en plaats van de invasie werden verrast, had de Telegraaf een journalist ter plekke, (althans dat suggereerde de krant). Een gevangen genomen valschermjager – “ze werden in de pan gehakt“, aldus de krant – werd geïnterviewd. Een citaat:

“De gevangenen zijn blij, dat zij zoo snel gevangen genomen werden. Zoo vertelde James Griffith uit Newcastle: “De gevechten, waarop wij zoolang hebben gewacht, zijn zoo iets vreeselijks, dat ik aan de weinige minuten, dat ik ze heb meegemaakt, meer dan genoeg heb. Ik ben tevreden, dat deze bloedige geschiedenis voor mij zoo gelukkig is afgeloopen.”

Een stukje als dit laat wel zien aan welke kant de sympathie van de Telegraaf, vooral tijdens de laatste oorlogsjaren, lag. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg de Telegraaf dan ook een verschijningsverbod van 30 jaar dat later in een verschijningsverbod van vier jaar werd omgezet.

Er verschenen die dag ook allerlei illegale krantjes. Zier hier bijvoorbeeld ‘Strijdend Nederland‘ van 6 juni 1944. Dit was een stencil dat onregelmatig, zo’n drie keer in de week, in een oplage van een paar honderd exemplaren in de omgeving van Kampen verscheen. (Een tweetal mensen die bij dit blad betrokken waren, zouden in maart 1945 op de Woeste Hoeve als represaille voor de aanslag op Rauter gefusilleerd worden.)

Tot slot, ook het Financieel Dagblad verscheen op 6 juni 1944. Zo zag de voorpagina van die krant die dag er uit. Geen woord over de invasie.

Ook in de krant van dag er op stond niets over de invasie. Het belangrijkste nieuws die dag was volgens het Financieel Dagblad het risico dat de Kon. Nederl. Papierfabriek nam met een obligatie-emissie. Volgens het Financieel Dagblad was het een risico dat vermeden had kunnen worden.

Hoe het met D-Day is afgelopen weet ik. Maar ik heb geen flauw idee hoe het met de emissie van de Kon. Nederl. Paperfabriek is gegaan. Was het een succes?

Dagelijks leven, Geschiedenis

Uitverkoop

juni 5, 2019 Martin

Vroeger was er twee keer per jaar uitverkoop. Mensen zaten soms de avond er voor al bij winkels op de stoep, niet alleen bij dure elektronicazaken maar ook bij voorbeeld bij een lampenwinkel (Iedere klant kan slechts 2 artikelen kopen’).

14 januari 1961; foto Hugo van Gelderen; Anefo; Nationaal Archief

Tegenwoordig is het één doorlopende uitverkoop. Overal zie je in etalages posters met aanbiedingen hangen. Maar de tijd dat er gewoon “korting 10%’ op stond ligt al ver achter ons. Soms moet je zelf eerst gaan rekenen hoeveel korting je krijgt. Van de week liep ik door de Spuistraat in Den Haag. Binnen tien meter zag ik daar de volgende posters.

De helft van de helft dus. Dat is dus 25% of te wel 75% korting. Of ik kan niet rekenen of iemand is vergeten die poster van 50% korting weg te halen. Verwarrend.

Bij deze dacht ik even dat als je drie producten tegelijk kocht, dat je ze dan gratis mocht meenemen. Eem misverstand.

En in deze zaak golden er allerlei voorwaarden om de korting te krijgen:

Je kreeg dus 20% extra korting – boven op wat? – op één artikel naar keuze, mits je dat artikel die dag kocht voor 14.00 uur en je in bezit was van een ‘geactiveerde Jouw extra voordeel kaart’. – die rare hoofdletter J van Jouw heb ik gewoon overgenomen, evenals die spatie in ‘voordeel kaart’.

En oh ja, een aantal producten was uitgesloten van deze aanbieding. Die stonden vermeld in de heel kleine lettertjes (als u goed kijkt, dan kunt u ze onder op de poster zien staan.) Ik heb ze even voor u bestudeerd. Het betrof ongeveer het hele assortiment van de winkel, plus dat van de winkels ernaast.

Nee, neem dan vroeger. Gewoon ‘Verkoop tegen iedere prijs!” ‘Knalkoopjes’ en ‘Hier is geld te verdienen’. Dan wist je tenminste waar je aan toe was.

Amsterdam 7 januari 1958; foto Eric Koch; Anefo; Nationaal Archief

En bedrijven deden ook niet aan uitsluiten van producten. Daar gingen ze overigens best ver in. Neem de KLM in 1961. Die deed niet alleen de vliegtickets in de uitverkoop maar ook de vliegtuigen zelf.

Vraag niet hoe het kan, maar profiteer er van!; foto Jac de NIjs; Anefo; Nationaal Archief

Overigens de foto die mij het meest intrigeerde van de zoekresultaten die ik kreeg toen ik op de site van het Nationaal Archief zocht met de zoekterm ‘uitverkoop’ was deze.

Datum 2 januari 1953; Foto J.D. Noske; Anefo; Nationaal Archief;

De beschrijving bij de foto luidt: ‘Uitverkoop. Man voor etalage van C&A’.

Ik zie hier direct een tragisch verhaal in. Een arm gezin – man, vrouw en een ziek kind. Ze hebben helemaal geen geld en moeten elk dubbeltje drie keer omdraaien om de ziektekosten van het kind, een meisje, te kunnen betalen. De man bezorgt ’s morgens een ochtendkrant, werkt overdag tegen een karig loon op een kantoor waar hij een vreselijk vervelende baas heeft. Als hij ’s avonds thuis komt, gaat hij eerst nog de avondkrant bezorgen. Maar hij blijft blijmoedig. De vrouw, handig met draad en naald, die overdag herstelwerk voor de hele buurt doet, maakt ondertussen het eten klaar. Veel goedkope stamppotten.

De vrouw heeft al drie jaar geen nieuwe kleren gekocht. De man droomt er van om een keer voor zijn vrouw een nieuwe jurk te kopen. En onder deze omstandigheden zien we hem voor de etalage van C&A staan. Koopt hij een jurk of niet …………

Spoiler alert. We verplaatsen ons nu 66 jaar in de tijd. Een Nederlandse vrouw ontruimt in een verzorgingstehuis de kamer van haar zojuist op 90-jarige leeftijd overleden moeder. In de kast treft ze een ruitjesjurk aan. “Die mag nooit weg” had haar moeder altijd gezegd. “Het is de jurk die ik van pap heb gekregen. We hebben er toen nog vreselijk ruzie over gehad maar pap – hij is tien jaar eerder overleden – weigerde hem terug te brengen.” Een traantje biggelt over haar wangen.

familie, Geschiedenis, Wetenschap

Honderd jaar geleden

mei 21, 2019 Martin

Met hulp van Delpher zocht ik gisteren even in kranten van 1919 op de combinatie ‘Voorst’ en de naam ‘Van Neck’. Delpher toonde mij een viertal kranten, waaronder de Apeldoornse Courant van 13 juni 1919. De krant van die dag begon met ‘breaking news’ over een fietstocht die zijne koninklijke hoogheid Prins Hendrik een dag eerder te Apeldoorn had gemaakt

“Plaatselijk Nieuws. Van het Loo. — Z. K. H. Prins Hendrik bracht gisteravond per rijwiel een bezoek aan den heer I. J. van Dam, voorzitter van de Afdeling „Apeldoorn” der Nederlandsche Padvindersvereeniging, te wiens huize Z. K. H. de thee gebruikte. De Prins was vergezeld van zijn page Jhr. Sminia’

Tot zover het ‘breaking news’ van de Apeldoornse Courant van 13 juni 1919. De reden dat ik met de combinatie ‘Van Neck, Voorst en 1919’ een hit kreeg, was een bericht over enkele rechtszaken die waren behandeld voor de ‘Zutphense Balie’, waarin de naam ‘Van Neck’ voor kwam. (Niet als dader natuurlijk, maar als slachtoffer.)

Een diefstal met braak, het wegnemen van klosjes afvalgaren en het aanlengen van melk met water, het is niet de categorie misdaden zoals je ze vandaag de dag in de kranten aantreft, maar toch.

Deze rechtszaken waren echter niet de reden dat ik in kranten uit 1919 op de naam ‘van Neck’ in combinatie met Voorst zocht. Nee, dat deed ik omdat het gisteren precies 100 jaar geleden was dat mijn vader in Voorst was geboren. Ik keek daarom op Delher om te zien of er misschien een geboorteadvertentie of een bericht van de burgerlijke stand te vinden was, maar dat was helaas niet het geval.

Maar goed, gisteren was het dus 100 jaar geleden dat mijn vader was geboren, of zoals mijn broer het per WhatsApp formuleerde: ‘Wat gaat een eeuw toch gauw!’ Nederland telde in 1919 zo’n 7 miljoen inwoners. Koningin Wilhelmina was de regerende vorstin, Jonkheer mr. Ch.J.M. Ruys de Beerenbrouck van de RKSP – wie kent hem niet – de ‘eerste minister’ zoals het in die tijd heette. Drie weken na de geboorte van mijn vader stemde de Tweede Kamer voor de invoering van het algemeen kiesrecht voor vrouwen, wat overigens niets met de geboorte van mijn vader te maken had.

Mijn vader heeft de honderd niet gehaald. Hij stierf 34 jaar geleden op 66-jarige leeftijd aan de gevolgen van een auto-ongeluk. Ik hoop wel de honderd te halen, maar dat duurt nog wel even. Ik ben namelijk van 1955. Dat is, en nu dwaal ik wel wat af, hetzelfde jaar als waarin Albert Einstein overleed – dit voor degenen die in reïncarnatie geloven.

En nu ik het toch over Albert Einstein heb, ik moet opeens denken aan die beroemde conversatie tussen Albert Einstein en Marilyn Monroe, waarin de laatste gezegd zou hebben: “Het zou toch wat zijn als wij samen een kind zouden hebben. Uw hersens en mijn uiterlijk.”, waarop Albert Einstein zou hebben geantwoord “Interessante gedachte, maar het kan natuurlijk ook andersom uitpakken.” Volgens sommige bronnen eindigde hier de conversatie, maar volgens andere bronnen zou Marilyn daarna nog gezegd hebben: ‘Wat bedoelt u?‘, waarop Einstein antwoordde “‘Dit bedoel ik dus.”

Ik geloof overigens helemaal niks van dit verhaal, het is ongetwijfeld een broodje aap verhaal. Volgens mij hebben Einstein en Marilyn Monroe elkaar nooit ontmoet. Of toch wel?

Een ‘stil’ uit een reclamefilmpje voor Pepsi cola.

Maar goed, terug naar 1919. Negen dagen na de geboorte van mijn vader was er een volledige zonsverduistering, die te zien was in zowel Zuid-Amerika als in Afrika. Twee expedities reisden vanuit Europa naar die continenten om te zien of het licht rondom de zon werd afgebogen, iets wat Albert Einstein’s algemene relativiteitstheorie voorspelde. Dat bleek inderdaad het geval te zijn. Mijn vader was op dat moment negen dagen oud. Ik neem aan dat hij hier niks van mee heeft gekregen.

Voor het geval, u nu zegt, wat bazelt hij hier allemaal, citeer ik even nog Albert Einstein: “Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je overal.”

Geschiedenis, Hedendaagse landschappen, natuur

Clingendael

mei 16, 2019 Martin

Gisteren was het mooi weer en omdat de rododendrons bloeien fietste ik even naar landgoed Clingendael, gelegen in de wijk Benoordenhout in Den Haag, op de grens met Wassenaar.

Landgoed Clingendael is in de zeventiende eeuw aangelegd. Het is heel lang particulier bezit geweest. In 1953 kocht de gemeente Den Haag het en sindsdien is het opengesteld voor het publiek.

(Foto genomen met een grote selfiestick)

Op het landgoed is het Instutuut Clingendael gevestigd, dat onderzoek doet rondom internationale betrekkingen. Ook verzorgen ze trainingen voor diplomaten. Voor het geval u denkt, hé dat is toevallig, dat Instituut Clingendael gevestigd is op landgoed Clingendael, dan heb ik er nog wel eentje uit de overtreffende trap voor u: wist u dat de schrijver Louis Couperus geboren is op het Louis Couperusplein in Den Haag? Over toeval gesproken.

Zie hier het landhuis waar het instituut in is gevestigd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het huis bewoond door rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart, na de Tweede Wereldoorlog opgehangen als oorlogsmisdadiger. Op het landgoed liet hij ook wat bunkers bouwen. Leuk detail, hij liet de opstaande stenen bij de hondengraven platleggen omdat hij bang was dat zich er sluipschutters achter zouden verstoppen.

Seyss-Inquart samen met Hitler in Wenen in 1938.

Op het landgoed bevindt zich ook een Japanse tuin. Marguérite barones van Brienen, bijgenaamd Freule Daisy, 1871-1939, liet deze tuin aanleggen na een bezoek aan Japan.

Freule Daisy en een deel van de Japanse tuin.

De Japanse tuin was open. (De tuin is maar een aantal weken per jaar open.) Het was er druk, maar op dit bankje zat niemand.

Maar hier wel.

Toen ik terug naar mijn fiets liep, zag ik nog een stelletje dat er trouwfoto’s liet maken. Dat zie je er wel vaker. Dit stelletje loopt er bij voorbeeld al 31 jaar rond. Nog steeds bezig met hun trouwfoto’s.

p.s Nadat ik deze blogpost had geschreven en geplaatst, schiet het me opeens te binnen dat ik twee jaar geleden ook al een keer over dit landgoed heb geschreven, ook in mei en zelfs deels met dezelfde foto’s! Zie hier. Was ik even helemaal vergeten. Nou ja. Ze spreken elkaar gelukkig niet tegen en verschillen qua tekst ook een beetje, maar toch, ik word oud. (Ok, een excuus is dat ik al 780 verschillende blogposten, nou ja niet echt verschillend dus, heb geschreven en dan vergeet je er wel eens eentje.) U moet maar denken: twee voor de prijs van één.

p.p.s. Die andere blogpost heeft niet zo’n p.s. Dus toch iets nieuws!

p.p.p.s. En die andere blogpost heeft ook geen p.p.s. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan…….

Dagelijks leven, Geschiedenis

Doris Day, Charles Manson en Jochem Myer

mei 14, 2019 Martin 2 reacties

U zult zich misschien afvragen wat Doris Day, Charles Manson en Jochem Myer samen in deze blogpost doen?

Dat komt omdat ik nu eenmaal altijd van de hak op de tak spring. Om u daar een voorbeeldje van te geven, de uitdrukking ‘van de hak op de tak springen’ betekent volgens Onze Taal ‘telkens een nieuw onderwerp aansnijden, onsamenhangend spreken of schrijven’ – dat herken ik dus heel goed. Volgens de site van Onze Taal zijn er twee mogelijke verklaringen voor de oorsprong van de uitdrukking. Ik citeer:

‘Volgens het Groot uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) betekent hak hier ‘haakvormige, kromme boomtak’ – hak is dus een specifieke tak. Wie van de hak op de tak springt, springt dus al sprekend of schrijvend van tak naar tak – wellicht is het beeld van op en neer hippende vogels ook van invloed geweest. […]

Het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN, 2003) zet echter vraagtekens bij deze uitleg. Het EWN ziet geen verband met haak, maar met hakken (‘houwen, met een bijl in stukken slaan’). Hak zou in deze uitdrukking betrekking hebben op de plaats waar een tak van de boom is afgehakt. Van de hak op de tak springen betekende dan letterlijk: ‘op en neer springen tussen de plaats waar de tak is afgehakt en de afgehakte tak zelf’. De uitdrukking zou dan oorspronkelijk iets betekenen als ‘terugkomen op iets wat al afgehandeld is’, en vandaar ‘ongeorganiseerd spreken/denken’ en ‘van het ene onderwerp (weer) naar het andere overgaan’.

Ik ga voor de eerste verklaring. Het lijkt me moeilijk om weer terug te springen op een afgehakte tak. Maar goed, tot zover dit uittakje, terug naar Doris Day, Charles Manson en Jochem Myer.

De reden dat Doris Day in deze blogpost zit, is dat zij gisteren op 97-jarige leeftijd overleed. Ze was typisch iemand waarbij je bij het horen van haar overlijden zegt “Goh, leefde die nog?”. Aanvankelijk was ze zangeres, later werd ze een bekend actrice. Ze speelde in 39 films, veelal romantische komedies, maar ook speelde ze in films als ‘Calamity Jane’ en de Alfred Hitchcock-film ‘The Man Who Knew Too Much’. Het was in deze film dat ze haar beroemdste liedje ‘Que sera, sera’ zong. (Het zingen in de film was overigens functioneel. Ze speelde een zangeres die bij een moordcomplot betrokken raakte.) Later speelde ze nog vijf jaar lang in de televisieserie ‘The Doris Day Show’ die ook in Nederland werd uitgezonden.

Nadat ze daar in 1973 mee stopte, trok ze zich terug in Carmel, een plaatsje aan de kust in Californië, waar ze de rest van haar leven zou wonen. Ze werd er de mede-eigenaresse van een hotel. Even weer van de hak op de tak springend, Clint Eastwood was ook inwoner van Carmel. Sterker nog, hij was van 1986 tot 1988 zelfs burgermeester van Carmel. Maar terug naar Doris Day weer, ze hield zich “na haar pensionering” vooral bezig met dierenwelzijn en had zelf ook veel huisdieren.

Tijdens haar filmcarrière gold ze als ‘the girl next door’. Groucho Marx maakte ooit de grap “I knew Doris Day before she was a virgin.” Haar privéleven was echter heel wat rumoeriger dan haar imago. Ze trouwde liefst vier keer. Haar eerste echtgenoot, met wie ze trouwde toen ze negentien was, mishandelde haar. Toen ze zwanger raakte, wilde hij dat ze abortus pleegde, wat zij weigerde. Een paar maanden na de geboorte van het kind (een zoon, genaamd Terry Melcher; het was haar enige kind) scheidde ze.

Ze hertrouwde in 1946 maar deze man (“een echte goeierd”) besloot om in 1949 van haar te scheiden. Doris Day maakte in die tijd carrière en hij wilde geen leven in de schaduw van een beroemdheid.

Doris Day in 1946; foto Library of Congress

Na de scheiding ging ze een aantal keer uit met Ronald Reagan, toen nog acteur, later president van Amerika. Toen ze echter zijn agent Martin Melcher ontmoette, verlegde ze haar aandacht naar deze man en ze trouwden in 1951. Ze zouden tot zijn dood in 1968 getrouwd blijven. Na haar dood kwam ze er achter dat haar man samen met zijn zakenpartner niet alleen haar hele vermogen had verduisterd maar haar ook had opgescheept met een schuld van $500.000. Ook had hij buiten haar om een vijfjaarscontract voor een televisieserie voor haar afgesloten. Ze besloot het contract uit te dienen, ook al omdat ze het geld nodig had om de schulden af te betalen. In 1976 hertrouwde ze voor de vierde maal. Van deze man scheidde ze in 1981. Tot zover Doris Day.

Nu Charles Manson. Hoe kom ik daar nou op? Dat komt door Veronica Inside, het voetbalpraatprogramma met Johan Derksen en René van der Gijp. Daar kwam het overlijden van Doris Day ook even aan bod en Johan Derksen vertelde dat de zoon van Doris Day in de jaren zestig een aantal platen van the Byrds had geproduceerd. Dat vond ik interessant en ik zocht in de Wikipedia daarom even op deze zoon. Terry Melcher, de achternaam is niet de naam van zijn vader maar de naam van de derde echtgenoot van Doris Day, was inderdaad de producer van enige platen van de Byrds.

Begin jaren zestig vormde hij samen met Bruce Johnstone nog even het zangduo Bruce & Terry – later zou Bruce Johnston bekend worden als één van de Beach Boys. Halverwege de jaren zestig was Terry Melcher werkzaam als producer, onder andere dus van The Byrds. Iemand anders waar hij mee in aanraking kwam en die ook muzikale ambities had, was Charles Manson. A ha, daar hebben we hem. Charles Manson deed auditie voor hem maar Terry Melcher nam hem niet onder contract.

Later zou Charles Manson de sekteleider worden die opdracht gaf om willekeurige mensen te vermoorden, waaronder Sharon Tate, de acht maanden zwangere echtgenote van filmregisseur Roman Polanski. De moord op Sharon Tate en op vier anderen vonden plaats in het huis waar eerder Terry Melcher woonde. Volgens sommigen was dit dan ook de reden dat Manson dit huis – hij was er in de tijd dat Terry Melcher er woonde een aantal keren geweest – uitkoos voor de moordpartij, dit om wraak te nemen omdat hij geen platencontract had gekregen. Andere bronnen zeggen echter dat Manson wist dat Terry Melcher daar niet meer woonde.

Tot zover Charles Manson, nu Jochem Myer. Wat doet deze cabaretier in deze blogpost? Dat komt door de achternaam van Doris Day en daarbij bedoel ik niet Day, dat is haar artiestennaam, maar haar werkelijke achternaam: Kappelhoff. Die naam klinkt heel Europees. Ze is dan ook afstammeling van Duitse immigranten. Echter Kappelhoff is ook een Nederlandse naam en als we even op internet zoeken dan zien we dat ze een dochter is van Wilhelm von Kappelhoff, geboren in Amerika in 1890, die op zijn beurt de zoon is van Franz Joseph Kapellhoff, geboren in 1843 in Duitsland, en die op zijn beurt weer de zoon is van Harmanus Kapelhoff die in 1814 in Farnsum in Groningen is geboren. Hé, Doris Day heeft Nederlandse voorouders.

En waar blijft Jochem Myer nu? Dat komt doordat Harmanus Kapelhoff de zoon is van Carlo Sormani, een Italiaan die omstreeks 1800 van Italië naar Groningen emigreerde en daar trouwde met Geesssie Kapelhof. En zoals u op deze site kan nalezen, kent ook Jochem Myers Carlo Sormani als voorvader. Of te wel Doris Day en Jochem Myer hebben een gemeenschappelijke voorvader.

Het is overdreven om te zeggen dat ze naaste familie van elkaar zijn, maar toch, wel een gemeenschappelijke voorvader. Maar misschien bent u ook wel familie van Doris Day. Immers “in the long run everybody is dead and in the beginning, everybody is family.”

Kortom, zie hier het verband tussen Doris Day, Charles Manson en Jochem Myer. Had ik u trouwens al verteld van ………

Geschiedenis, Nutteloze kennis, sport

De voetbalanalyticus aan het woord.

mei 3, 2019 Martin

Ik moet het met u eens over voetballen hebben. Daar heb ik verstand van. Afgelopen woensdag speelde Barcelona tegen Liverpool. Het won met 3-0. Dat was geflatteerd. Mocht Ajax de finale van de Champions League halen en daarin tegen Barcelona moeten, dan geef ik ze een goede kans. Die verdediging van Barcelona stelt niet veel voor. Daar snijdt Ajax zo doorheen.

De gevaarlijkste spelers van Barcelona lopen voorin. Daar heeft de Spaanse club dan ook veel geld in geïnvesteerd. Voor de Braziliaan Coutinho betaalde Barcelona 140 miljoen euro, voor Suarez 94 miljoen. Beide spelers werden gekocht van Liverpool, de tegenstander van woensdag. Ousmane Dembélé die Barcelona in 2017 voor 120 miljoen van Borussia Dortmund kocht zit op de reservebank.

Dat Barcelona niet op een dubbeltje kijkt blijkt wel uit de transfer van Frenkie de Jong; minimaal 75 miljoen, maar het bedrag kan oplopen tot 86 miljoen. De Jong tekende een contract voor vijf jaar en gaat naar verluidt 15 miljoen verdienen. Per jaar wel te verstaan. Dat verdien ik nog niet eens met dit blog. Ok, ik verdien het wel maar ik krijg het niet.

De enige voorhoedespeler waar Barcelona geen hoge transfersom voor heeft betaald is een klein Argentijns mannetje op rechts. Maar die kan er dan ook niet veel van. Ik vermoed dat hij zelfs contributie moet betalen om mee te mogen doen. Desalniettemin scoorde hij twee keer tegen Liverpool. Die goals hadden u en ik echter ook gemaakt. Bij de eerste liep hij per ongeluk de bal de lege goal in en bij de tweede – een vrije trap – maakt Liverpool een aantal grote fouten. Ik zal dat even uitleggen.

We beginnen met een beeld vanachter het doel.

We zien hier de keeper op het moment dat Messi – zo heet dat Argentijnse spelertje – de vrije trap gaat nemen. Staat de keeper in het midden van het doel? Wel nee. Hij staat te ver naar links. Telt u maar eens de netvakjes – die zijn er speciaal voor aangebracht zodat je kan zien of je wel of niet in het midden van het doel staat. Twintig vakjes links; vijfentwintig vakjes rechts. Hij staat dus te ver naar links. De bal zal straks net buiten bereik van de keeper in de rechterbovenhoek – vanuit de keeper bekeken – verdwijnen. Keepersfout dus, hij had gewoon in het midden van zijn doel moeten gaan staan.

Bekijken we de vrije trap ook eens van de andere kant, dan zien we daar twee fouten van de veldspelers van Liverpool.

Iedereen met een beetje verstand van voetbal, ik zeker dus en u waarschijnlijk ook, weet dat de linksbenige Messi de bal links van het muurtje zal gaan schieten. Daar moet je dus je langste mensen hebben staan. Maar kijk nu eens waar Virgil van Dijk, de langste speler van Liverpool, staat. Die staat zelfs helemaal niet in het muurtje.

Hij staat – hij is de meest rechtse Liverpool-speler op de foto – naast de muur een speler van Barcelona te dekken. Dat had de kleine linksbuiten van Liverpool ook kunnen doen. De lange Van Dijk had natuurlijk rechts in het muurtje moeten gaan staan. Dan had Messi het veel moeilijker gehad om de bal over, dan wel langs, het muurtje te krijgen. Fout muurtje dus.

Muurtjes zijn sowieso fout. Denk maar eens aan de Berlijnse muur of aan de muur van Trump. Ook de muur van Liverpool is hier fout. Kijk eens even goed naar de keeper van Liverpool in zijn roze pakje in de achtergrond op het moment dat de bal al over de muur vliegt. Hij staat nog steeds met zijn handen op de knieën te wachten om in actie te komen.

Dat komt omdat hij nog niks kan zien. Hij ziet de bal pas als deze in volle vaart over de muur vliegt en nog maar tien meter van de goal af is. Ja, dan ben je al snel te laat. Zeker als je te ver naast links staat.

Weg met dat muurtje dus, dan ziet hij de bal al komen als deze nog vijfentwintig meter ver weg is. Dan heeft hij 2,5 keer zo veel tijd om in te schatten waar de bal komt en tegen te houden. Alleen als een vrije trap binnen 18 meter van de goal is, is het zinvol om een muurtje neer te zetten. Dit omdat de keeper bij een vrije trap op die afstand anders te laat komt bij een hoek. Maar bij een vrije trap op de afstand van bijvoorbeeld 25 of 30 meter kan je het muurtje veel beter weg laten. De keeper ziet de bal dan veel eerder aankomen en heeft dan tijd genoeg om die te stoppen.

Tot zover een gratis tip van uw voetbalanalist.

Oh, ja waarom moest ik aan Liverpool denken, waardoor ik deze blogpost schreef. Dan komt omdat ik op mijn site het verhaal heb geplaatst over de achtergrond van ‘You’ll never walk alone’, het ultieme voetballied van Liverpool. Het gaat over het ontstaan van het lied en hoe het kon uitgroeien tot het ultieme voetballied. Het verhaal stond eerder in mijn boek ‘Heel het land is van streek’. Maar omdat dit boek al tien jaar niet meer verkrijgbaar is, heb ik het verhaal nu ook op mijn site geplaatst.

Klik op de afbeelding om het gezang van de Liverpool supporters te horen.

Het is een uitgebreid verhaal – nu ook voorzien van allerlei links en afbeeldingen; in het boek ontbraken die afbeeldingen. Dus wie zich een keer in het weekend verveelt, kan hier terecht.

8 mei 2019

Even een kleine aanvulling. in bovenstaande blogpost schreef ik ‘Die verdediging van Barcelona stelt niet veel voor.” Het bewijst maar weer eens dat ik van voetbalen verstand heb. De return werd namelijk door Liverpool met 4-0 gewonnen waardoor deze club door is naar de finale.

Geschiedenis, sport

Ajax – Liverpool 1966 en de spionkop

april 30, 2019 Martin

Vanavond speelt Ajax in de halve finale van de Champions League uit tegen Tottenham Hotspur. ‘Heel Nederland’ hoopt op een memorabele wedstrijd van Ajax. In 2008 verscheen mijn boek ‘Heel Nederland is van Streek’. Dat was een voetbalboek met allerlei nutteloze voetbalverhalen.

Eén van die verhalen betrof de legendarische mistwedstrijd die Ajax in 1966 tegen Liverpool speelde, gecombineerd met het verhaal hoe de beroemde ‘Kop-tribune’ van Liverpool aan zijn naam kwam. Omdat ‘Heel het land is van Streek’ al tien jaar lang niet meer verkrijgbaar is en omdat Ajax vanavond hopelijk weer een legendarisch wedstrijd speelt, hierbij nog een keer dat verhaal.

De Mistwedstrijd Ajax-Liverpool uit 1966 (plus: Hoe ‘The Kop’- tribune in Liverpool aan zijn naam komt.)

Op 7 december 1966 speelde Ajax een Europacup wedstrijd tegen Liverpool. Het zou een beroemde wedstrijd worden. Liverpool was de grote favoriet. Het was de kampioen van Engeland, het land dat een paar maanden eerder wereldkampioen voetballen was geworden. Ajax was een nog onbekende ploeg in opbouw met een nog jonge Johan Cruijff, hij was nog maar 19 jaar oud, in de gelederen. De andere grote ster van Ajax uit die tijd, Piet Keizer, ontbrak die avond, hij was geblesseerd.

Wat de wedstrijd vooral zo legendarisch maakte, was de mist. Ajax – Liverpool werd in de dichte mist gespeeld. Het grootste gedeelte van de toeschouwers kon nauwelijks iets zien. Toen na drie minuten debutant Cees de Wolf, de vervanger van Piet Keizer scoorde, hadden de toeschouwers achter het doel van Ajax-keeper Gert Bals pas door dat er was gescoord toen het geluid van juichende toeschouwers als een soort wave hun vak bereikte. Een deel van de toeschouwers was overigens nog druk bezig met het aanmoedigen van Piet Keizer door middel van de kreet ‘Pietje, Pietje’. Zij hadden door de mist nog niet gezien dat Keizer niet meedeed.

Cees de Wolf (nummer 11) scoort de 1-0; foto Nationaal Archief; fotograaf onbekend

De spelers en het publiek juichen nadat Cees de Wolf heeft gescoord. Pas toen beseften de toeschouwers achter het andere doel dat Ajax had gescoord. Foto Jac de Nijs; Nationaal Archief.

Eigenlijk had de wedstrijd die avond nooit gespeeld mogen worden gespeeld, maar het Olympisch Stadion was met 64.000 toeschouwers uitverkocht en het bestuur van Ajax had dan ook graag dat de wedstrijd doorgang zou vinden, bang als ze waren voor de reacties van het publiek als de wedstrijd afgelast zou worden. Ook Liverpool wou wel spelen omdat ze de zaterdag er op tegen Manchester United moesten voetballen en een dag uitstel van de wedstrijd kwam hen daarom ook slecht uit. De Italiaanse scheidsrechter Sbardella werd vervolgens door de bekende Nederlandse scheidsrechter Leo Horn, die namens Ajax als scheidsrechtersbegeleider optrad, overgehaald om de wedstrijd door te laten gaan, met als argument dat staande op de middenlijn de beide doelen zichtbaar zouden zijn.

Scheidsrechter Sbardella, vierde van links, voorafgaand aan de wedstrijd; tweede van rechts Leo Horn, derde van links Ajax-voorzitter Jaap van Praag. Foto Jac de Nijs; Nationaal Archief.

Misschien kon de scheidsrechter beide doelen net zien, de meeste toeschouwers beslist niet.

Cruijff in de aanval. Ergens in de mist moet aan de overkant het andere doel zich bevinden; Foto Jac de Nijs; Nationaal Archief.

Over deze wedstrijd doen vele verhalen de ronde, de een nog mooier dan de andere, maar lang niet allemaal waar. Zo is bijvoorbeeld het verhaal dat Bill Shankly, de toenmalige manager van Liverpool, Ajax niet van tevoren had bekeken, omdat dat clubje toch niets kon zijn, niet waar. Hij had wel degelijk een wedstrijd van Ajax bezocht om het team te kunnen analyseren. Op 20 november 1966 bekeek hij namelijk Ajax – Telstar. Na afloop werd Shankly om zijn mening over de wedstrijd gevraagd. Hij prees vooral Telstar.

Bill Shankly, de kleine man tweede van links, voorafgaand aan de wedstrijd

Wat wel waar is het verhaal dat Sjaak Swart vlak voor rust het veld uit liep. Hij had een fluitje gehoord en dacht dat dat het rustsignaal was. Toen hij de catacomben wou binnen lopen, kwam hij een bestuurslid tegen die hem verbaasd vroeg wat hij daar kwam doen. “Nou, het is toch rust”. Swart kreeg te horen dat ze nog bezig waren en dat hij als de donder weer het veld in moest. Hij holde het veld op, kreeg direct de bal toegespeeld, dribbelde naar de achterlijn en uit zijn voorzet werd de 4-0 gescoord. De scheidsrechter had helemaal niet gemerkt dat Swart even van het veld af was geweest. Evenmin zag hij dat tijdens de wedstrijd Shankly af en toe gewoon het veld inliep om zijn spelers aanwijzingen te geven. Het hielp niet. Ajax won de mistwedstrijd uiteindelijk met 5-1.

Terug in Engeland verklaarde Shankly in een discussie met een groepje supporters van de Spion Kop, die kwamen vragen hoe dit nu allemaal zo had kunnen gebeuren, dat het zaakje in Engeland wel recht gezet zou worden. Een nulletje of zeven of zo. De keeper van Ajax, Gert Bals, was buitengewoon zwak zei hij, die zou bij Liverpool nog niet eens in aanmerking komen voor het twaalfde team.

Piet Keizer deed tijdens de uitwedstrijd weer mee, Cruijff scoorde twee keer en keeper Gert Bals keepte, zoals de supporters van de Spion Kop pal voor hun neus konden zien, een dijk van een wedstrijd. De return eindigde in een 2-2 gelijkspel.

14 december 1966: Liverpool – Ajax 2-2-; Johan Cruijff soleert door de defensie van Liverpool; foto Ron Kron; Nationaal Archief

De oude Spion Kop tribune van Liverpool in 1983; foto Steve Daniels; Wikipedia

Wat veel supporters van de Spion Kop waarschijnlijk niet wisten, was dat hun befaamde tribune haar naam te danken had aan een andere roemruchte gebeurtenis in de dichte mist, namelijk een veldslag tijdens de Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika.

De Tweede Boerenoorlog was een oorlog tussen de Afrikaners (afstammelingen van Nederlandse kolonisten) en het Britse Rijk. De oorlog, die duurde van 1899 tot 1902, werd gewonnen door de Engelsen en zou een einde maken aan het bestaan van de Boerenrepublieken Transvaal en de Oranje Vrijstaat. In de oorlog vochten overigens 2.000 Nederlanders als vrijwilliger mee met de Boeren.

In het begin van de oorlog waren er enkele successen voor de Boeren, zoals de veldslag op de Spionskop. Deze vond plaats op 23 en 24 januari 1900. De Boeren omsingelden in die periode een plaats genaamd Ladysmith, 230 km ten noordwesten van Durban en 365 km ten zuiden van Johannesburg. Een Britse legermacht van ongeveer 1700 man werd er op uitgestuurd om de Engelsen in Ladysmith te ontzetten. Vlak voor Ladysmith lag een viertal heuvels: Goenkop, Conical Hill, Spionkop en Twin Peaks, samen de Drakenbergen genaamd. Wie deze heuvels beheerste, had controle over de toegang tot Ladysmith. De Boeren hadden hun stellingen betrokken op Twin Peaks en op Goenkop en een klein deel lag op de Spioenskop, zoals de berg op zijn Zuid-Afrikaans heette. Kop betekent ‘heuvel’ op zijn Zuid-Afrikaans.

Boeren op de Spion Kop heuvel; foto afkomstig uit ‘The Project Gutenberg EBook of With the Boer Forces, by Howard C. Hillegas. 1900’

De Engelsen onder leiding van Generaal-Majoor Sir Edward Woodgate besloten om de Spionkop te bezetten. Dit was de hoogste heuvel en vandaar uit zouden ze de overige heuvels kunnen beschieten. Althans, zo was het plan. In de avond van 23 januari 1900 marcheerden de Engelsen de 400 meter hoge heuvel op, die op dat moment in de dichte mist lag. Bovenop de top, althans de Engelsen dachten door de dichte mist dat ze op de top zaten, kwamen ze 15 man van het Boerenleger tegen, die verjaagd werden. Eén Boer kwam hierbij om het leven en zijn graf ligt vandaag de dag nog steeds op de Spionkop. De Engelsen groeven zich in, wat door de rotsachtige bodem zeer moeizaam ging. Veel dieper dan 40 centimeter kregen ze hun loopgraven niet uitgegraven.

De volgende morgen trok de mist langzaam op en toen zagen de Engelsen dat ze zich enorm vergist hadden. Ze zaten niet bovenop de Spionskop maar op een valse top, een lager gedeelte van de heuvel. De Boeren op de twee omringende bergen zaten hoger, evenals de gevechtseenheid van de Boeren boven op de echte top van de Spionskop. Zo gauw de Boeren de Engelsen zagen, openden ze het vuur op. De Engelsen genoten in hun ondiepe loopgraven nauwelijks enige bescherming. Hoewel de Engelsen in de loop van de dag nog wel wat kansen kregen op succes tijdens deze strijd, trokken ze zich aan het eind van de dag terug van de Spionskop met achterlating van 332 doden, waaronder generaal Woodgate en 563 gewonden.

Pagina van de site van het Nationaal Archief. De toelichting luidt: “Britse lijken op het slagveld van Spionkop op 23-24 januari 1900, tijdens de vijfde maand van de Boerenoorlog. Deze foto is gemaakt door Van Hoepen (Pretoria) en meegenomen door de Nederlandse ingenieur Martinus Middelberg, werkzaam bij de Nederlands-Zuidafrikaanse Spoorweg Maatschappij; Datum 23 januari 1900″

Een deel van de gewonden werd door het ´Indian Ambulance Corps´ van de berg gehaald. Dit medische team was opgericht door Mahatma Gandhi, die latere geweldloze Indische leider in de strijd om de onafhankelijkheid van India. Maar in die tijd woonde hij in Zuid Afrika en was die dag ook aanwezig op de Spionkop waar hij als brancarddrager fungeerde.

Hoe komt nu een tribune in Liverpool aan de naam Spion Kop? Dit zit zo. Aan het einde van de negentiende eeuw werd voetbal in Engeland steeds populairder. De clubs gingen grote tribunes bouwen. Deze tribunes werden in eerste instantie alleen aan de lange zijkanten van het veld opgericht. De grond die uitgeschept werd om deze tribunes te kunnen bouwen werd achter de doelen gekieperd, waardoor daar kunstmatige heuvels ontstonden. Om de nieuwe zijtribunes te kunnen bekostigen, werden de prijzen van de toegangskaartjes voor de nieuwe zijtribunes verhoogd. Het gewone volk had hier geen geld voor en ging mokkend op de heuvels achter de doelen staan.

De soldaten die op de Spionkop in Zuid-Afrika gevochten hadden en die via havensteden als Liverpool weer teruggekeerd waren in Engeland behoorden tot het gewone volk en gingen bij hun clubs daarom achter het doel op de heuvels staan. Bij Liverpool stonden relatief veel jongens die op de Spionskop hadden meegevochten op de heuvel achter het doel en ter herinnering aan hun gevallen kameraden noemden ze hun heuvel bij Liverpool de Spion Kop. Het was de Liverpoolse krant ‘The Liverpool Echo’ die als eerste over deze bijnaam schreef. Toen tijdens het seizoen 1905- 1906 ook een nieuwe tribune op de heuvel werd gebouwd, stelde een zekere Ernest Jones voor om van deze bijnaam de officiële naam van de tribune te maken, dit als eerbetoon voor de Britse soldaten die gesneuveld waren op de Spionkop in Zuid-Afrika. De voetbalclub Liverpool nam dit idee over en de tribune kreeg de naam Spion Kop.

In 1924 werd de Spion Kop overdekt. In 1977 kwam er een afrastering voor de tribune om te voorkomen dat fans het veld op konden lopen. Deze afrasting werd na de ramp van Hillsborough in 1989, waarbij 96 Liverpool-fans tegen de afrastering van het Hillsborough-stadion in Sheffield werden doodgedrukt, weer weggehaald. Tevens verordende de Engelse voetbalbond dat voetbalstadions voortaan alleen nog maar tribunes met zitplaatsen mochten hebben. In mei 1994 werd daarom de oude legendarische Spion Kop afgebroken en vervangen door een nieuwe tribune met alleen zitplaatsen. Na de laatste match van Liverpool tegen Norwich City aan het einde van het seizoen 1993-1994 hielden de fans als eerbetoon aan The Kop een ‘stay-behind’. De supporters op de Kop wilden niet naar huis. Deze keer waren het niet de Boeren maar de politie en stewards die er aan te pas moesten komen om de Spion Kop te ontruimen. Alleen ging dat heel wat vreedzamer dan 94 jaar eerder.

Geschiedenis, Uncategorized

De vergankelijkheid des levens

maart 25, 2019 Martin

Uit de serie ‘de vergankelijkheid des levens’

A) Te koop (op het bord staat ‘nieuwe villa’) de ‘Elizabeth Hoeve’ boerderij in Zoetermeer.

Situatie nu

Situatie straks (schets uit de verkoopbrochure van de makelaar)

B) Tulpen

C) 100-plussers met een baby op schoot:

Hendrikje Smit-Meyering

9 november 1958; De 105-jarige Hendrikje Smit-Meyering in de Kloosterkerk in Ter Apel . Daar houdt zij tijdens een doopdienst Richard Veldman uit Alblasserdam, haar achter-achterkleinkind, ter doop.

Ze zou in 1961 op 107-jarige leeftijd overlijden.

2. Chrissemeuje Karnebeek-Baks

2 oktober 1957 Mevrouw Ch. Karnebeek-Baks (Chrissemeuje) uit Holterbroek viert hier met een baby op schoot haar 108ste verjaardag; fotograaf Harry Pot; Anefo: Nationaal Archief.

Hier schilt ze op 105-jarige leeftijd de aardappels. Ze zou haar hele leven lang thuis in haar geboortehuis in Holterbroek, een buurtschap bij Eibergen, blijven wonen. Ze zou uiteindelijk 110 jaar oud worden. Voor haar 110e verjaardag kreeg ze een taart en felicitaties van koningin Juliana met een kort, eigenhandig geschreven briefje: ‘Met hartelijke gelukwensen’ – wel een heel kort briefje overigens. Daarnaast ontving ze van de gemeente een tv-toestel. Veel gekeken zal ze niet hebben. Ze overleed vijf dagen later.

Van 17 oktober 1958 tot aan haar dood op 7 oktober 1959 was ze de oudste mens ter wereld.

Geschiedenis

Brieven van Johan de Witt

maart 14, 2019 Martin

Johan de Witt was tijdens het Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650 – 1672) bijna twintig jaar lang raadpensionaris van het gewest Holland. In 1672 werd hij samen met zijn broer – weet u nog hoe hij heette? Ja, ook de Witt natuurlijk maar wat was zijn voornaam? – slachtoffer van een lynchpartij. Dat ging niet zachtzinnig. Ik citeer even een stukje uit de Wikipedia:

“Aan het einde van de middag drongen opgehitste, dronken en woedende schutters de gevangenis binnen en sleurden de broers naar buiten. Cornelis bezweek onder de slagen van geweerkolven. Johan werd door notaris Van Soenen met een piek in zijn gezicht gestoken. Daarna schoot luitenant-ter-zee Maerten van Valen hem van achteren met een pistool in zijn hoofd. De lijken werden geheel ontkleed, op het Groene Zoodje aan de wipgalg ondersteboven opgehangen, opengereten en gecastreerd. Tenen, vingers, oren, neuzen, lippen en tongen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en volgens de ooggetuige en dichter-industrieel Joachim Oudaan deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven.

Hendrick Verhoeff ging er prat op dat hij de harten uit de lichamen had gesneden, iets dat hij de magistraat – de ochtend van de moord – beloofd had te doen. […] ’s Avonds ging Hendrik Verhoeff op kroegentocht door een aantal Haagse kroegen, waar hij de die avond uit de lichamen van de broers gesneden harten overal liet zien.

Zoiets overleef je niet en dit betekende dan ook het einde van de gebroeders De Witt. (De tong van Johan de Witt en een vinger van zijn broer Cornelis (zo heette zijn broer dus) zijn bewaard gebleven en bevinden zich vandaag de dag in het Haags Historisch Museum.)

Johan (links) en Cornelis (rechts) in betere tijden.

Wat ook bewaard is gebleven, zijn de vele brieven van en naar Johan de Witt. Het Nationaal Archief bezit dozen vol en met ingang van vandaag kan je heel veel van deze brieven van en aan Johan de Witt online inzien op deze site. (Er staan er nu al 7.000, er volgen er nog 28.000.)

Tegelijkertijd is er een boek verschenen met een bloemlezing van deze brieven.

Wie denkt, hé die tekenstijl ken ik, dat kan kloppen, het boek is geïllustreerd door Jean-Marc van Tol, één van de tekenaars van Fokke en Sukke.

Eén van de brieven die in het boek is opgenomen betreft een anoniem briefje, vermoedelijk van één van de bevelhebbers van de West-Indische Compagnie, waarin Johan de Witt te horen krijgt dat we Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, zijn kwijt geraakt.

“Edelgestrenge heer, De bewindhebbers van de West-Indische Compagnie, zichzelf de eer gevende om u te komen spreken, zagen dat u reeds met de heer Downing in gesprek was. Wij vonden het daarom belangrijk u dit kleine briefje toe te spelen en te verklaren dat we zojuist met exprespost hebben vernomen dat Nieuw Nederland op 7 augustus in zijn geheel door de Engelsen is veroverd, waarna zij Nieuw-Amsterdam New York hebben genoemd.”

Zo, daar gaat New York dus. (Voor meer informatie over de brieven van Johan de Witt en het online-project, zie dit artikel in Trouw.)

Overigens doen me de brieven van Johan de Witt denken aan een bekende anekdote over een brief van Abraham Lincoln – hij was president tijdens de Amerikaanse burgeroorlog en werd als eerste Amerikaans president in de geschiedenis tijdens zijn ambtsperiode vermoord (dat was in 1865). Memorabilia van Abraham Lincoln zijn in Amerika zeer gewild. Zo werd een brief van hem uit 1862, waarin hij over de afschaffing van de slavernij schreef in 2008 voor 3,4 miljoen dollar verkocht.

Een andere brief van Abraham Lincoln (uit 1864) waarin hij het niet over de afschaffing van de slavernij heeft, maar waarin hij een zekere Esther Stockton bedankt voor het breien van 300 paar sokken voor militairen.

Nu wil het verhaal dat er een oude vrouw was, ze was al ver over de honderd, die ook een Lincoln-brief had. Ze had die van haar moeder gekregen. De kinderen mochten op hun beurt na haar dood de brief hebben. De familie, de dollartekens in de ogen, kon eigenlijk niet wachten totdat ze was overleden en toen het zover was, werd direct het hele huis overhoop gehaald. De brief werd gevonden. Groot was de teleurstelling toen het geen brief van Lincoln was maar een brief aan Lincoln. Oma had hem echter nooit verstuurd maar wel altijd bewaard.

Geschiedenis, kunst

Groot of klein beeld?

februari 8, 2019 Martin 2 reacties

Ik zat even wat oude foto’s van een vakantie in Rome op de pc terug te kijken toen ik twee foto’s tegen kwam van een mij onbekend beeld. Geen idee wie het is. Ik gok er op dat het één van de oude keizers is, of anders één van de Romeinse goden. Wat denkt u: is het een groot of klein beeld?

Soms moet je er iets naast hebben staan om de grootte van iets beter te kunnen zien. Waarschijnlijk heb ik dat ook gedacht toen ik het beeld nog een keer fotografeerde, want op de volgende foto zag ik er twee mij onbekende kinderen voor staan.

Waarschijnlijk heb ik het beeld eerst gefotografeerd omdat het zo groot was (maar dat zie je niet direct op de foto) en heb ik vervolgens die tweede foto met die kinderen er bij gemaakt om de grootte van het beeld beter te laten uitkomen.

Enfin, het is dus een groot beeld. Of die keizer, of wie het ook mag zijn, ook een groot man was, letterlijk en/of figuurlijk, weet ik niet.

Geschiedenis

De Chinese Muur

februari 6, 2019 Martin

Terwijl president Trump in zijn State of the Union weer eens van leer trok over zijn muur ‘I will get it built’ was ik op internet voor mijn serie over de mensen achter de computer iets aan het opzoeken over de Chinese Muur. (Vraag even niet naar het verband tussen de Chinese Muur en een computer).

De Chinese muur bij Jinshanling (foto Severin.stalder)

Terwijl ik dat deed zag ik in de Wikipedia opeens een foto van de muur waarbij ik iets zag waar ik nooit eerder heb bij stil gestaan. In het oosten loopt de muur door tot in de oceaan. Wist u dat? Ik in ieder geval niet.

Het oostelijk einde van de muur bij Shanhaigua; (foto fuzheado)

In het bijbehorende artikel werd ook even ingegaan op het broodje aap verhaal dat de Chinese Muur vanaf de maan zichtbaar zou zijn. Dat was onzin, hij is zelfs met het blote oog niet zichtbaar vanaf het internationale ruimtestation dat zijn rondjes om de aarde draait. Zo verklaarde Neil Amstrong in 2001:

“I do not believe that, at least with my eyes, there would be any man-made object that I could see. I have not yet found somebody who has told me they’ve seen the Wall of China from Earth orbit. … I’ve asked various people, particularly Shuttle guys, that have been many orbits around China in the daytime, and the ones I’ve talked to didn’t see it.

De reden dat de muur niet met het blote oog zichtbaar is, komt doordat de muur weliswaar heel erg lang is, maar niet erg breed. Dus als Trump een muur wil, waar eeuwen later nog over wordt gepraat, dan moet hij een heel brede muur bouwen.

En dat doet me denken aan die twee piloten die een landing uitvoeren op een voor hen onbekend vliegveld. Zodra ze de grond raken, remmen ze uit alle macht en net voor het einde van de landingsbaan komen ze tot stilstand. “Pffff” zegt de ene “Dit is wel de kortste landingsbaan die ik ooit heb gezien.“ “Ja”, zegt de andere terwijl hij om zich heen kijkt “Maar het is wel de breedste die ik ooit zag.” Ok, nu ben ik flauwe moppen aan het vertellen, dus snel maar weer aan het werk.

De mensen achter de computer, Geschiedenis

Paus Sylvester II

februari 5, 2019 Martin

Ik heb er opeens de vaart in. Ik heb binnen een week een tweede portret van iemand uit mijn serie over de mensen achter de computer geschreven. Deze keer het levensverhaal van Paus Sylvester II. “Huh? Een Paus?” zult u misschien zeggen. “Wat heeft die met computers te maken? Ik zou zeggen, lees daarvoor het verhaal. Het begint als volgt:

Gerbert van Aurillac (Paus Sylvester II), ca 945 – 1003; herintroduceerde de abacus in grote delen van Europa en introduceerde er ook de Arabische cijfers (maar nog zonder het cijfer 0).

Portret van Paus Sylvester II zoals dat te zien is in de Basilica di San Paolo fuori la Mura in Rome en dat uit de 10^e of 11^e eeuw zou stammen. Of hij er daadwerkelijk zo heeft uitgezien, is niet zeker.

Dat er een Paus voorkomt in de lijst van vijftig mensen achter de computer is iets wat u misschien niet had verwacht. Ok, wellicht zegt u dat iedere Paus beschikt over goddelijke wijsheid, maar die wijsheid telt hier niet. (Als die wel meetelde, dan stonden er liefst 266 door de Katholieke Kerk erkende pausen in de lijst plus nog een stuk of veertig tegenpausen en niet erkende pausen.)

Nee, om in de lijst van vijftig mensen achter de computer te worden opgenomen moet je beschikken over wetenschappelijke wijsheid, technische wijsheid of over computerwijsheid en daarmee iets bijzonders hebben gedaan. Paus Sylvester II had wetenschappelijke wijsheid.

Hij was de man die na een verblijf in Spanje de abacus herintroduceerde in het Europa buiten Spanje en daarnaast introduceerde hij in de rest van Europa het gebruik van de Arabische cijfers (maar nog zonder het cijfer 0). (Dankzij de Moren werd in grote delen van Spanje deze Arabische getallennotatie al gehanteerd; Gerbert introduceerde het in Frankrijk, Italië en Duitsland.)

Gerbert van Aurillac deed dit alles voordat hij Paus werd. Paus was hij overigens niet zo lang, slechts iets meer dan vier jaar (van 9 april 999 tot aan zijn dood op 12 mei 1003). Als u goed naar die jaartallen kijkt, dan ziet u dat in die periode de overgang naar het nieuwe millennium viel. Net zoals in 2000 waren er vlak voor het jaar 1000 allerlei voorspellingen dat de overgang naar een nieuw millennium rampspoed zou inhouden. De Paus probeerde de mensen zoveel mogelijk gerust te stellen en hij bleek gelijk te hebben. Op 1 januari 1000 kwam de zon gewoon weer op.

Voor wie de rest van het verhaal wil lezen kan hier terecht.

ps. Ook het gedicht De tuinman en de dood’ van Pieter Nicolaas van Eyck komt langs in dit portret. Er gebeuren vreemde dingen in de wetenschap.

Geschiedenis, Schrijven

The Sound of Music

december 24, 2018 Martin

Rondom kerst zie je heel vaak de Sound of Music voorbij komen. Vanavond zijn bij voorbeeld de belevenissen van de familie Von Trapp te zien op Net 5. In de tijd dat ik nog het nutteloze kennisparadijs voor de Volkskrant schreef, heb ik ook een aantal keer over deze zingende familie geschreven.

In de column getiteld ‘Ballonvaart met grote gevolgen’, een column vol met nutteloze kennis, komt kapitein Von Trapp aan het einde van de column ook even opdraven.

“In 1873 zagen de verbaasde bemanningsleden van de Engelse visserboot Grand Charge hoe vlak voor de kust van Noorwegen een luchtballon in zee plonsde. Aan boord bevonden zich Jules Duruof en zijn vrouw Caroline. Drie dagen eerder waren deze vanuit Calais opgestegen in een poging om per luchtballon het Kanaal vanuit Frankrijk naar Engeland over te steken. Boven zee bleek de wind anders te staan dan gedacht en drie dagen lang waaiden ze over de Noordzee richting Noorwegen.

De Duruof’s werden gered en terug in Frankrijk kregen ze een heldenontvangst. Duruof was populair. Drie jaar eerder was hij bekend geworden als ‘De Aëronaut van Parijs’. In 1870 brak de Frans – Duitse oorlog uit. In september was Parijs helemaal omsingeld door de Duitsers. Niemand kon de stad in of uit. Omdat de stad helemaal was afgesloten kon ook de post niet op een normale manier Parijs verlaten. Wel met een bijzonder transportmiddel: de luchtballon.

Julus Duruof was de eerste aëronaut die het luchtruim koos. Samen met 125 kg post steeg hij in de vroege ochtend van 23 september 1870 op vanaf Montmartre. De slaperige Duitsers zagen tot hun verbazing een ballon over hun linies heen vliegen, te hoog voor hun geschut. Boven het vijandelijke kamp strooide Duruof kwistig met zijn visitekaartje. Honderd kilometer verderop zette hij de ballon veilig aan de grond. De post werd via de normale weg verder bezorgd.

Nadat op deze wijze drie succesvolle ballonvluchten vanuit Parijs waren gemaakt, ging met de vierde vlucht de Franse minister van binnenlandse zaken, Leon Gambetta, mee, Hij wou zich bij de rest van de Franse regering voegen die zich in Tours bevond. De ballon vloog echter te laag, binnen het bereik van de Duitse geweren. Eén kogel schampte de hand van Gambetta maar uiteindelijk passeerde ook hij veilig en wel de Duitse linies. Na een moeizame landing, de mand belandde in een grote boom, voegde hij zich bij de rest van de Franse regering en nam het voortouw in de strijd tegen de Duitsers. Nadat de oorlog was afgelopen stond Gambetta aan de wieg van de Derde Franse Republiek.

Vanwege deze verdiensten werd na zijn overlijden een Frans oorlogsschip naar hem genoemd. Deze Gambetta, een kruiser, voer niet onder een gelukkig gesternte. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd ze op 27 april 1915 in de Middellandse Zee door een torpedo getroffen. Die was afgevuurd door de Oostenrijkse onderzeeboot U5. Binnen tien minuten zonk de Gambetta, 684 bemanningsleden kwamen om het leven.

De kapitein van de Oostenrijkse onderzeeër was een zekere Georg von Trapp. Deze had in dienst van de Oostenrijkse marine al veel gevaar doorstaan, zoals een typhoon in de Straat van Formosa en de Boksersopstand in China van 1900. Het tot zinken brengen van de Gambetta werd in Oostenrijk luid bejubeld. Georg von Trapp werd een oorlogsheld. Hij kreeg de baronstitel en in Oostenrijk kon men ansichtkaarten met zijn foto en de U5 erop kopen.

Georg von Trapp was in 1911 getrouwd met de Engelse Agathe Whitehead, kleindochter van Robert Whitehead, de uitvinder van de torpedo. Samen kregen ze zeven kinderen. In 1922 overleed zij op 32-jarige leeftijd aan de gevolgen van roodvonk. Later zou Georg von Trapp bekend worden als de zingende kapitein (‘a captain with seven children’) uit de legendarische film ’The Sound of Music’.

De man staande op deze onderzeeboot is de werkelijk kapitein von Trapp.

Ook in een column over filmfoutjes komt de Sound of Music voor. Zie hieronder deze column met aan het begin en aan het einde filmfoutjes uit de Sound of Music.

“De film ‘The Sound of Music’ uit 1965 is gebaseerd op de levensgeschiedenis van de familie Von Trapp. De film eindigt met de scène waarin de hoofdpersonen, de kapitein, Maria en de zeven kinderen van de kapitein uit zijn eerste huwelijk, lopend over een berg, Oostenrijk ontvluchten voor de Duitsers. Dat een film ‘based on a true story’ is, wil nog niet zeggen dat elke scène exact de werkelijkheid weergeeft. Op het moment van hun vlucht hadden de kapitein en Maria (in het echt heette zij Gustl) namelijk samen ook nog twee kinderen en was zij zwanger van haar derde. Dit gegeven paste echter niet in het verhaal en deze kinderen komen in de film niet voor.”

De werkelijke kapitein Von Trapp en de werkelijke Maria von Trapp

Onjuistheden in films die gebaseerd zijn op waar gebeurde verhalen of een historische gebeurtenis komen vaker voor. Soms gebeurt het per ongeluk. In de film ‘Troy’ is voor de oplettende kijker bij één van de scènes heel even, in een hoekje van het beeld, een verkeersvliegtuig te zien dat hoog over vliegt. Geen wonder dat de Trojanen schrokken en het paard naar binnen haalden.

Soms gebeurt het uit slordigheid. Zowel in ‘Ben Hur’ als in de ‘Tien Geboden’ komt de klassieke fout voor dat één van de acteurs een horloge draagt. In de film ‘Gladiator’ zijn per ongeluk in een paardenstalscène de benen te zien van een filmmedewerker. Dat zou niet zo erg zijn ware het niet hij een spijkerbroek draagt.

In de film ’Alexander’ uit 2004 liet regisseur Oliver Stone de destijds 77-jarige Christopher Plummer – de kapitein uit the Sound of Music – de rol van Aristoteles spelen. Hele generaties scholieren zullen nu in hun op deze film gebaseerde werkstukken schrijven dat Alexander de Grote werd bijgestaan door de wijze oude Aristoteles. Wijs was hij wel maar niet oud. In werkelijkheid was Aristoteles veertig toen hij zich met de opvoeding van Alexander ging bemoeien.

Soms ontstaan filmfouten doordat de scènes niet in dezelfde volgorde worden opgenomen als waarin ze in de film te zien zijn. Zo komt er in de film ‘Spider-Man’ een scène voor waarin de held twee schurken door een raam gooit, vervolgens het gevecht aan gaat met nog twee schurken en als ook dat gewonnen is, komt het raam weer eventjes in beeld. Helemaal heel.

Ook vergist de scenarioschrijver zich wel eens in de datum van een bepaalde gebeurtenis. De film ‘Titanic’ (over de scheepsramp uit 1912) zit vol met dat soort foutjes. Zo dreigt hoofdpersoon Rose (Kate Winslet) in het begin van de film in het water te springen. Om haar te kalmeren vertelt de andere hoofdpersoon Jack (Leonardo DiCaprio) over het koude water van Lake Wissota. Dat is opmerkelijk want het meer ontstond pas in 1918 dankzij een stuwdam in de Chippewa River.

Verderop in de film vertelt Rose over theorieën, die Sigmund Freud pas in 1920 zou publiceren en worden er in de film filtersigaretten gerookt. Die bestonden in 1912 nog niet. Het digitale horloge dat een van de passagiers in de reddingsboten draagt evenmin. Aan het einde van de film ziet Rose het verlichte Vrijheidsbeeld, met een goudkleurige fakkel. Het Vrijheidsbeeld was in 1912 niet verlicht en de fakkel was toen grijs. Pas in 1986 werd de vlam goudkleurig geschilderd.

Nog even over de slotscène van de Sound of Music, in de film loopt de familie Von Trapp over de bergen bij Salzburg om zo de Duitsers te ontvluchten. Dat zou niet verstandig geweest zijn. De enige begaanbare bergpas vanuit Salzburg komt namelijk in Duitsland uit. In werkelijkheid nam het gezin dan ook de trein naar Italië.”

Kijk, krijgt u zomaar twee columns voor de prijs van één. U moet maar denken, het is bijna kerstmis. Het is de kerstgedachte om iets extra’s voor anderen te doen.

familie, Geschiedenis, natuur

Verborgen Verleden

december 9, 2018 Martin

Ik kijk af en toe naar het programma ‘Verborgen Verleden’ van de NTR. Hierin gaan BN’ers aan de hand van hun stamboom op zoek naar hun familiegeschiedenis. Herman Finkers bijvoorbeeld heeft ook meegedaan. “Je wordt vijf dagen meegesleept. Je weet niet waar je ’s avonds overnacht. Dat kan zomaar Moskou of Rome zijn. In mijn geval werd dat Hardenberg. Ook mooi.”, aldus Herman Finkers bij de DWDD over zijn speurtocht.

Gisteren stond er een opvallend bericht op NU.nl De zwemmer Maaren van der Weijden deed mee aan het programma Verborgen verleden, maar de uitzending met hem ging niet door want zijn stamboom was ‘te gewoon’ voor het programma.

De geplande uitzending met hem ging daarom niet door. De programma-medewerkers konden te weinig interessante mensen in zijn stamboom vinden om er een leuke uitzending van te maken. “En dan hebben we hier je overgrootvader Jan, die net als zijn vader en diens vader zijn hele leven op het archief van de belastingdienst heeft gewerkt. In zijn vrije tijd speelde hij graag een partijtje dammen.”

Nu geldt sowieso dat niemand gewoon is en dat er in elke familie altijd wel een boeiend verhaal te vinden is, maar ook statistisch gezien is het opmerkelijk dat de NTR er niet in slaagde om genoeg interessante voorvaderen van Maarten van de Weijden op te sporen om een uitzending te maken.

Ga maar na. Stel om de 25 jaar wordt er een nieuwe generatie geboren. Jij hebt twee ouders, vier grootouders, acht overgrootouders, zestien overgrootouders enzovoorts, enzovoorts. Dat gaat hard. Twintig generaties terug en je zit al op meer dan 1 miljoen voorouders.

Ok, hier zullen een hoop “dubbele” voorouders tussen zitten. Immers trek je dit rijtje door, dan zou je in het jaar 1000 op ruim 4 miljard voorouders zitten en zoveel mensen leefden er toen niet.

Maar goed, neem alleen al de periode 1700 tot heden. In totaal zullen er in die periode minstens 5.000 Van der Weijdens zijn geweest. Dat de NTR niet één interessante Van der Weijden tussen al die Van der Weijdens heeft kunnen vinden geeft te denken.

Zelf heb ik voor de zekerheid even nagedacht of er wel een interessante Van Neck in de familie zit. De familie van Neck is er in ieder geval verantwoordelijk voor dat de dodo is uitgeroeid. Een vloot van vier schepen die onder de leiding stond van admiraal Jacob Cornelisz van Neck voer in 1598 naar Oost-Indië.

Voorvader Van Neck; (of hij daadwerkelijk een voorvader is, weet ik niet, maar vast wel een ver familielid)

Eén van de schepen landde op Mauritius en trof daar de dodo aan. Met de Hollandse zeelui kwamen er ook varkens, ratten en honden op het eiland en honderd jaar later was de dodo uitgestorven. De met de Hollanders meegekomen dieren aten alle Dodo-eieren op.

Een dodo, geschilderd door Roelant Savery omstreeks 1620

Overigens was die Jacob van Neck, net zoals ik, wel een goede vent. Ik citeer even de wikipedia–pagina over hem (en nee, die heb ik niet geschreven.)

“Onder de gezaghebbers uit de pionierstijd staat Jacob van Neck bekend als de meest beschaafde en behoedzame, zowel voor zijn eigen mannen als voor de mensen in de landen die ze bezeilden. Van Neck was het tegenbeeld van de latere J.P. Coen: hij heeft de mensen op Java en elders weten ervan te overtuigen dat hij niet zoals zijn eerder gekomen landgenoten uit was op buit, maar op handel.”

Dus ‘Verborgen Verleden’, willen jullie nog een keer een interessante uitzending maken, kijk dan niet naar die saaie Maarten van der Weijden en zijn slaapverwekkende familie maar naar die boeiende Van Neck’s!

Geschiedenis, Verenigde Staten

George H.W. Bush

december 2, 2018 Martin

George H.W. Bush – senior dus – is overleden. Ik heb hem wel eens ontmoet. Nou ja, ontmoet is een groot woord. We hebben interactief oogcontact gehad. Drie jaar geleden heb ik daar een keer een blogpost over geschreven. Ik citeer even een stukje daaruit.

“Het was juli 1989. Bush sr. was op staatsbezoek. […] Het was een maandagmorgen en ik liep door de stad op weg naar kantoor. Vlakbij het binnenhof stonden allemaal dranghekken. Die bleken voor Bush te zijn – althans voor het publiek aan de kant van de weg – maar dat was eigenlijk volkomen overbodig want er stond geen mens. Alleen op de hoek bij de vijver van het Binnenhof stond een Amerikaan met twee vlaggetjes te wachten. Ik vroeg hem wat er aan de hand was. Hij vertelde dat zijn president zo langs zou komen. Ik besloot even te wachten om te kijken wat er gebeurde.

Even later kwam de auto met Bush er in aan rijden. Deze zat somber om zich heen te kijken, want er was werkelijk niemand op straat om naar te zwaaien. Op dat moment begon de Amerikaan naast mij wild enthousiast met zijn vlaggetjes te zwaaien. Bush zag het, veerde helemaal op en begon enthousiast naar ons te zwaaien.

Ik zwaaide braaf terug, waarop Bush zich omdraaide en zijn beide duimen nog naar ons opstak om aan te geven dat de Amerikaan en ik goed bezig waren. Daarna reed de autostoet weer verder. Aardige man pa Bush.”

1989: Bush komt aan op het Binnenhof waar hij ontvangen wordt door Ruud Lubbers.

1989: Bush en Lubbers later die dag bij het Catshuis.

Bush is 94 jaar en 171 dagen oud geworden. Dat is de hoogste leeftijd die een (ex-)president van de Verenigde Staten ooit heeft bereikt . De vorige recordhouder was Gerarld Ford. Deze was 93 jaar en 165 dagen oud toen hij in 2006 overleed.

George Bush sr. dreigt echter zijn record kwijt te raken aan Jimmy Carter. Deze is net zoals George Bush sr. ook in in 1924 geboren, alleen 3,5 maand later. Hij is momenteel 94 jaar en 62 dagen oud (“and counting“) Als Jimmy Carter het nog vier maandjes vol houdt – en hij is nog steeds “alive and kicking” – dan is hij de oudste (ex-)president ooit.

Vijf Amerikaanse presidenten bijeen in 1991: Van links naar rechts: Gerald Ford, Richard Nixon, George Herbert Walker Bush, Ronald Reagan en Jimmy Carter.

Opvallend detail, de drie presidenten die de hoogste leeftijd van alle Amerikaanse presidenten bereikt hebben, waren allemaal maar één termijn president. Ze werden alle drie niet herkozen. Voor president Trump is het dus te hopen dat hij in 2020 niet wordt herkozen. Zou voor iedereen beter zijn.

Voor wat betreft de Nederlandse Minister-Presidenten, dan wel de ‘Voorzitter van de ministerraad (zo luidde de titel vanaf 1848 tot 1945), daarvoor geldt dat Willem Drees degene is die het oudste is geworden. De man die de AOW invoerde kon daarvan zelf heel lang profiteren, want hij werd uiteindelijk 101 jaar en 10 maanden oud .

Drees, tweede van links, braaf in de rij wachtend bij het stembureau.

1953: toen helikopters nog niet zo veel voorstelden, maar de minister-president wel.

Degene die Drees bijna deze titel had afgepakt, was Piet de Jong. Deze voormalige duikbootkapitein en minister-president van april 1967 tot juli 1971 stierf in het zicht van de haven (van het record) op de leeftijd van 101 jaar en 4 maanden. Dat scheelde dus niet veel.

Duikbootkapitein Piet de Jong in 1958

De nummer drie op de lijst is met grote achterstand Dirk Jan de Geer. Deze vooroorlogse voorzitter van de ministerraad is op een maandje na 90 jaar geworden.

Degene die momenteel de beste vooruitzichten heeft om een plekje in de top drie van oud geworden minister-presidenten te krijgen is Dries van Agt. Hij is momenteel 87 jaar oud.

2011 Op het Catshuis, zes minister-presidenten: Van links naar rechts: Wim Kok, Dries van Agt, Piet de Jong, Mark Rutte, Ruud Lubbers en Jan Peter Balkenende. Zeven jaar later zijn drie van de zes overleden. Nederland telt nog maar drie levende (ex-) minister-presidenten.

My Blog