De periode 1801-1850

Dit zijn de tot dusver gefotografeerde gebouwen uit deze periode.

De periode 1801 – 1850: huis voor huis; jaar voor jaar

1801: Pijnacker; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1801?

Volgt nog
In september 1801 werd alweer een derde coup gepleegd, ditmaal volledig geïnstigeerd vanuit Frankrijk, waar Napoleon de macht had overgenomen. Na het nodige vertoon van militaire macht op het Binnenhof werd de volksvertegenwoordiging ontbonden en nam een van bovenaf ingesteld bewind de macht over. De grondwet van 1798 werd vervangen door een andere, waarin Napoleons beleid van verzoening tussen traditie en revolutie tot uitdrukking kwam. Een serieuze volksvertegenwoordiging kwam er niet meer en de steden en provincies kregen een deel van hun rechten terug. Dat laatste natuurlijk alleen voor zover het de Fransen welgevallig was.
Einde van het Uitvoerend Bewind
De Fransen zijn ontevreden over de Grondwet van 1798 en ondanks verzet van het Vertegenwoordigende Lichaam stelt het Uitvoerend Bewind in 1801 een nieuwe Grondwet op, die in een referendum wordt goedgekeurd. Dat gebeurt overigens door de thuisblijvers bij de voorstemmers op te tellen. Op 16 oktober 1801 treedt de nieuwe Grondwet in werking.

1802: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1802?

Volgt nog

1803: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1803?

Volgt nog

1804: Leiden; foto genomen op 18 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1804?

Volgt nog

1805: Schiermonnikoog; foto genomen op 13 juni 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1805?

Rutger Jan Schimmelpenninck, de ambassadeur van de Bataafse Republiek in Parijs wordt “op verzoek” van Napoleon ‘Raadpensionaris van de Bataafse Gemenebest’, een soort presidentsfunctie. Hij neemt zijn intrek in Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Omdat alleen hij als Raadpensionaris het recht van initiatief heeft (het recht om wetvoorstellen in te dienen) en geen verantwoording schuldig is aan het parlement (het Wetgevend Lichaam) gedraagt hij zich al snel als “een kleine dictator”.
Schimmelpenninck wordt bijgestaan door zes ’Secretarissen van Staat’, vier patriotten en twee orangisten. De belangrijkste daarvan is de “Minister van Financiën” Alexander Gogel, die te maken heeft met een staatsschuld van 1,2 miljard gulden. Om de overheidsfinanciën op orde te brengen voert hij een nieuw belastingstelsel in, waarbij onder andere accijns wordt geheven op alcoholische dranken (maar niet op bier). Gogel probeert de armen te ontzien en de extra belastinginkomsten vooral te zoeken in verponding (een belasting op onroerend goed) en heffingen op belastingen uit inkomsten ‘uit weelde en luxe’, maar ondervindt hierbij veel tegenstand van de ‘betere standen’. Desondanks voert hij een algemeen belastingstelsel in dat voor het eerst meer rekening houdt met de draagkracht van de belastingbetaler.
De Nederlandse schrijfster Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken, beter bekend als Belle van Zuylen, overlijdt op 65-jarige leeftijd. Naast haar vele romans, poëzie en toneelstukken schrijft ze tijdens haar leven, vooral in het Frans, duizenden brieven, waarvan er meer dan 2600 bewaard van zijn.

1806: Leeuwarden; foto genomen op 22 oktober2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1806?

1807: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1807?

Volgt nog

1808: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1808?

Volgt nog

1809: Zoetermeer; foto genomen op 6 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1809?

De grote ‘Watersnood van 1809’, waarbij in januari grote delen land langs de Maas, Waal en Merwede overstromen, kost zo’n 275 mensen het leven. Na een zeer strenge winter zorgen grote ijsschotsen voor “ijsdammen” in de rivieren, waardoor het water niet weg kan stromen met als gevolg dat dijken overstromen en door breken. Het is één van de grootste rampen in het rivierengebied ooit. Koning Lodewijk Napoleon bezoekt het rampgebied en gelast een nationale collecte. Deze brengt 1 miljoen gulden op.
Sinds 1803 is Engeland weer in oorlog met Frankrijk. In juli 1809 sturen ze een enorme oorlogsvloot naar Walcheren. De vloot bestaat uit ruim 1600 schepen met 40.000 manschappen en 6.000 paarden aan boord. Op 30 juli landen ze bij Vrouwenpolder. Ze veroveren al snel Middelburg en Veere en rukken dan op naar Vlissingen dat door 7.000 Fransen wordt verdedigd. Op 13 augustus wordt de stad van alle kanten, zowel vanaf zee als vanaf land beschoten. Het stadshuis, twee kerken en een paar honderd huizen gaan in vlammen op; 335 burgers komen om. Twee dagen later valt de stad en geven de Fransen zich over en worden in gevangenschap naar Engeland afgevoerd.
De bedoeling van de Engelsen is om vanuit Walcheren op te trekken naar Antwerpen. Dat mislukt echter, vooral als gevolg van verliezen door de geheimzinnige Zeeuwse koorts, waarschijnlijk een combinatie van malaria, tyfus en dysenterie. Zo’n 10.000 Engelsen worden ziek, 4.000 sterven er ter plaatse en later ook nog eens zo’n aantal in Engeland (tegenover slechts 100 doden door oorlogshandelingen.) In september besluiten de Engelsen zich terug te trekken en op 9 december verlaten de laatste Engelsen van het zogeheten “Dying Army” Walcheren weer. Napoleon komt eind december persoonlijk de schade in Vlissingen opnemen en besluit om Walcheren officieel bij Frankrijk in te lijven. In 1810 wordt de rest van Nederland ook officieel ingelijfd bij Frankrijk.

1810: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1810?

Volgt nog

1811: Utrecht; foto genomen op 8 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1811?

Volgt nog

1812: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1812?

Volgt nog

1813: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1813?

Volgt nog

1814: Rotterdam; foto genomen op 1 december 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1814?

Volgt nog

1815: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1815?

Volgt nog

1816: Vlissingen; foto genomen op 6 augustus 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1816?

Volgt nog

1817: Vlissingen; foto genomen op 6 augustus2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1817?

In heel Europa heerst hongersnood. Méér dan de helft van de Amsterdammers krijgt steun in de vorm van aardappelen en brood.

Armoede in de Anjeliersstraat. Collectie Stadsarchief Amsterdam.

De latere koning Willem III wordt op 19 februari 1817 geboren in Brussel.
In de Zuidelijke Nederlanden, die in 1814 met de Noordelijke Nederlanden zijn verenigd, ontstaat onrust. Men moet meebetalen aan de enorme staatsschuld van de Noordelijke Nederlanden. De katholieken in het zuiden voelen zich onderdrukt door de protestanten in het noorden.
In 1816 en 1817 probeert een Nederlands leger van 2.000 man om het gezag in de Indische archipel weer te ‘herstellen’. Ze gaan er het bestuur van de Engelsen overnemen. Op Saparua breekt onder leiding van Thomas Matulesia een opstand onder de Molukse bevolking uit, die uiteindelijk aan honderden mensen aan Hollandse en Molukse kant het leven zal kosten.
‘Wien Neêrlands bloed’ van Hendrik Tollens wordt het officiële volkslied. Het zal dit tot 1932 blijven, waarna het als officieel volkslied wordt vervangen door het Wilhelmus.
In Workum wordt door de ‘Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen’ de eerste Nutsspaarbank opgericht (de latere SNS-bank). Vier weken later krijgt ook Haarlem een Nutsspaarbank.

1818: Voorburg; foto genomen op 16 december 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1818?

Volgt nog

1819: Veere; foto genomen op 7 augustus 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1819?

Volgt nog

1820: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1820?

Volgt nog
In Den Haag dient het kerkhof ‘Ter Navolging’ in Scheveningen in de praktijk niet alleen alleen als laatste rustplaats, maar vinden er ook allerlei activiteiten plaats. Om daar een eind aan ge maken laat de burgemeester van Den Haag het volgende publiceren: “Aan allen en iegenlijk wordt verboden het kerkhof te gebruiken tot het boenen en schrobben van meubelen, tot het bleeken van linnens of andere goederen, tot het weiden van geiten en andere dieren, tot het bergen van vuilnis of eenige goederen van welke aard dan ook, tot het uitoefenen van spelen. Wordende alsmede verboden over de muren van het kerkhof te klimmen of de deuren van hetzelve te openen. Die zig aan eene der voorgemelde daden schuldig maakt zal gestraft worden met een boete van dag gevangenis’ (bron: Carl Doeske Eisma; Haagse Tijden)

1821: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1821?

Volgt nog

1822: Brielle; foto genomen op 11 augustus 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1822?

Volgt nog

1823: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1823?

Volgt nog

1824: Voorburg; foto genomen op 11 oktober 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1824?

Volgt nog

1825: Leiden; foto genomen op 2 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1825?

In februari vindt de ‘De Stormvloed van 1825’ plaats. Er is net zo als in 1953 sprake van een combinatie van een noordwesterstorm, springtij, hoog binnenwater en verzwakte of verwaarloosde dijken. In de provincies Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Utrecht en Noord-Holland leidt de stormvloed tot veel dijkdoorbraken. Grote stukken land komen onder water te staan. Bijna heel het zuidwesten van Friesland en het noordwesten van Overijssel overstromen. Zo’n 400 mensen verdrinken. Ook in Zeeland lopen gebieden onder. Het zal achteraf bekeken de grootste natuurramp zijn die zich in de negentiende eeuw in Nederland heeft voorgedaan. De regering stelt een ‘Commissie tot besteding van ’s rijksonderstand voor den watersnood’ in om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen. Koning Willem I bezoekt het rampgebied niet en blijft in zijn woning in Brussel. Officieel omdat hij ziek is, maar eerder bij een andere watersnoodramp in 1820 bezoekt hij het rampgebied ook al niet. Wel doneert hij 100.000 gulden vanuit zijn privévermogen aan de algemene collecte, die wordt georganiseerd voor de hulp aan de slachtoffers van de watersnoodramp.
Het stadsbestuur van Amsterdam sluit het Aalmoezeniersweeshuis en stuurt de weeskinderen naar Veenhuizen.
Koning Willem I raakt in conflict met de Rooms-Katholieke Kerk in de zuidelijke provincies. Hij laat er tientallen kleinseminaries sluiten.
Nederland ruilt met Engeland de handelsposten in India en Malakka voor de Britse handelsposten op Sumatra.

1826: Rijswijk; foto genomen op 9 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1826?

Volgt nog

1827: Zoetermeer; foto genomen op 22 november 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1827?

Volgt nog

1828: Amsterdam; foto genomen op 5 September 2024

Wat gebeurt er in Nederland in 1828?

Volgt nog

1829: Katwijk aan de Rijn; foto genomen op 10 augustus 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1829?

In 1829 verschijnt er een Koninklijk Besluit waarin wordt bepaald dat er elke tien een officiële volkstelling wordt gehouden. De uitkomst van de allereerste officiële telling luidt dat de Noordelijke Nederlanden zo’n 2.6 miljoen inwoners tellen tegenover zo’n 3,7 miljoen inwoners in de Zuidelijke Nederlanden. Een gemiddeld gezin telt dat jaar zo’n vijf personen.
Sinds 1693 kent het Staatse leger regimenten met Zwitserse huursoldaten – “Geen geld, geen Zwitsers”. Niet alleen Holland huurt Zwitsers in, ook staten als Oostenrijk, Frankrijk, de Saksen, Brandenburg en Napels doen dat, evenals de Paus (deze doet dat nog steeds). Deze regimenten worden met medewerking van de Zwitserse autoriteiten geworven in de kantons aldaar. De reden dat de Zwitsers helpen met de werving is hun redenatie dat, als er maar in voldoende buitenlandse legers Zwitsers zitten, dat die landen de Zwitserse neutraliteit zullen respecteren. Tijdens de Franse periode tussen 1795 en 1814 zijn er geen Zwitserse regimenten in Holland, maar zo gauw Koning Willem I op de troon zit, huurt hij weer vier regimenten Zwitserse soldaten in (bij elkaar zo’n 9.000 man). De regimenten blijven tot 1829. Op 1 januari vertrekken ze. Dan stopt Nederland per Koninklijk Besluit met het inhuren van de Zwitserse regimenten. Een aantal Zwitsers, die ondertussen met Hollandse vrouwen zijn getrouwd, blijft in Holland achter. Overigens kennen ook het Frans – ‘Point d’argent, point de Suisse’ – en het Duits – ‘Kein Kreuzer, keine Schweizer’ een soortgelijke uitdrukking als het Nederlandse gezegde.
Eeuwenlang worden de doden in Nederland in de kerk begraven. Als het kan, zo dicht mogelijk bij het altaar. Dat zijn dan ook de duurste plaatsen. Geruimd wordt er niet. Door het herhaald oplichten van de stenen, sluiten niet alle grafstenen meer even goed aan. Het gevolg is dat er in de kerken, vooral na begrafenissen, vaak een onaangename geur hangt. Er gaan dan ook stemmen op om het begraven in de kerk te verbieden, ook vanwege hygiënische redenen. Ook raken de kerkruimtes vol. Daarom wordt er ook al pal naast de kerk begraven, later ook op begraafplaatsen elders. Sommige propagandisten maken voor dergelijke begraafplaatsen zelfs nog na hun dood ‘reclame’, zoals blijkt uit een grafschrift op een begraafplaats in Scheveningen: ‘Gij die dit leest op deze zerk / gaat in uw leven veel te kerk / maar als gij dood zijt, blijf er uit / gelijk hij die dit graf sluit.’ Napoleon verbiedt in 1804 het begraven in de kerk, maar Koning Willem I besluit in 1813 om dit gebod ongedaan te maken. Maar omdat de geurproblemen weer terugkomen, vaardigt Willem I in 1829 toch maar een verbod uit om mensen in de kerk te begraven. Wel zijn er uitzonderingen mogelijk, zoals voor zijn eigen Koninklijke familie.
Koning Willem I gedraagt zich steeds meer autoritair. In mei benoemt hij zijn zoon, de prins van Oranje; de latere koning Willem II, tot voorzitter van de ministerraad en vicepresident van de Raad van State. In de Zuidelijke Nederlanden ontstaat steeds meer weerstand tegen zijn regime, onder andere door taalwetten die hij in de loop van de tijd heeft ingevoerd.
Een mislukte oogst in de zomer van 1829 en toenemende werkloosheid onder handarbeiders door mechanisatie zorgen voor sociale spanningen in de Zuidelijke Nederlanden.

1830: Scheveningen; foto genomen op 25 juli 2023

Wat gebeurt er in Nederland in 1830?

Bij het Congres van Wenen in 1815 zijn de Bataafse Republiek en de Zuidelijke Nederlanden verenigd tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De na drie eeuwen hernieuwde bestuurlijke samenvoeging van de Noordelijke Nederlanden met de Zuidelijke Nederlanden – deze laatsten zaten heel lang onder het bestuur van eerst de Spanjaarden en na de Spaanse Successieoorlog onder het bestuur van de Habsburgers – is in de praktijk geen succes. Er zijn niet alleen culturele, godsdienstige en taalverschillen, maar politiek gezien voelen de Zuidelijke Nederlanden – ze tellen ruim een miljoen inwoners meer dan de Noordelijke Nederlanders – zich achtergesteld ten opzichte van het noorden waar alle belangrijke beslissingen worden genomen.
In augustus 1830 barst de bom wat leidt tot de Belgische opstand. Er ontstaan “proletarische onlusten” in Brussel. In september trekt een Hollands regeringsleger onder aanvoering van prins Frederik, de zoon van koning Willem I, Brussel binnen en raakt daar in gevecht met de opstandelingen. De strijd zorgt voor honderden doden en gewonden aan beide zijden. Na vier dagen trekken de troepen van prins Frederik zich terug. Deze aftocht luidt de algemene opstand van de Zuidelijke Nederlanden in. De Belgische afscheiding is daarmee praktisch een feit. Een Voorlopig Bewind roept op 4 oktober de zelfstandigheid van België uit. De vijf grote mogendheden van die tijd: Oostenrijk, Pruisen, Rusland, Engeland en Frankrijk komen in Londen bij elkaar en erkennen op 20 december de onafhankelijkheid van België. Wel blijft koning Willem I Groothertog van Luxemburg.
Limburg sluit zich bij de Belgische opstand aan. Alleen de stad Maastricht en de gemeente Mook blijven trouw aan Nederland, maar een stad als Venlo zal bijvoorbeeld negen jaar lang onder Belgisch gezag blijven. Pas in het Scheidingsverdrag van 1839 wordt vastgelegd dat de provincie Limburg verdeeld wordt in twee delen: Nederlands-Limburg met Maastricht als provinciehoofdstad en Belgisch-Limburg met Hasselt als provinciehoofdstad. Beide helften zijn nagenoeg even groot.
Met de overgave van Diponegoro, de leider van de Javaanse opstandelingen komt in 1830 na vijf jaar een einde aan de Java-oorlog, een conflict in Midden-Java tussen het koloniale bestuur van Nederlands-Indië en de inheemse bevolking uit de vorstenlanden Jogjakarta en Soerakarta. Tijdens het conflict worden grote delen van het binnenland van Java verwoest. Twee miljoen mensen krijgen te maken met honger door verwoeste oogsten. Naar schatting sterven er aan Javaanse kant niet alleen zo’n 20.000 mensen tijdens de gevechten, maar ook nog eens tien keer zoveel mensen door de honger en ontberingen. Aan de Nederlandse zijde komen tijdens deze oorlog zo’n achtduizend Europese (vooral Hollandse) en zevenduizend ingehuurde Indische soldaten om het leven.
De nieuwe gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, Johannes van den Bosch, voert er het Cultuurstelsel in. De Nederlandse overheid beschouwt de grond in Nederlands – Indië als haar eigendom. Landbouwers en boeren moeten voor het gebruik een pachtsom betalen. Tot 1830 gebeurt dat (het Landrentestelsel) veelal in de vorm van geld, maar het Cultuurstelsel verplicht de boeren om 20% van hun land te gebruiken voor het verbouwen van koffie, indigo, thee en suiker. Deze producten worden dan tegen een vaste prijs gekocht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM), waar zowel de Nederlandse staat alsmede ook koning Willem I grootaandeelhouders van zijn. De NHM verkoopt de producten vervolgens met grote winst in Europa. Boeren die geen geschikte grond voor de te verbouwen producten hebben, moeten verplicht 66 dagen per jaar voor het gouvernement werken.

1831: foto volgt nog

Wat gebeurt er in Nederland in 1831?