In 1919 nam Nancy Astor als eerste vrouw in de Britse geschiedenis plaats in het Lagerhuis en verkreeg daarmee haar plaats in de geschiedenisboeken. Ze is echter vooral bekend geworden vanwege haar fameuze woordenwisseling met Winston Churchill. Beiden waren lid van de Conservatieve partij en na een lange en moeizame partijbijeenkomst beet ze Churchill toe: ‘Winston, als ik met jou was getrouwd, dan deed ik gif in je koffie’, waarop Churchill antwoordde: ‘Nancy, als ik met jou was getrouwd, dan dronk ik het op.’

Een andere uitspraak van haar is wat minder bekend maar ook de moeite van het vermelden waard. Op haar sterfbed zat haar gehele familie rondom haar bed. Ze ontwaakte nog eenmaal, keek om zich heen en sprak: “Am I dying or is this my birthday?”

Nancy Astor in 1908, 56 jaar voor haar overlijden in 1964

Tja, dood gaan, ik snap er, net zoals van de kwantummechanica, weinig van. Wel uiteraard van het fysieke aspect. Dat kan je gewoon na lezen in de Wikipedia. Volgens het lemma aldaar onderscheidt men in de geneeskunde de volgende drie verschillende definities van ‘dood’:

• Klinisch dood: toestand waarbij ABC (ademhaling, bewustzijn en circulatie (bloedsomloop) ) afwezig zijn. Door middel van reanimatie kan deze toestand soms nog ongedaan worden gemaakt. Als dit niet gebeurt, treedt na 4 tot 6 minuten de biologische dood in.
• Biologisch dood: toestand waarbij ademhaling, bewustzijn en circulatie afwezig zijn en niet meer op gang kunnen worden gebracht.
• Hersendood: toestand van de hersenen waarbij de vitale hersenfuncties zoals bewustzijn en het aansturen van de ademhaling door het ademhalingscentrum door beschadiging op cellulair niveau zijn uitgeschakeld. Het lichaam reageert op geen enkele pijnprikkel, de ogen reageren niet meer op licht en het EEG (elektro-encefalogram = registratie van de elektrische hersenactiviteit) vertoont geen activiteit. Herstel is niet mogelijk en zonder kunstmatige beademing/voeding en medicijnen zal de biologische dood snel intreden. Wel kan spontane activiteit van het hart aanwezig zijn, waardoor de pompfunctie en daarmee de circulatie van het bloed blijven bestaan. Voornoemde toestand maakt de overledene geschikt als donor, aangezien de organen dankzij de bloedcirculatie intact blijven

Fysisch gezien is klinisch dood dus een ABC’tje. Maar hoe zit dat met je geest? Houdt die ook op te bestaan als je dood gaat? Het idee dat je dan helemaal niet meer bestaat, is iets wat ik als klein kind al niet echt kon bevatten – en nu nog steeds niet. Maar misschien gaat het met je geest wel net zo als in de kwantummechanica – die ik dus ook niet begrijp. Volgens de theorie van de kwantummechanica kunnen deeltjes in twee toestanden tegelijk verkeren, of op twee plaatsen tegelijk zijn. Zolang je niet meet hoe het precies zit, is het allebei waar. Misschien geldt dit ook wel voor de geest en kan deze zich ook op twee plaatsen tegelijkertijd bevinden, ergens voor en ergens na de dood. Alleen kan je als waarnemer dit nooit zien.

Voor wie nu denkt, ‘wat zit hij toch te bazelen en te somberen over de dood, er is toch niet iets ernstigs met hem aan de hand?’ kan ik geruststellend antwoorden: “Doodgaan, beste lezers van dit blog, dat is het laatste wat ik zal doen!”

Vanwaar dan wel deze hele uitweiding over doodgaan? Vanwege het programma ‘Kijken in de ziel op de drempel’. In dit tweedelig NTR-programma praat interviewer Coen Verbraak met mensen die te horen hebben gekregen dat ze nog maar korte tijd te leven hebben. Van de NTR-site:

“Hoe ga je om met alle emoties die bij dat sterven horen? Wat is de beste remedie tegen doodsangst? Hoe neem je afscheid van je dierbaren? Wanneer laat je het leven los? Hoe benoem je het onbenoembare? Kortom: hoe ga je waardig dood? Acht geïnterviewden vertellen onomwonden over leven in het zicht van de dood. Onder hen filosoof René Gude en journalist Albert de Lange van Het Parool, beide inmiddels overleden. Maar ook de 21-jarige studente kunstgeschiedenis Laura Maaskant, rechter Karin van Ringen, psychiater Margo de Jonge, televisiemaker en oud-zwemkampioene Hansje Bunschoten, communicatieadviseur Claudia van Deudekom, moeder van een tweeling van drie, en ondernemer Bernard Muller, die nog maar kort geleden een groot bedrijf leidde in de haven van Rotterdam”

Afgelopen maandag was de eerste uitzending. Heel indrukwekkend. Voor degene die de uitzending heeft gemist, kan het bij Uitzending Gemist terug kijken. Ik kan het aanraden. Aanstaande maandag is de slotaflevering.

Update: ook het tweede deel was indrukwekkend. Zie hier uitzending gemist voor dit deel.

De vraaggesprekken zijn ook in boekvorm verschenen.