Gisteren hadden de dochters en ik een cultureel en maatschappelijk uitje. Eerst bezochten we een tentoonstelling over Alexej von Jawlensky in het Haags Gemeentemuseum, daarna woonden we kort een vergadering van de Tweede Kamer bij.

De dochters hadden nog nooit de ‘nieuwbouw’ uit 1992 van binnen gezien en wilden er wel eens een kijkje nemen. Er was een vergadering aan de gang over asbestverwijdering, een onderwerp waar je mij in het midden van de nacht voor wakker kan maken. Ik zat dan ook op het puntje van mijn stoel, maar helaas moesten we al weer snel weg, want de jongste dochter moest terug naar Rotterdam. Ze had met een vriendin afgesproken om samen naar de film te gaan. Welke film vroeg ik. ‘I Tonya’,  over het leven van een Amerikaanse kunstschaatsster’ zei ze.

Zie hier de trailer van de film

Ze dacht dat ik wel nooit van Tonya Harding gehoord zou hebben, maar dat zag ze fout. Ik heb zelfs een keer een column over haar geschreven in de tijd dat ik nog ‘het Nutteloze Kennisparadijs’ in de Volkskrant schreef. Onder de kop ‘De driedubbele Axel van een bokster’ schreef ik in 2005:

“In januari 1994 waren er voor het Amerikaans kampioenschap kunstrijden drie kanshebsters. Dat waren Nancy Kerrigan, de kampioene van 1993, Tonya Harding, de kampioene van 1991, en de toen pas 13-jarige Michelle Kwan, de latere vijfvoudige wereldkampioene. Het was een belangrijke wedstrijd. Alleen de eerste twee zouden zich plaatsen voor de Olympische Spelen van Lillehammer in Noorwegen.

Vlak voor het kampioenschap gebeurde er iets sensationeels. Een onbekende man, ‘a 6-foot-2 white male’, sloeg met een ijzeren staaf hard op de rechterknie van Nancy Kerrigan, waardoor ze zodanig gewond raakte dat ze niet aan het kampioenschap kon meedoen. Kampioene werd nu Tonya Harding voor Michelle Kwan.

Een week na het kampioenschap werden er vier mannen gearresteerd, waaronder Tonya Harding’s lijfwacht en Jeff Gillooly, Harding’s voormalige echtgenoot. Harding zelf ontkende iets met de affaire te maken te hebben en werd na een tien uur durende ondervraging vrijgelaten.

Het Amerikaanse Olympisch Comité overwoog om Harding uit te sluiten van deelname van de Olympische Spelen, maar nadat ze dreigde met een schadeclaim van 20 miljoen dollar mocht ze deelnemen. Het werd geen succes. Ze werd achtste. Een herstelde Kerrigan – ze had een vrijkaart van het Amerikaanse Olympisch Comité gekregen ten koste van Kwan-  deed het beter en werd tweede.

Tonya Harding tijdens de Olympische Spelen van 1994

In maart 1994 werd Jeff Gillooly tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld. Harding zelf, die bekende dat ze een week na de aanslag van Gillooly vernomen had dat deze achter de aanslag zat, werd vanwege belemmering van de rechtsgang veroordeeld tot een boete van 160 duizend dollar en vijfhonderd uur dienstverlening.

Tonya Harding kwam uit een arm gezin. Ze woonden in ‘motorhomes’ en verhuisden in tien jaar tijd twaalf keer. Haar ambitieuze, alcoholistische moeder zette haar als 3-jarige op het ijs. Ze bleek een natuurtalent te zijn. Als 5-jarige won ze haar eerste wedstrijd. Haar moeder liet haar uren trainen. Eens plaste ze op het ijs in haar broek, toen haar moeder haar niet naar de wc liet gaan. Aangrijpend zijn de toevallig opgenomen televisiebeelden van de 14-jarige Tonya, die na afloop van haar eerste landelijke wedstrijd naar huis belt om vol trots te melden dat ze zesde is geworden. Haar moeder schold haar door de telefoon uit en zei dat ze beter moest presteren. In 1991 sprong ze als eerste Amerikaanse – pas in 2005 zou een tweede Amerikaanse het haar nadoen – een driedubbele axel. Dat jaar werd ze ondanks haar faalangst Amerikaans kampioene. Het was het hoogtepunt van haar leven.

Ook na 1994 ging haar leven niet over rozen. Gillooly – fijne ex-echtgenoot – verkocht buiten haar medeweten om een video met naaktopnames van hun tweetjes onder de naam ‘Tonya Harding’s Wedding Night’. Geregeld kwam ze vanwege alcoholproblemen met de politie in aanraking. Nadat ze haar vriend in een dronken bui met een motorhelm op zijn hoofd had geslagen, omdat hij meer om zijn motor zou geven dan om haar, werd ze opnieuw tot een taakstraf veroordeeld.

Tegenwoordig is ze bokster van beroep. Ze wordt gepromoot als ‘The Bad Girl’. Haar eerste gevecht was tegen Paula Jones, de vrouw die in 1997 Bill Clinton van oneerbare voorstellen had beschuldigd. Echt gelukkig als bokster is Harding niet. Ze heeft al twee keer haar neus gebroken.

Toch ziet niet iedereen haar als een ‘bad girl’. Zeker niet de familie van Alice Olson, een destijds 81-jarige vrouw, die in 1996 in een bar in Portland een hartaanval kreeg. De toevallig aanwezige Harding gaf haar mond-op-mond beademing en redde haar leven.”

Als aanvulling op dit bovenstaande kan ik melden dat Tonya Harding na zes gevechten stopte met boksen. Ze voorzag daarna in haar levensonderhoud door te werken als lasser en schilder in een fabriek en als kassière bij Sears.

In 2010 vestigde ze met een Ford Model A uit 1931 een snelheidsrecord  voor auto’s van voor de Tweede Wereldoorlog – nooit geweten dat daar wereldrecords voor bestaan – door op de zoutvlakte bij Salt Lake City een snelheid te halen van 156 km per uur. Dat zelfde jaar trouwde ze (het was haar derde huwelijk) met Joseph Price en nam diens achternaam aan. Twee jaar later kreeg ze op 40-jarige leeftijd een zoon.

Tegenwoordig is er sprake van een soort ‘eerherstel’. Zo was ze te gast in de show van Ellen Degeneres en nam ze in 2018 deel aan de Amerikaanse versie van Dancing with the Stars. Ze werd samen met haar danspartner derde.

Dat haar levensgeschiedenis is verfilmd, is niet zo verbazing-wekkend. Haar geschiedenis, van het arme arbeidsmeisje met de drillende moeder dat moet opboksen tegen meisjes uit de hogere kringen, gecombineerd met een aanslag op haar concurrente, is bij uitstek geschikt om te verfilmen – eerder waren er al documentaires, een rockmusical en een toneelstuk over haar gemaakt. Het budget voor de film bedroeg 11 miljoen dollar. (Voor Amerikaanse begrippen is het daarmee een low-budget film.) Tot nu toe bracht de film wereldwijd 55 miljoen dollar op.

De Australische actrice Margot Robbie speelde Tonya Harding. Ze oefende drie maanden lang op kunstschaatsen. Ze had twee doubles die de moeilijke sprongen deden, maar omdat deze niet de drievoudige axel konden, werd deze sprong door middel van een computersimulatie “verfilmd”.

Voor haar rol kreeg Margot Robbie een Oscarnominatie in de categorie beste vrouwelijke hoofdrol. Ze won niet. Wel won Allison Janney, die de rol van haar moeder speelde, een Oscar voor beste vrouwelijke bijrol.