Vincent van Gogh heeft heel wat zelfportretten gemaakt. Ik geloof wel meer dan 40 stuks. Zie hieronder een twintigtal.

Het onderste rijtje portretten is allemaal geschilderd nadat hij op 23 december 1888 zijn oor had afgesneden. Op de twee portretten linksonder is hij te zien met zijn oor in verband, althans met wat er van over is. Op de drie portretten rechtsonder heeft hij zich met zijn “goede” overgebleven oor naar de kijker gewend.

Krantenberichtje uit de lokale Franse zondagskrant ‘Le Forum Républicain’, d.d. 30 december 1888, waarin melding wordt gemaakt dat  ‘Vincent Vaugogh, peintre, originaire de Hollande’ zijn oor heeft afgesneden. “Ce malheureux a étè admis d’urgence à l’hospice”

Het schilderij rechtsonder op de collage dateert van september 1889 en is (vermoedelijk) het laatste zelfportret dat Vincent van Gogh heeft gemaakt. Vlak daarvoor had hij zijn baard afgesneden (“Eh, dokter, de patiënt doet iets met een scheermes bij zijn hoofd”). Hij schilderde het als verjaardagscadeau voor zijn moeder, wat ik wel een lief gebaar vind. (In 1998 werd het in New York voor 71,5 miljoen dollar geveild; dat zou zijn moeder waarschijnlijk nooit hebben verwacht.)

Het ontbreken van die baard maakt een wereld van verschil. Zeg eens eerlijk: als dit portret in ‘Opsporing Verzocht’ zou verschijnen, zou u dan de politie bellen om door te geven dat de gezochte persoon wel eens een zekere Vincent van Gogh zou kunnen zijn?

“Deze persoon kan een belangrijke getuige in het onderzoek zijn”

Waar ik – een beetje naïef; ik geef het gelijk toe –  nooit bij stil heb gestaan, is dat haast alle zelfportretten van Van Gogh gespiegelde portretten zijn. Hij schilderde zich zoals hij zich in de spiegel zag. Dat realiseerde ik me pas toen ik in de Volkskrant las dat het zijn linkeroor was dat hij had afgesneden en niet zijn rechteroor, zoals te zien is  op de twee schilderijen met zijn oor in verband. Als je wilt weten hoe de echte Van Gogh er uit zag, dan moet je dus zijn portretten spiegelen.

Links het spiegelbeeld; rechts de “echte” van Gogh met zijn ontbrekende linkeroor.

De tweeling Van Gogh: Zoek de zeven verschillen

Om de schrijver Ewout Kieckens te citeren: “Als het geluk je toelacht, heb je geen spiegel nodig.”