Behalve specialist randapparatuur was ik eind jaren tachtig ook telexdeskundige. Het telexnet van de PTT was midden jaren tachtig op zijn hoogtepunt. Het telde op dat moment zo’n 40.000 abonnees. Telex (of verreschrift; het woordje telex is de Engelse afkorting van Teleprinter exchange) was een manier om op afstand berichten te versturen en af te drukken op een soort schrijfmachine.

Een telexmachine; De TS 32, één van de machines die in het assortiment van de PTT zat.

Telex maakte in Nederland  gebruik van een eigen netwerk van 17 centrales.  Na de opkomst van de telefax begon vanaf 1985 het aantal abonnees echter elk jaar te dalen. De marketingman van telex, ene Bert, riep elke keer als het abonneebestand weer sneller was gedaald dan hij dat had voorspeld, vol enthousiasme ‘Weer beter dan de door mij voorspelde trend”.

Nu was het ook zo dat eind jaren tachtig de telexcentrales aan vervanging toe waren. Ik kwam als kostenspecialist telex samen met Bert, de marketingman, Peter – deze oude rot bij de PTT was de technische specialist van telex  – en de productmanagers Arie en Jean Louis in een werkgroepje terecht dat de toekomst van de telex moest onderzoeken. Arie was een gedistingeerde heer. Je zou hem zo aanzien voor de voorzitter van de RvB die telex er even bij deed. Jean-Louis was een jonge hond, net afgestudeerd, die altijd met allerlei wilde plannen aan kwam zetten om telex op te doen stoten in de vaart der volkeren, waarbij wij dan riepen “Jean-Louis, het is telex hoor”. Zie hier onze werkgroep.

Oké, dit is niet onze werkgroep, maar de groep ‘Telex’, de vertegenwoordigers van België op het Eurovisie Songfestival van 1980 in Den Haag; foto Hans van Dijk; Anefo; Nationaal Archief. Peter de technische man leek wel een beetje op de zanger met de baard.

Ik bracht Peter, de technische man, wat bedrijfseconomische begrippen bij aan de hand van een fiets. Stel je hebt een oude fiets, zo legde ik uit, die heeft veel onderhoud nodig. Onderdelen die vervangen moeten worden en dergelijke. Je kan ook een nieuwe fiets kopen. Dan betaal je in één keer een groter bedrag, maar heb je later veel minder onderhoudskosten.

Vervolgens legde ik hem ook de tijdwaarde van het geld uit: “Wat is dat?” vroeg hij. “Nou stel je zet 100 gulden op een spaarrekening en je krijgt 10% rente per jaar (we spreken hier wel over de jaren tachtig hè) dan heb je na één jaar 110 gulden op je spaarrekening staan; dus 100 gulden van nu is gelijk aan 110 gulden over een jaar”-  als je nu rekening houdt met de tijdwaarde van het geld, dan kan je kosten en uitgaven van verschillende jaren met elkaar vergelijken en dan kan je uitrekenen of het voordeliger is om een nieuwe fiets te kopen of dat je beter je oude fiets kan houden en dan wat vaker onderhoud te plegen.” Ik vond het een mooie uitleg. Het effect was dat Peter mij sindsdien altijd begroette met “Ha, fietsenmaker.”

De uitkomst van ons werkgroepje was dat het beter was om de zeventien centrales, die overal in het land verspreid stonden, te vervangen door twee centrales in Hilversum. Maar voordat de PTT die beslissing nam, werd er eerst een dure consultant uit Engeland overgevlogen, die ons werk nog een keer over deed. Alleen kreeg hij daar per dag voor wat ik per maand verdiende, dus koffie boden we hem maar niet aan. Was hij veel te duur voor. Zijn conclusie was dezelfde als de onze en het Nederlandse telexnet werd vervangen door twee centrales in Hilversum.

De twee centrales kwamen in een ondergrondse bunker te staan, dit voor het geval de Russen er een bom op wilden gooien. Peter, de technische man, had de opdracht om, als er een oorlog uitbrak, onmiddellijk naar Hilversum te gaan om de centrales hoogstpersoonlijk overeind te houden. “Je dacht toch niet dat ik dat dan doe hè. Het eerste wat de Russen doen als de oorlog uitbreekt, is een grote bom op alle communicatiecentrales gooien. En daar moet ik dan heen!  Als er een oorlog uitbreekt, ga ik mooi naar mij vrouw toe”, zo vertrouwde hij mij een keer toe.

Gelukkig brak er nooit een oorlog met de Russen uit. Peter is al jaren met pensioen. In 2007 stopte KPN definitief met telex. Er waren toen nog 200 abonnees over.