Maandagmiddag werd ik gebeld door een redacteur van Business News Radio (BNR). Ze zochten een deskundige op het gebied van de Titanic. Daar zijn er niet zo veel van. Naast mij was er, voor zover ik weet, nog één andere Nederlandse auteur die een serieus non-fiction boek over de Titanic heeft geschreven, maar die schrijver is een aantal jaar geleden overleden en nu ben ik dus, zoals Leonardo DiCaprio in de film Titanic uitriep terwijl hij op het puntje van de Titanic stond: “the king of the world”, althans in Nederland op het gebied van de Titanic.
Ik vroeg wat er aan de hand was. Ze zochten een deskundige om in de uitzending iets te zeggen over de nieuwe theorie over het zinken van de Titanic. “Welke nieuwe theorie?” vroeg ik. De man klonk een beetje teleurgesteld dat ik, als deskundige, er niet van op de hoogte was dat er in het weekend een Engelse documentaire was verschenen met een nieuwe theorie over het zinken van de Titanic. Het schip zou door een brand ten onder zijn gegaan vertelde hij. “Dat lijkt me vrij onwaarschijnlijk” zei ik. “Het schip zonk, volgens mijn bescheiden mening, omdat het tegen een ijsberg opvoer.” Ja, dat was ook zo, maar er was een grote kolenbrand aan boord van de boot die de wand van het schip zodanig had verzwakt dat er maar een klein tikje van de ijsberg nodig was om gaten in de wand te krijgen. Hij kon me wel even een artikel over de nieuwe theorie opsturen en dan zou ik een klein uurtje later in de uitzending als deskundige mijn analyse kunnen geven. Ik besloot om de boot af te houden (sorry voor deze woordspeling). Ik had al vijf jaar niets meer aan de Titanic gedaan en om dan binnen een uurtje iets deskundigs te roepen over een nieuwe theorie leek me “wetenschappelijk gezien” niet helemaal verantwoord. Ik bedankte voor de eer en wenste hem veel succes.
’s Avonds heb ik even op Google gezocht naar de nieuwe theorie. Volgens deze theorie was er, terwijl het schip tijdens de proefvaart op topsnelheid in de Ierse Zee voer, brand in de volgeladen kolenkamers ontstaan. Men slaagde er niet in om deze brand te blussen. Het vuur zou een temperatuur van duizend graden hebben bereikt, waardoor de scheepswand ernstig verzwakt was en er na de botsing met de ijsberg gemakkelijk gaten in konden ontstaan. De scheepswand zou eigenlijk eerst gerepareerd moeten worden, maar vanwege commerciële redenen voer de boot toch uit. Als bewijs voor deze theorie dienden foto’s van de Titanic waarop een donkere vlek op de romp te zien was van ongeveer tien meter lang. Om te voorkomen dat het publiek deze vlek kon zien en zou gaan twijfelen over de veiligheid van het schip, was de boot achterwaarts de vertrekhaven van Southampton ingevaren, zodat de vlek voor de mensen op de kade niet zichtbaar was. En omdat de brand nog steeds smeulde voer het schip tijdens de rampnacht ook nog eens extra hard door de ijszee om maar zo snel mogelijk in New York te zijn. Tot zover in het kort “de nieuwe theorie”, als ik hem goed begrijp.
Nu is er op deze theorie wel het een en ander aan te merken. Allereerst is het geen nieuwe theorie. In 2008 kwam iemand anders ook al uitgebreid in het nieuws met deze theorie. Maar nog sterker, al in mei 1912 werd er tijdens het Engelse onderzoek over gesproken. Er was tijdens de overtocht naar Amerika inderdaad een kolenbrand in boilerroom nr. 6 geweest. Maar deze was lang niet zo ernstig als de “nieuwe theorie” schetst. Zie bijvoorbeeld dit artikel uit de Daily Sketch van 9 mei 1912 zoals het is weer gegeven op de site van www.encyclopedia-titanica.org
Het was in 1912 onduidelijk – en nu dus ook – of de brand de scheepswand had verzwakt of niet. Waarschijnlijk heeft de brand geen beslissende rol gespeeld. De brand had gewoed in Boiler Room nr.6. Dat was één van de compartimenten waar na de botsing met de ijsberg lekken ontstonden. Maar niet alleen daar zaten lekken. De lekken zaten overal in de eerste zes compartimenten van de boot, verspreid over een afstand van liefst 100 meter. Alleen in de compartimenten 5 en 6 lagen kolen. De andere compartimenten met lekken, de eerste vier, waren bestemd voor de vrachtopslag en post. Hier hebben dus nooit brandende kolen achter gelegen. Toch ontstonden ook bij deze compartimenten allerlei gaten in de wand waar het water door naar binnen stroomde.
Dan nog wat andere punten. Volgens Barrett, de getuige uit mei 1912, was de brand al uit. Er was dan ook geen noodzaak om op topsnelheid naar New York te varen. Dat deed de Titanic dan ook niet. Ze voeren met een snelheid van 24 knopen door de nacht. Dat was gezien de aanwezigheid van ijsbergen weliswaar veel te hard, maar bij lange na niet de topsnelheid van de boot.
Verder voer de Titanic tijdens de proefvaart in de Ierse Zee ook niet op topsnelheid – dat doe je niet tijden een proefvaart. Ook was het schip tijdens die proefvaart helemaal niet volgeladen met kolen. In maart 1912 was er een grote landelijke staking in de Engelse kolenmijnen. Alle rederijen hadden daardoor een enorm gebrek aan kolen. Toen de Titanic in Southampton aanlegde voor de oversteek naar Amerika, werden daarom zelfs van allerlei andere schepen van de maatschappij kolen overgebracht naar de Titanic opdat deze kon uitvaren. Pas in Southamptom kreeg de Titanic het grootste gedeelte van haar kolenvoorraad aan boord. Een deel van de passagiers van de boten waar de kolen vandaan werden gehaald, werd gratis overgeboekt naar de Titanic. Ze dachten daar toen nog een gelukje mee te hebben.
Tot slot, dat de Titanic achterwaarts de haven van Southampton invoer, was niet zo raar. De Titanic was veel te groot voor de haven. Voor haar en haar zusterschip de Olympic waren er speciaal twee nieuwe extra grote kades gebouwd waar de schepen konden aanleggen. Veel ruimte om te keren in de haven was er voor een boot met de grootte van de Titanic niet. Dus je moest of achterwaarts de haven in of achterwaarts de haven uit varen. Gezien het feit dat het de feestelijke eerste uittocht van de Titanic was, klinkt het niet onlogisch dat je achterwaarts de haven in vaart zodat je voorwaarts de haven uit kan varen. Er zijn ook foto’s van de Olympic in de haven bekend waarop te zien is dat deze boot op dezelfde wijze is aangemeerd als de Titanic. Dus dat de boot achterwaarts de haven is in gevaren om een vlek te verbergen, waag ik te betwijfelen.
Ik wil niet echter uitsluiten dat de brand in de kolenruimte een rol heeft gespeeld. De theorie kan zelfs waar zijn, maar zelf denkt deze deskundige dat een andere theorie – namelijk het vermoeden dat de gebruikte klinknagels in de wand te zwak waren een grotere rol heeft gespeeld in het ontstaan van de gaten in de wand na de botsing met de ijsberg.
Dit had ik dus allemaal als deskundige bij BNR kunnen vertellen, maar dat heb ik dus niet gedaan. Of het item nog behandeld is met een andere deskundige, weet ik niet. Ik luister nooit naar BNR (wel naar Radio West, Sky Radio of Deventer Radio als Go Ahead Eagles speelt).
Maar goed wie iets van een echte deskundige over de Titanic wilt lezen, kan nog steeds dit boek kopen.
“Na de film nu ook het boek!”
p.s. BNR en ik hebben niet zo’n gelukkig huwelijk. Zie hiervoor ook deze blogpost over “een optreden” van mij bij BNR in 2006. Ook in 2010 zou ik een keer door BNR geïnterviewd worden. De aanleiding hiervan was een voetbalboek dat ik toen had geschreven. Ik reisde af naar de studio van BNR in Amsterdam. Maar toen ik daar aankwam, bleek dat ze ook een andere auteur hadden uitgenodigd om iets over zijn voetbalboek te vertellen. Een misverstand tussen twee redacteuren. Voor mij was toen geen plaats in de herberg van BNR. Heel fijn en een reiskostenvergoeding voor mijn vergeefse reis kreeg ik ook niet, ok, wel excuses. Ik heb er toen maar een dagje museumbezoek in Amsterdam van gemaakt.