Mark Twain zei ooit eens: ”Ik heb geen respect voor iemand die een woord op maar één manier kan spellen”. Hij is overigens ook de man van: “Kijk uit met medische boeken, voor je het weet sterf je aan een drukfout.”

Mark Twain in 1867 en in 1907; beide foto’s: Library of Congress

Ik maak best vaak spelfautjes, maar gelukkig zijn fout gespelde woorden toch nog wel vaak goed leesbaar. Probeer het volgende bekende voorbeeld maar eens te lezen, waarin alleen de eerste en de laatste letter van elk woord goed staan,

“Het mkaat hamelael netis uit in wlkee vlogodre de ltteers in de wrodeon saatn. Het is aeleln niodg dat de eretse en de ltaatse ltteer van het wrood op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wlelikueirg gpletaast wdoren en je knut tcoh nog gwoeon lzeen wat er saatt.”

De reden dat we zo’n zin toch relatief makkelijk kunnen lezen, is dat de hersenen  een woord niet letter voor letter lezen, maar het als geheel bekijken en dan automatisch de letters op de goede plaats zetten. Ze knneun veel die hsnereen van ons.

Ook als  je in een woord alle klinkers vervangt door de letter x, dan nog kunnen onze hersenen de tekst meestal nog wel goed lezen.

“Jx hxrsxnxn zxjn txt grxtx prxstxtxxs xn stxxt. Xn hxt bxgxn xs hxt mxsschxxn nxg lxstxg xm dxzx txkst tx lxzxn mxxr wxxrschxjnlxjk lukt hxt jx txch xl snxl xm zxndxr vxxl xnspxnnxng dxzx zxnnxn prxblxxmlxxs tx lxzxn. Dxt kxmt dxxr hxt xxnpxssxngsvxrmxgxn vxn jx hxrsxnxn. Vxrbxzxngwxkkxnd knxp vxn jx brxxn hx“

Alleen gaat het lezen nu wat langzamer dan met het lezen van woorden waar de letters in de verkeerde volgorde staan. Dit komt omdat de hersenen nu eerst telkens de afleidende letter ‘x’ moeten vervangen door een andere letter  en dat vraagt net even wat meer nadenken.

Zelfs als we alle klinkers helemaal weglaten en we dus moeten raden hoe lang de woorden zijn, dan nog gaat het meestal wel goed.

“Dt s n tst  vr ht  lzn vn wrdn wr ll klnkrs  cmplt vrdwnn zn. Ht vlt wl m tch m dt t lzn?”

Ok, als je alleen maar korte woorden met veel klinkers en korte zinnen hebt, dan wordt het wel lastig. Als iemand op de markt roept: “m pr ” dan denk je niet gelijk aan “mooie prei”. En bij “m n” (mooie uien) wordt het helemaal lastig.

Maar toch laten deze voorbeelden zien dat de spelling best een stukje simpeler kan zonder dat we teksten niet meer kunnen lezen. Dat geldt niet alleen voor het Nederlands maar ook voor het Engels, zoals de eerder genoemde Mark Twain al eens overtuigend aantoonde in ‘A Plan for the Improvement of English Spelling.’ Zie hier zijn meerjarenplan voor een verbetering van de Engelse taal:

 “For example, in Year 1 that useless letter “c” would be dropped to be replased either by “k” or “s”, and likewise “x” would no longer be part of the alphabet. The only kase in which “c” would be retained would be the “ch” formation, which will be dealt with later. Year 2 might reform “w” spelling, so that “which” and “one” would take the same konsonant, wile Year 3 might well abolish “y” replasing it with “i” and Iear 4 might fiks the “g/j” anomali wonse and for all.

Jenerally, then, the improvement would kontinue iear bai iear with Iear 5 doing awai with useless double konsonants, and Iears 6-12 or so modifaiing vowlz and the rimeining voist and unvoist konsonants. Bai Iear 15 or sou, it wud fainali bi posibl tu meik ius ov thi ridandant letez “c”, “y” and “x” — bai now jast a memori in the maindz ov ould doderez — tu riplais “ch”, “sh”, and “th” rispektivli. Fainali, xen, aafte sam 20 iers ov orxogrefkl riform, wi wud hev a lojikl, kohirnt speling in ius xrewawt xe Ingliy-spiking werld.“

Onvertaalbaar natuurlijk, maar hier toch een poging voor een meerjarenplan voor een versimpeling van de Nederlandse taal:

“In jaar 1 gooien we de nuttelose letters ‘c‘, ‘x’ en ‘z’ uit het alfabet. De ‘c’ vervangen we door de ‘k of een ‘s’ afhankelijk van waar het aksent ligt. De uitzondering is de ‘ch’-kombinatie waarvoor we de letter ‘g gaan sgrijven. De ‘x’ wordt vervangen door een ‘s’ tensij het een harde ‘x’ is , dan wordt het een ‘ks’ en de ‘z’ wordt een ‘s’ . Die drie letters sijn dan eksit. In jaar 2 wort de ‘d’ aan het einde van elk woort vervangen door een ‘t,’ en de ‘dt’ wort een ‘t’. Tegeleikerteit sgreiven we voor de “ij’ in het vervolg overal de kombinatie “ei”.  In het jaar 3 gefolgt door de ferfanging van de leter ‘v’ door een ‘f’. Fanaf jar fier besparen we op dubele openfolgende leters in en word. In jar feif ferfangen we de ‘ou’  oferal dor ‘au’ wardor we feel minder fauten sulen maken. Seg ens erleik: hat u gedagt dat de nieuwe speling so makeleik sal sein. Pas fanaf jar ses en sefen wot het efen wenen als we elke leter ‘r’ weglaten die foraf wot gegan of wot gefolgt dor een medeklinker omdat die leter ‘r’ tog niet wot uitgespoken. Klar is de hefoming”

Zo, deze blogpost is nu klaar (met nog de oude spelling). Nu even de tekst nog door de spellingcorrector halen.