Maandag overleed op 83-jarige leeftijd Carla Lipp. Eerlijk gezegd zei die naam mij helemaal niks, maar ik bleek haar wel te kennen. Alleen niet van haar naam maar van één van haar rollen die ze heeft gespeeld. Ze was namelijk Jet, de pruikenmaakster, in ‘Ja Zuster, Nee Zuster’, de Vara tv-serie, geschreven door Annie M.G. Schmidt, die werd uitgezonden tussen 1966 en 1968.  Ze zong daarin onder andere het klassiek geworden liedje de Twips  – “Twips twips twips, val niet over de piano, anders kom je in het gips”.

Een echt grote rol had ze niet. Ze had niet altijd het gevoel een wezenlijke bijdrage aan de serie te leveren. ‘Ik stond maar een beetje de pruiken te kammen, en wist niet precies wat van mij werd verwacht.‘ zo verklaarde ze in 2002 in een interview met de Volkskrant.

Wij keken thuis die serie altijd op onze zwart-wit televisie.

De vaste cast van ‘Ja zuster, nee zuster’ zoals ze te zien zijn in aflevering 6, ‘Knibbeltje’. Carla Lipp zit op de tweede rij achter Leen Jongewaard. Fotograaf W. Veenman; Licentie Beeld en Geluidwiki’ 

Carla lipp speelde één van de jonkies die woonden in het Rusthuis Klivia. Eén van de jonkies (!) en nu is ze dus op 83-jarige leeftijd overleden. Van de vaste cast is alleen Barry Stevens nog in leven. De rest is inmiddels overleden.

Ach, allemaal jeugdherinnering. Ik word oud.

Komend weekend is het weer carnaval. Ik ben niet zo’n carnavalsvierder.  “Bij ons staat op de keukendeur / Het is niet altijd rozengeur / En mijn vader schreef op ’t behang  / Lekker is maar ene vinger lang / Maar op de deur van ’t buffet / Daar heeft mijn moeder opgezet / En wat er bij ons ook ooit gebeuren zal  / We vieren altijd carnaval “. Dat soort gedoe. Bij ons thuis mocht je helemaal niet op de deuren en op het behang schrijven. Wij – nuchtere Hollanders – vierden dan ook geen carnaval.

Het gevecht tussen Carnaval en Vastentijd, Pieter Bruegel de Oude, 1559

Toch heb ik drie keer carnaval gevierd. Dat was veertig jaar geleden in mijn studententijd. De eerste keer was in Heerlen. Er woonde op onze studentenflat een stagiair uit Heerlen die zei dat we beslist eens een keertje carnaval moesten vieren. We konden wel bij hem thuis in Heerlen logeren. Met een groepje van zes studenten van onze flat besloten we om naar Limburg af te reizen en ons in het carnavalsgedruis te storten.

De dag voor carnaval vertrokken we vanuit Enschede naar het diepe zuiden. Samen met een andere jongen ging ik liften, de overige vier namen de trein. ”Hopelijk zien we jullie nog voor het donker” zeiden de treinreizigers toen ze vertrokken. De jongen en ik hadden allebei liftbordjes gemaakt. Mijn collega-lifter hield een bordje ‘Heerlen’ op, ik stond tien meter achter hem met een bordje ‘Ik ook’. “Humor en geduld zijn de kamelen waarmee je door alle woestijnen kunt gaan.” aldus de Belgische pater en schrijver Phil Bosmans

De eerste de beste auto stopte en nam ons mee,  helemaal tot aan Den Bosch. Dat was een goede lift. Een kleine stap voor de mensheid maar een grote stap voor ons, om zo te zeggen. Zo veel geluk zouden we verder met liften wel niet hebben dachten we, en inderdaad de eerste auto in Den Bosch reed ons voorbij. Maar de tweede, een luxe touringcar die leeg op weg was naar de wintersport om mensen op te halen, stopte wel en bracht ons in één ruk door naar Heerlen. Ruim anderhalf uur later kwamen de mensen die met de trein waren gegaan in Heerlen aan.

De volgende dag gingen we naar de carnavalstoet kijken. Het was een vrolijk en kleurrijk gebeuren. Op een gegeven moment liep er een grote groep slagers voorbij, met in hun midden een praalwagen waarop een reuzeworst stond. Het had iets te maken met een worst die de regering de Limburgers voor hield. De wandelende slagers hadden allemaal bebloede witte jassen aan en een nephakbijl in hun hoofd – althans ik nam aan dat het nephakbijlen waren. Ook gooiden ze grote stukken been naar het publiek. Omdat die echter aan een touwtje vast zaten, kon dat geen kwaad, maar toen een bevallig meisje – zover je iemand met een hakbijl in haar hoofd als bevallig kan betitelen –  dat richting mij deed, knapte het touwtje en kreeg ik het bot tegen mij aan. Heel fijn.

Geschrokken liep ze op me af. “Sorry, sorry” stamelde ze. “Dat was niet de bedoeling.” “Dat mag ik hopen sjoene mechel” antwoorde ik. Onze stagiair had ons geleerd dat je Limburgse meisjes het beste met ‘sjoene mechel’ kon aanspreken, dat betekende ‘leuk meisje’ zei hij. Pas na het carnaval biechtte hij op dat ‘mechel’ het Limburgs woord was voor ‘huwbaar meisje’, iemand waarmee je wilde trouwen. De mechel keek me even verbaasd aan, lachte toen en vroeg “Gaan jullie vanavond ook naar de Grote Zaal?” Ik keek naar onze stagiair. Die knikte van ja, waarop ze zei: “Dan zie ik jullie daar wel” en ze holde haar groep achterna.

Ik moet zeggen, het carnaval in Heerlen was gezellig. We zwierven van café naar café. Uiteindelijk belandden we in de Grote Zaal, waarop ik op een gegeven moment werd aangesproken door een gesluierde prinses. Het bleek het slagersmeisje te zijn. Ik vroeg waar haar hakbijl en haar bot was. Ja, dat was alleen voor de optocht met de buurtwagen. Ze had voor het hele carnaval drie verschillende kostuums gemaakt, althans dat meende ik te verstaan, want de helft van haar Limburgs verstond ik niet. Het werd desalniettemin een ‘jeidele’ avond die eindigde met ‘muulkes’ – voor de niet-Limburgers onder ons: ‘jeidel’ is vrolijk en ‘muulkes’ zijn zoentjes – zo leer je nog eens wat Limburgs.

Overigens, bleef het bij mij bij muulkes, mijn collega-lifter hield aan het carnaval twee kinderen over. Om misverstanden te voorkomen: hij leerde tijdens het carnaval de zus van onze stagiair kennen, zou later met haar trouwen, en nog weer later twee kinderen met haar krijgen, die inmiddels alle twee het huis uit zijn – even een leven in het kort samengevat.

Een jaar later hadden we een andere stagiair op de flat. Dit keer iemand uit Oss. Carnaval moesten we beslist in Oss komen vieren zei hij. ‘Oss is the boss’.  Dat viel wat tegen. Ik wil niet zeggen ‘carnaval in Oss is een total loss’ maar het was wel een stuk minder gezellig dan in Heerlen. In Oss was er nauwelijks straatcarnaval, alleen een groot gebeuren in de Schouwburg.

Het derde jaar hadden we geen stagiair meer op de flat en besloten we om in Oldenzaal carnaval te vieren. Oldenzaal was zo’n beetje de enige plaats in de omgeving van Enschede waar het werd gevierd. Nou ja gevierd, dat is overdreven. Toen we na lang zoeken eindelijk een zaal vonden, waar carnavalsmuziek werd gedraaid, en we de zaal binnenstapten, belandden we midden in de jaarvergadering van de boerenarbeidersbond. Zo leek het althans. Werkelijk iedereen had een boerenkiel aan.

Carnaval 1967 “Agge maar leut et” . Minister Witte in een boerenkiel.

Verbaasd keken we om ons heen. Zelf had ik mijn bonte carnavalsjasje aan dat ik twee jaar eerder in Heerlen had gekocht. We moesten een kaartje kopen om binnen te mogen komen. De dame bij het tafeltje met het geldkistje zei: “Jullie zijn niet van hier, of niet dan?” Inderdaad we waren niet van hier. Ongetwijfeld zal het carnaval in Oldenzaal nu heel anders zijn, maar toen hadden we het binnen een uurtje wel bekeken.

Begin jaren zestig: twee meisjes bij een grote boom in Uithuizen: Marianne en haar zuster

Eind jaren negentig: twee meisjes bij dezelfde boom in Uithuizen: onze dochters.

Onze dochters zijn inmiddels al weer 24 en 22 jaar oud. Zou de boom er nog staan?

Dit weekend kwam de oudste dochter even langs om de foto’s te laten zien van haar reis naar Peru. Zij en haar vriend hadden voor iets meer dan 300 euro per persoon een retourticket gevonden naar Lima in Peru – heen via Londen en Madrid; terug via Miami en Londen. Twee weken lang hadden ze een rugzakreis door Peru gemaakt. Ze hadden onder ander de Inca’s ruïnes van Machu Picchu bezocht.

Foto Icelight; Wikipedia

Haar ouders – wij dus – vonden dit aan de ene kant wel leuk voor haar, maar aan de andere kant natuurlijk helemaal niks. Wat kan er wel niet allemaal gebeuren daar zo ver weg! Maar ja, kinderen vliegen uit. Twee jaar geleden reisde ze door Azië en dat was ook allemaal goed gegaan. (Hoewel, een Poolse vriendin van haar werd toen ze samen door Vietnam reisden van haar tas beroofd.)

Weemoedig als ik ben, moest ik opeens terugdenken aan zeventien jaar eerder. Ze was toen zes jaar oud, misschien zeven jaar, en vertelde dat ze van haar gespaarde zakgeld een bepaald stuk speelgoed wilde kopen dat ze had uitgezocht uit de catalogus van Bart Smit. En oh ja, wij mochten niet mee. Ze wilde het helemaal zelf doen. Daar waren we niet echt enthousiast over. Weliswaar was het maar 500 meter van ons huis naar de Bart Smit, maar je moest wel een drukke weg over. Er was wel een oversteekplaats met stoplichten maar toch. Volgens de dochter was het geen enkel probleem. Ze wist hoe de stoplichten werkten. Bovendien ging haar zus mee. Dat was nou niet echt een geruststelling, haar zus was twee jaar jonger.

Maar goed, we gaven haar toestemming, na haar op het hart gedrukt te hebben dat ze pas bij de stoplichten over mocht steken als ze groen licht had en dat ze dan nog moest uitkijken. En als iemand anders door rood liep, dan mocht ze zo’n gek beslist niet volgen, maar moest ze blijven staan en wachten tot het groen werd. En ook moest ze goed op haar geld letten. En op haar zus!  Ze beloofde het allemaal en samen met haar zus vertrok ze even later.

We gaven ze een minuutje voorsprong en liepen toen de dochters achterna. Zo’n twee honderd meter voor ons uit zagen we ze hand in hand lopen. Bij de stoplichten wachtten ze braaf totdat het groen licht werd en staken toen veilig over. Wij moesten, om niet ontdekt te worden, de stoplichten een rondje laten lopen. Toen we bij de Bart Smit aankwamen, keken we voorzichtig naar binnen. We zagen ze niet rondlopen. Heel voorzichtig om niet betrapt te worden liepen we naar binnen en keken rond. Beneden waren ze niet te zien en we liepen daarom de trap op om te kijken of ze ergens boven waren. Verstopt achter een stapel legodozen keken we rond. Nergens te zien.

Opeens zagen we ze. Ze zaten op de grond. Ze hadden iets uitgezocht en zaten nu hun geld uit te tellen. De gespaarde dubbeltjes en kwartjes lagen voor hun op de grond. Heel schattig om te zien, maar om niet betrapt te worden gingen we maar weer snel naar buiten. Even later kwamen de kinderen thuis met hun zelf gekochte speelgoed. De juffrouw van de winkel had het zelfs voor hun ingepakt. Zie je wel dat ik het allemaal zelf kan zei de dochter trots.

En nu, zo’n zeventien jaar later, vliegen ze de wereld rond. Kinderen vliegen (letterlijk en figuurlijk) uit.

p.s. We hebben het niet tegen haar gezegd, maar in het vliegtuig naar Peru zaten we tien rijen achter haar. Je wilt immers wel even in de gaten houden of alles goed gaat.

Ik ben in mijn jeugd drie weken lid geweest van de padvinderij. Ok, ik geef toe, dat is niet zo lang. Dat kwam omdat er een proefperiode van drie weken was en ik slaagde er in die periode niet in om de plaatselijke scoutingclub te overtuigen dat ik een aanwinst voor de padvinderij zou zijn. Eerlijk gezegd hadden ze wel een punt.

Mijn broer Harry was lid van de padvinderij en vond het leuk. Mijn moeder dacht dat het misschien ook wel wat voor mij zou zijn. Daar had ik mijn twijfels over. Regelmatig had mijn broer geen tijd om te voetballen omdat hij allerlei rare knopen moest leren, zoals de platte knoop, de schootsteek, de paalsteek en de mastworp. Maar goed, mijn moeder meldde mij toch maar aan voor de proefperiode. “Misschien vind je het wel hartstikke leuk joh, ga maar eens kijken”.

De eerste keer deed ik braaf mee aan de activiteiten. De tweede week kwam ik echter niet opdagen omdat ze die keer spek gingen bakken en dat lustte ik niet. Nu mocht je tijdens je proefperiode één keertje afzeggen, dus dat was niet erg. Maar de derde week kwam ik ook niet. Op het moment dat mijn broer en ik namelijk naar de padvinderij moesten, viel de regen met bakken uit de hemel. Zeg maar dat ik vandaag niet kom, het regent mij veel te hard, zei ik tegen mijn broer en ik keek hem na toen hij door de stortregen naar de padvinderij fietste. Ik geef het gelijk toe, ik had niet de juiste mentaliteit voor de padvinderij. Ik hoefde dan ook niet meer te komen.

Prinses Beatrix was in haar jeugd wel lid van de padvinderij. Hier leert ze een waaier vouwen. Foto afkomstig van de site van het Nationaal Archief, fotograaf Willem van de Poll.

Een paar weken later kwam ik toch nog een keertje langs bij de padvinderij. Dat leidde tot de komst van een politieauto met loeiende sirenes. Niet om mij te weren maar om wat ik bij mij had: een menselijke schedel. Ik was samen met een vriendje aan het spelen op een terrein waar huizen zouden worden gebouwd toen we opeens een schedel uit de aarde zagen steken. Wow, voorzichtig pakten we hem op. Dat is een echte mensenschedel zei mijn vriendje. We besloten hem naar de padvinderij te brengen. Die zouden dat vast heel interessant vinden. Misschien kreeg mijn broer er wel een insigne voor.

De leiding van de padvinderij belde direct de politie. Even later zaten mijn vriendje en ik in een echte politieauto. We moesten aanwijzen waar we de schedel hadden gevonden.

’s Avonds kwam de politie aan de deur om te vertellen wat er aan de hand was. Het terrein waar wij hadden gespeeld en waar huizen zouden worden gebouwd, was geëgaliseerd met grond die afkomstig was van een oude begraafplaats. Die zou helemaal geschoond moeten zijn van menselijke resten, maar dat was blijkbaar niet helemaal goed gegaan. Ze hoopten dat de kleine jongen niet al te geschrokken was. Geschrokken? Ik vond het juist machtig interessant, eerst die schedel en daarna ook nog eens dat ritje in de politieauto!

De uitdrukking ‘Een heitje voor een karweitje’ was het motto waarmee padvinders de deuren langs gingen om een karweitje te doen om daarmee wat geld te verdienen voor de padvinderij. Voor wie zich afvraagt wat een heitje is, dat is een kwartje. Het woord ‘heitje’ is volgens de site van Onze Taal afgeleid van het Jiddische woord ‘hei’ dat ‘vijf’ betekent; het vindt zijn oorsprong in de vijfde letter van het Hebreeuwse alfabet, ’hee’, die ‘vijf’ als getalswaarde heeft. Het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN) vermeldt verder dat ‘heitje’ oorspronkelijk een Bargoens woord is. Het is een verkorting van ‘heitbas’ (‘vijf stuivers’). Een heitje is dus vijfentwintig cent.

1959; Een jonge padvinder bezig met een heitje voor een karweitje actie; foto Nationaal Archief; fotograaf J.D. Noske / Anefo

Mijn broer Harry zat bij de padvinderij. In het kader van een heitje voor een karweitje belde hij op een dag bij wat oudere mensen aan die even verderop in de straat woonden. Of ze een karweitje voor hem hadden. De man zei dat hij wel de tuin mocht harken. Het was een heel grote tuin met heel veel bomen er in waarvan in de loop van de tijd heel veel bladeren waren afgevallen. Na een uurtje kwam mijn broer thuis om een glaasje ranja te halen en om te vragen of ik kwam helpen. Hij was nog niet eens op een derde. Mijn moeder zei dat ik hem maar moest gaan helpen en dat die mensen ons wel iets meer dan een heitje voor deze klus mochten geven. Na twee uur harken waren we eindelijk klaar.

We kregen één heitje, samen.

Ik was vroeger een leuk mannetje. Ik was ook een leuk voetballertje zoals dat heet. Dag en nacht, nou ja dat laatste bij wijze van spreken dan, was ik aan het voetballen. Op veel foto’s van vroeger kan je mij dan ook met een bal zien staan.

Ik voetbalde op straat en op veldjes. Gewoon wat voetballen, dat mag wel had de dokter gezegd, maar lid worden van een voetbalvereniging, fanatiek trainen en wedstrijden spelen, dat kon ik vanwege mijn operatie aan mijn hart maar beter niet doen. Ik mocht van mijn ouders daarom geen lid worden van Robur et Velociatas, de roemruchte voetbalvereniging in Apeldoorn waar onze buurjongen de grote ster van het hoogste jeugdelftal was. Mijn broers mochten wel lid worden maar die hadden daar geen belangstelling voor. Voetbal is maar een stom spel zei mijn oudste broer.

Maar goed, op straat voetballen mocht ik wel en dat deed ik samen met Evert, een vriendje, vaak. Onze buurjongen vond het leuk om ons allerlei voebaltrucjes te leren. We waren mede daardoor de beste voetballers van onze klas. Toen er op school selectie-wedstrijden werden gehouden voor het schoolelftal voor het jaarlijkse Apeldoornse scholenvoetbalkampioenschap waren Evert en ik de enige vierdeklassers die mee mochten doen. Alle andere spelers kwamen uit de vijfde en zesde klas.

Tijdens de selectiewedstrijd bedacht ik dat ik iets moest doen om op te vallen. Ik besloot om een bal te koppen. Niemand van ons deed dat. Koppen deed zeer. Op een gegeven moment zag ik mijn kans schoon. Onze keeper trapte uit en de bal vloog mijn richting uit. Ik schatte in waar de bal zou komen, deed een stapje naar voren, kneep mijn ogen dicht en wachtte vervolgens angstig op het moment dat de bal mijn hoofd zou raken. Als het maar niet al te zeer deed. Opeens hoorde ik allerlei bewonderende kreten. Zelfs de meester van de zesde klas riep ‘Wow’. Ik snapte er niks van. Ik had de bal zelfs helemaal niet gevoeld. Ik deed mijn ogen open en keek om mij heen. De bal lag onder mijn voet. Ik had mis gekopt maar geheel per ongeluk had ik de uittrap van de keeper in één keer gestopt door mijn voet op de bal te zetten. Het moet gebeurd zijn toen ik nog een stapje zette. Ik kan u verzekeren: een hoge uittrap met de voet in één keer dood leggen, dat is lastig. Daar zou zelfs Messi problemen mee hebben. Ik had het, geheel onbewust, met mijn ogen dicht gedaan. Ik haalde dan ook het schoolelftal.

De eerste wedstrijd op het toernooi wonnen we met 4-1 van een school uit Apeldoorn-Noord. Ik scoorde twee keer. Na afloop liepen we naar de kant. Terwijl de meesters van de vijfde en zesde klas, onze trainers, zeiden dat we het goed hadden gedaan – ik kreeg een extra schouderklopje –  kwam juffrouw Annet, ze was mijn juffrouw uit de eerste klas, met een bleek gezicht aanlopen. Ze was samen met wat andere meesters en juffen van school gekomen om ons aan te moedigen. “Dat is Martin” zei ze tegen de meester van de zesde klas. “Die mag helemaal niet voetballen. Die heeft vroeger een hartoperatie gehad.” De meester schrok. “Dat wist ik niet’ stamelde hij. De rest van het toernooi zat ik aan de kant. Onze school haalde de finale. We verloren met 3-0. Als ik mee had mogen doen, hadden we vast gewonnen.

Toen ik gisteren in het fotoarchief van het Nationaal Archief zocht naar oude foto’s van de TT van Assen (zie deze blogpost), kwam ik toevallig een foto tegen van Kay Hunter, die in augustus 1958 in Tennessee, USA een missverkiezing won. Opeens zag ik mij weer als vijfjarig jongetje met een mandje bosbessen staan in een groentewinkel in Apeldoorn in 1961. Toch wonderlijk hoe het geheugen na het zien van een foto een jeugdherinnering van 55 jaar oud oproept. Nu snap ik dat u niet direct de relatie ziet tussen miss Tennessee 1958 en een groentewinkel in Apeldoorn maar het zit zo.

Vlak na mijn geboorte hoorde de dokter bij mij een ruisje. Ik bleek een aangeboren hartafwijking te hebben. Een van mijn hartkleppen was wat te groot voor mijn kleine hartje en sloot daardoor niet goed. Bij een niet goed werkende hartklep kan er in de loop der tijd schade aan het hart ontstaan doordat het hart harder moet pompen. Nu is er aan hard werken nog nooit iemand dood gegaan maar aan te hard werken door het hart wel. Daarom moest ik toen ik vijf jaar oud was een open hartoperatie ondergaan om de hartklep te repareren. Dat geschiedde in het Sint Antonius Ziekenhuis in Utrecht.

Het Sint Antoniusgasthuis bij de bouw in 1910; in 1983 is het ziekenhuis verhuisd naar Nieuwegein

In eerste instantie leek de operatie goed verlopen te zijn, maar twee dagen later – op een zondagavond – werden mijn ouders thuis opgebeld met de vraag of ze toestemming gaven om kleine Martin met spoed nog een keer te opereren, dit omdat de wond ontstoken was. Mijn moeder vroeg wat er gebeurde als ik niet opnieuw werd geopereerd. ‘Dan gaat hij dood’ was het nuchtere antwoord en uit het feit dat u nu deze blogpost zit te lezen mag u terecht constateren dat mijn ouders toestemming gaven voor deze tweede operatie. Dit keer ging wel alles goed (ik kan nu volgens de dokter met mijn hart 120 jaar oud worden; ik ben dus halverwege.)

Wel moest ik liefst twee maanden in het ziekenhuis blijven om verder te genezen. De zusters van de kinderafdeling vonden mij een 3-L kind: Lief, Leuk en Lastig. ‘Ondernemend’ noemde mijn moeder dat laatste liever. Zo stapte ik een keer toen ik met een zuster van de kinderafdeling terugkwam van het maken van röntgenfoto’s in tegenstelling tot de zuster niet uit de lift. Voordat zij door had dat ik was blijven staan, was de lift al weg. Toen de lift even later terug keerde, bleek ik er niet meer in te staan. Terwijl ik nieuwsgierig het ziekenhuis verkende, werd er een grote zoektocht naar het vermiste hartpatiëntje georganiseerd. Pas na ruim een half uur – het halve ziekenhuis was naar mij op zoek – werd ik aangetroffen op een kamer waar ik gezellig zat te keuvelen met een oude dame die dacht dat ik één van haar kleinkinderen was die op bezoek kwam.

Na twee maanden mocht ik naar huis. Bij het afscheid had mijn ‘vaste’ kinderzuster volgens mijn moeder tranen in haar ogen, maar of dat van vreugde of verdriet was wist mijn moeder niet. Thuis gekomen mocht ik van de dokter nog niet veel doen. De eerste paar maanden moest ik vooral thuis rusten. Zo mocht ik nog niet terug naar de kleuterschool en mocht ik ook geen “zware” lichamelijke inspanningen doen. Mijn ouders hadden daarom bijvoorbeeld mijn fietsje op de vliering van de garage gelegd, maar al snel had ik door dat de buurjongetjes hun fietsjes bij hun in de tuin lieten slingeren. Die ‘leende’ ik dan en fietste er vervolgens mee door de buurt totdat een oplettende buurvrouw mij bij de kraag greep en mij terugbracht naar huis. Mijn moeder, die ook nog eens net bevallen was van mijn zusje, vond me opeens niet meer ‘ondernemend’ maar ‘lastig’.

Mijn ouders besloten daarom om tijdelijk een hulp in de huishouding in te huren. Het was een jong meisje uit de wijk naast ons die mijn moeder hielp met wat huishoudelijke karweitjes en die verder als een soort oppas voor mij fungeerde. In het kader daarvan nam zij mij regelmatig achterop haar fiets mee voor een fietstochtje door de buurt. Nu woonden wij aan de Jachtlaan in Apeldoorn, vlakbij het paleis Het Loo, waar de oude koningin Wilhelmina haar laatste levensjaren sleet, dus het was logisch dat wij wel eens langs het paleis fietsten. Maar op de een of andere wijze kwamen we toch vaker bij het paleis uit dan dat je op grond van de statistieken mocht verwachten. Dat haar vriend hier paleiswacht was, zal er ongetwijfeld een rol bij hebben gespeeld.

Paleis het Loo met een paleiswacht in een hokje (foto Ron Kroon / Anefo – Nationaal Archief)

Nu zou het natuurlijk voor het verhaal leuk zijn om te kunnen schrijven dat op een dag toen zij en haar vriend samen in het hokje stonden te “keuvelen”, er een oude vrouw – lees prinses Wilhelmina – uit het paleis kwam lopen die vervolgens zou vragen wat ze daar in het hokje aan het doen waren, maar aan zo’n gebeurtenis heb ik helaas absoluut geen herinnering en is dus hoogst waarschijnlijk ook niet gebeurd.

Maar waar ik wel een herinnering aan heb en wat dus wel is gebeurd, is die keer dat wij in de bossen rondom paleis Het Loo samen met twee buurjongetjes van onze huishoudhulp bosbessen gingen plukken. Bij haar in de wijk zat een groenteboer die voor een vol mandje bosbessen twee kwartjes gaf. Nadat we allemaal een mandje vol hadden geplukt, en zij afscheid had genomen van haar paleiswacht, liepen we naar de groenteboer in haar wijk.

Eerst waren haar twee buurjongetjes aan de beurt. De groenteboer keek even in hun mandjes of het wel goede bessen waren en of onder de bovenste laag bessen niet een lading bladeren was verstopt. Daarna gaf hij ze elk twee kwartjes. Toen was ik aan de beurt. Ik zette mijn mandje op de toonbank, keek de groenteboer hoopvol aan en hield mijn hand al vast op. De groenteboer keek naar mij en zei toen: “Van jou koop ik geen bessen”.

“Pardon?” zei mijn oppasjuffrouw. “Hij is niet van deze wijk. Hij moet zijn bessen maar in zijn eigen wijk verkopen.” sprak de groenteboer “Doe niet zo raar man. Dat kind is vijf. Hij hoort bij mij.” zei onze hulp op kwade toon.

De groenteboer viel niet te vermurwen. Hij bleef weigeren om mijn bosbessen te kopen. Ik moest maar naar mijn eigen wijk gaan. Toen we weer buiten stonden, ik met mijn mandje bosbessen nog steeds in mijn hand  – het huilen stond mij nader dan het lachten – pakte onze hulp haar portemonnee en haalde daar twee kwartjes uit. “Ik koop ze wel hoor” zei ze en ze gaf mij het geld.

Het gekke is dat ik absoluut niet meer weet hoe ze heette en zelfs ook niet meer weet hoe ze er uit zag, maar dat ze mijn bosbessen kocht, weet ik 55 jaar later nog steeds. Wonderlijk hoe het geheugen werkt. Ok, zult u misschien zeggen, en wat heeft miss Tennessee nu met dit verhaal te maken? Dat komt omdat miss Tennessee in 1958 Miss Bosbes, Tennessee was.

“Miss Bosbes”. De zojuist verkozen Kay Hunter poseert met een emmer bosbessen. Tennessee, 7 augustus 1958; aldus het onderschrift op de site van het Nationaal Archief bij deze foto.

In 1963 zat ik in de tweede klas – groep vier heet dat nu – van de openbare basisschool Berg en Bosch in Apeldoorn. Op de site van fotoarchief Apeldoorn staan enkele afbeeldingen van deze school.

Het was in de tijd dat je schoolmelk dronk uit een Pyramide-achtig kartonnetje. Je had geen iPad maar een inktpot en je luisterde braaf naar de juffrouw. Althans, dat was de bedoeling. Maar op een dag werd er vlak naast de school een aantal bomen gekapt en ter plekke door de gemeente verbrand. We zagen het in het speelkwartier gebeuren. “Juffrouw mogen we gaan kijken?” vroegen we. Nee, dat mocht beslist niet.

De verleiding was te groot. Terwijl de juffrouw op het plein toezicht hield, klommen een vriendje en ik achter de fietsenstalling  – het lage gebouw linksboven op de foto linksboven; twee keer ‘linksboven’ dus – stiekem over het hek en holden door de bosjes naar het vuur toe. Wow, wat was dat groot en warm. We gloeiden ervan.

Even later klonk de schoolbel ten teken dat het speelkwartier voorbij was. Via dezelfde weg als we heen waren gegaan, holden we weer terug naar school. We stonden net op tijd in de rij om de school binnen te gaan. De juffrouw had niks gemerkt. Dachten we. Toch werden we allebei bij onze kraag gegrepen toen we de klas binnen wilden gaan. “Wat had ik nou gezegd!” riep de juffrouw kwaad. We moesten de rest van de les op de gang staan. We snapten er niks van. Ze kon ons beslist niet gezien hebben. Iemand moest ons verraden hebben. We keken door het gangraam de klas in, maar we zagen niemand die stiekem zat te gniffelen. Wie was de verrader?

Om twaalf uur ging de schoolbel en terwijl de rest van de kinderen naar huis mocht, werden wij naar binnen geroepen. We moesten voor straf een half uur nablijven. Mijn moeder stond buiten op mij te wachten en kwam na vijf minuten de klas binnen om te kijken waar ik bleef. De juffrouw vertelde dat ik een half uur moest nablijven. “En wat denkt u? Dat ik ook een half uur nablijf? Ik heb nog meer kinderen thuis. U verzint maar een straf binnen schooltijd. Ik neem die jongen nu mee naar huis” sprak mijn moeder. Ze pakte mijn hand en trok me de klas uit.

Buiten op het schoolplein zei ze: “Dat doe je nooit meer en de volgende keer ga je uit de rook staan. Je stinkt een uur in de wind.”