Brieven van Johan de Witt

Johan de Witt was tijdens het Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650 – 1672) bijna twintig jaar lang raadpensionaris van het gewest Holland. In 1672 werd hij samen met zijn broer – weet u nog hoe hij heette? Ja, ook de Witt natuurlijk maar wat was zijn voornaam? – slachtoffer van een lynchpartij. Dat ging niet zachtzinnig. Ik citeer even een stukje uit de Wikipedia:

Aan het einde van de middag drongen opgehitste, dronken en woedende schutters de gevangenis binnen en sleurden de broers naar buiten. Cornelis bezweek onder de slagen van geweerkolven. Johan werd door notaris Van Soenen met een piek in zijn gezicht gestoken. Daarna schoot luitenant-ter-zee Maerten van Valen hem van achteren met een pistool in zijn hoofd. De lijken werden geheel ontkleed, op het Groene Zoodje aan de wipgalg ondersteboven opgehangen, opengereten en gecastreerd. Tenen, vingers, oren, neuzen, lippen en tongen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en volgens de ooggetuige en dichter-industrieel Joachim Oudaan deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven.

Hendrick Verhoeff ging er prat op dat hij de harten uit de lichamen had gesneden, iets dat hij de magistraat – de ochtend van de moord – beloofd had te doen. […] ’s Avonds ging Hendrik Verhoeff op kroegentocht door een aantal Haagse kroegen, waar hij de die avond uit de lichamen van de broers gesneden harten overal liet zien.

Zoiets overleef je niet en dit betekende dan ook het einde van de gebroeders De Witt. (De tong van Johan de Witt en een vinger van zijn broer Cornelis (zo heette zijn broer dus) zijn bewaard gebleven en bevinden zich vandaag de dag in het Haags Historisch Museum.)

0000 johan de witt 0000 Cornelis de wittJohan (links) en Cornelis (rechts) in betere tijden.

Wat ook bewaard is gebleven, zijn de vele brieven van en naar Johan de Witt. Het Nationaal Archief bezit dozen vol en met ingang van vandaag kan je heel veel van deze brieven van en aan Johan de Witt online inzien op deze site. (Er staan er nu al 7.000, er volgen er nog 28.000.)

Tegelijkertijd is er een boek verschenen met een bloemlezing van deze brieven.

0000 boekWie denkt, hé die tekenstijl ken ik, dat kan kloppen, het boek is geïllustreerd door Jean-Marc van Tol, één van de tekenaars van Fokke en Sukke.

Eén van de brieven die in het boek is opgenomen betreft een anoniem briefje, vermoedelijk van één van de bevelhebbers van de West-Indische Compagnie, waarin Johan de Witt te horen krijgt dat we Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, zijn kwijt geraakt.

0000 johan de witt brief

“Edelgestrenge heer, De bewindhebbers van de West-Indische Compagnie, zichzelf de eer gevende om u te komen spreken, zagen dat u reeds met de heer Downing in gesprek was. Wij vonden het daarom belangrijk u dit kleine briefje toe te spelen en te verklaren dat we zojuist met exprespost hebben vernomen dat Nieuw Nederland op 7 augustus in zijn geheel door de Engelsen is veroverd, waarna zij Nieuw-Amsterdam New York hebben genoemd.”

Zo, daar gaat New York dus. (Voor meer informatie over de brieven van Johan de Witt en het online-project, zie dit artikel in Trouw.)

Overigens doen me de brieven van Johan de Witt denken aan een bekende anekdote over een brief van Abraham Lincoln – hij was  president tijdens de Amerikaanse burgeroorlog en werd als eerste Amerikaans president in de geschiedenis tijdens zijn ambtsperiode vermoord (dat was in 1865). Memorabilia van Abraham Lincoln zijn in Amerika zeer gewild. Zo werd een brief van hem uit 1862, waarin hij over de afschaffing van de slavernij schreef in 2008 voor 3,4 miljoen dollar verkocht.

0000 lincoln briefEen andere brief van Abraham Lincoln (uit 1864) waarin hij het niet over de afschaffing van de slavernij heeft, maar waarin hij een zekere Esther Stockton bedankt voor het breien van 300 paar sokken voor militairen. 

Nu wil het verhaal dat er een oude vrouw was, ze was al ver over de honderd, die ook een Lincoln-brief had. Ze had die van haar moeder gekregen. De kinderen mochten op hun beurt na haar dood de brief hebben. De familie, de dollartekens in de ogen, kon eigenlijk niet wachten totdat ze was overleden en toen het zover was, werd direct het hele huis overhoop gehaald. De brief werd gevonden. Groot was de teleurstelling toen het geen brief van Lincoln was maar een brief aan Lincoln. Oma had hem echter nooit verstuurd maar wel altijd bewaard.