Mars is vanaf de Aarde te zien als een oranje-rode ster. Reeds in de oudheid werd de roodachtige kleur van de planeet waargenomen. Zo noemden de oude Egyptenaren de planeet  ‘Ḥr Dšr’, wat ”rode Horus betekent. (Horus is een Egyptische god.)

Mars in juli 2020; gezien vanaf de aarde; rechtsboven de planeten Saturnus en Jupiter; beeld uit een video van de NASA;

En de aarde (in het cirkeltje) gezien vanaf Mars; foto genomen door NASA’s Curiosity Rover, het karretje dat op Mars rond rijdt.

Veel meer dan dat Mars een roodachtige kleur heeft, zagen de waarnemers in het verleden met het blote oog niet. Daarvoor is de planeet – hij staat op een afstand die wisselt van 60 tot 100 miljoen kilometer – te klein. (Mars heeft een middellijn van 6.794 kilometer; dat is iets meer dan de helft van de middellijn van de aarde.)

Dat er zich op Mars een gigantische draak bevindt, is slechts te zien als je er op een afstand van 257 km boven vliegt. foto NASA/JPL/UArizona

Als Mars relatief gezien dichtbij staat – zo staat hij op 6 oktober van dit jaar op 62 miljoen kilometer – dan is de planeet goed vanaf de aarde te zien. Op de maan en Venus na is Mars dan het helderste hemellichaam, veel helderder dan alle sterren. Maar als hij verder weg staat (zoals op 20 februari 2027; 102 miljoen kilometer) dan is hij veel moeilijker te spotten. Noteert u alvast de datum van 11 september 2035 in uw agenda. Dan bedraagt de afstand tot de planeet slechts 57 miljoen kilometer.

In 1608 vond de mens, in de persoon van Hans Lipperhey uit Middelburg, de telescoop (‘een seecker instrument om verre te sien’) uit, waardoor de hemellichamen letterlijk in beeld kwamen.

Afbeelding uit 1624 van Adriaen van de Venne; afkomstig uit het boek “Emblemata of zinne-werck” (Middelburg, 1624)

Mensen als Galileo , Keppler en Christiaan Huygens verbeterden zijn uitvinding en vooral de telescoop van Huijgens (deze kon voorwerpen liefst 50 keer vergroten) leidde tot talrijke astronomische ontdekkingen. Zo ontdekte Huijgens  dat Saturnus ringen had – Galileo had ze met zijn slechtere telescoop al eerder gezien, maar interpreteerde ze niet als ringen (hij dacht opmerkelijk genoeg dat het een soort hengsels van de planeet waren) – alsmede ook een maan (Titan).

Afbeelding van Satrunus met zijn ringen, afkomstig uit de originele aantekeningen van Huijgens.

Huijgens richtte in 1659 zijn telescoop ook op  Mars en zag daar een donkere vlek op de oppervlakte.

  

Links de originele tekening van Huijgens met de vlek op Mars. (Omdat de telescoop van Huijgens het beeld op zijn kop zette, moet je de afbeelding 180 graden draaien. Vermoedelijk zag Huijgens de donkere vlek van het het zogenaamde Syrtis Major gebied (zie de foto rechts met de ‘vlek’; Deze foto staat wel met de goede kant naar boven). Er bevinden zich in de Syrtis Major meerdere dode vulkanen. Het is de bedoeling dat de Amerikaanse sonde van 2020 hier ergens gaat landen.

Toen Huijgens anderhalf uur later weer naar Mars keek, zag hij dat  de vlek een stuk opgeschoven was. Daaruit concludeerde hij terecht dat ook Mars om haar as draaide. Hij schatte dat Mars, net zoals de aarde, in ongeveer 24 uur om zijn as draaide. (In werkelijkheid is het 24 uur 37 minuten en 23 seconden.)

Dertien jaar later – hij had toen een betere telescoop gemaakt –  kwam hij met deze tekening van Mars, waarop onder andere een poolkap te zien is.

 

De poolkap op de tekening van Huijgens is bovenin te zien. Maar omdat ook zijn telescoop uit 1672 de boel op zijn kop weergaf, zien we op zijn tekening vermoedelijk de zuidelijke ijskap van Mars. Rechts een foto van Mars, gemaakt door de Hubble Space Telescope van de NASA – die telescoop is nog beter dan die van Huijgens –  waarop de Zuidpool te zien is.

In 1695 overleed Huijgens. Drie jaar later verscheen postuum zijn boek ‘Cosmotheoros’. Hierin speculeert hij over de mogelijkheid dat er elders in het heelal ook levensvormen zouden zijn. Dit vanwege het grote aantallen sterren, waar volgens Huijgens net zoals bij onze zon allemaal planeten om heen zouden draaien.

Wel achtte Huijgens de aanwezigheid van vloeibaar water op een planeet een noodzakelijke voorwaarde voor het ontstaan van leven. Hij sloot ook leven op Mars niet uit. Weliswaar was er nog nergens vloeibaar water op Mars waargenomen, maar volgens hem zouden de donkere gebieden op Mars best vloeibaar water kunnen bevatten.

Wat Huijgens niet wist, en wij nu wel, is dat er theoretisch gezien geen vloeibaar water op de oppervlakte van Mars kan voorkomen. Dit vanwege de luchtdruk. Op aarde bedraagt de luchtdruk ongeveer 1000 millibar. Nu heeft Mars een heel dunne atmosfeer. Op Mars bedraagt de luchtdruk minder dan 6 millibar. Nu is het zo dat er een verband is tussen de temperatuur waarop water gaat koken en de luchtdruk. Hoe lager de luchtdruk, hoe eerder water gaat koken.

Bij de luchtdruk die we op aarde hebben, kookt water bij een temperatuur van ongeveer 100 graden. Maar bij een luchtdruk van bijvoorbeeld 12 millibar kookt water al bij een temperatuur van 10 graden en bij een luchtdruk van 6,1 millibar zelfs al bij een temperatuur van 0 graden. Echter bij een temperatuur van 0 graden of lager bevriest water.

Omdat de luchtdruk op Mars lager is dan 6 millibar, is het daarom op de oppervlakte op Mars niet mogelijk dat er water in vloeibare vorm voorkomt. Immers als de temperatuur lager dan 0 graden is, dan bevriest het water. Zo gauw bevroren water onder invloed van zonlicht smelt, en de temperatuur boven de nul graden uitkomt, begint het water op Mars direct te koken en verdamp het. Vloeibaar water op de oppervlakte van Mars is daarom niet mogelijk. (De overgang van vaste in een dampvormige toestand zonder vloeibaar te worden noem je sublimeren.)

Maar goed, dat van die lage luchtdruk wist Huijgens dus niet, en ook niet de Italiaanse sterrenkundige Giovanni Schiaparelli die in 1877 kanalen met water op Mars meende te zien en vervolgens veronderstelde dat deze door Marsbewoners waren gegraven, waarop een wereldwijde belangstelling voor Marsbewoners ontstond. Maar daarover de volgende keer meer.

ps. Mocht u nu klagen dat er in deze blogpost ondanks de titel nog helemaal geen Marsbewoners voorkomen, weet dan dat ze zich heel weinig  laten zien. En heb geduld tot de volgende blogpost.

Ik zal eindigen met een cliffhanger. De Marbewoners hebben een groot beeld achtergelaten op Mars. Zie deze beroemde foto van het ‘Gezicht op Mars’. De foto is gemaakt door de Viking 1 in 1976

Sommigen mensen denken dat dit ‘beeld’ is achtergelaten door een intelligente beschaving, die ooit op Mars heeft gewoond. (De zwarte stippen op het gezicht zijn overigens ‘data-errors’ zoals de NASA ze noemt.)

Oké, voor wat betreft het gezicht op Mars zal ik direct de pret bederven. Het is gewoon een rotspartij, die door het effect van schaduwen op bepaalde tijdstippen op een gezicht lijkt. Zie deze foto gemaakt op een ander tijdstip van dezelfde rotspartij.